Տասը մոմ Դադիվանքից՝ Արցախի եկեղեցիների համար

«Դա 2020 թվականի նոյեմբերն էր։ Գնացի Դադիվանք։ Այդ օրը ես շատ ժամեր անցկացրի այնտեղ՝ փորձելով հիշել տաճարի յուրաքանչյուր քարը, յուրաքանչյուր տողը: Ինձ նման հազարավոր մարդիկ կային։ Բոլորը հրաժեշտ էին տալիս, բոլորը լաց էին լինում։ Հեռանալիս մոմ վառեցի ու աղոթեցի հանգուցյալների ու ողջերի համար։ Առաջնագծում գտնվող տղայիս համար, ումից պատերազմի բոլոր 44 օրերի ընթացքում ոչ մի լուր չկար։ Դադիվանքից վերցրեցի մի բուռ հող և 10 մոմ՝ խոսքս տալով, որ Արցախի տասը եկեղեցիներում Դադիվանքից մեկ մոմ եմ դնելու։ Միայն Ամարասում ու Գանձասարում եմ կարողացել մոմ վառել։ Մնացած մոմերը մոտս են: Ես դրանք պահում եմ ու կսպասեմ խոստումս կատարելու հնարավորությանը»։

Ահա այսպես սկսեց իր պատմությունը ստեփանակերտցի Արմինե Սարգսյանը. Նա հավելեց, որ 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին սկսված պատերազմը շարունակվում է մինչ օրս, միայն հայերը նախընտրում են չընդունել ճշմարտությունը և «մենք ոչինչ չենք լուծում» պատճառաբանություններով հանդես գալ։

«2020 թվականի նոյեմբերին Քարվաճառով վերադարձանք Արցախ։ Պատերազմն ավարտվել է։ Բայց մենք վերադարձանք՝ հասկանալով, որ վերջին անգամ ենք անցնում Քարվաճառով, չնայած հույս կար, որ ռուսների ներկայությունը մեզ համար երաշխիք կլինի։

Շատերը վերադարձան, քանի որ հույս էին դնում ռուս խաղաղապահների վրա։ Շուշիում կորցրինք մեր տունը, բայց վերադարձանք Ստեփանակերտ։ Հադրութցիների մեծ մասը վերադարձել է Արցախ և, ինչպես ես, հույսով, որ Ռուսաստանը կօգնի իրենց վերադառնալ իրենց տները։ Բայց ամեն ինչ այլ կերպ ստացվեց, մեզ հասկացրին՝ ով ով է»։

Խոսելով տեղահանության մասին՝ Արմինեն հիշում է. գաղթի օրը հնարավորինս հետաձգում էին՝ կրկին հույս ունենալով, որ մեր օգտին ինչ-որ բան կփոխվի.

«Բայց հայտնվեց Արցախի լուծարման մասին փաստաթուղթը, որը ստորագրել էր նախագահը, և սիրտս ծակեց, հավանաբար այնպես, ինչպես հոգին ցավում է, երբ կորցնում է վերջին հույսը: Մենք սկսեցինք արագ պատրաստվել։ Մեքենան փոքր էր։ Մենք ապրում էինք ծայրամասում։ Ադրբեջանցիներն արդեն Ստեփանակերտում էին։ Ուստի ես հավաքեցի միայն այն, ինչը կապված է պատմության, հիշողության, կյանքի հետ։ Դադիվանքի մոմեր, Արցախի մասին գրքեր, երեխաներիս նկարներ, ամուսնուս նկարներ, լուսանկարներ, մեր տատիկների գորգեր և կարպետներ, հնաոճ իրերի հավաքածուի մի մասը։ Եթե ​​մեր մեքենան ավելի շատ տեղ ունենար, ես կվերցնեի ամբողջ գրադարանն ու հավաքածուն։

Երբ հասանք Երևան, մեր ընկերները զարմացան, որ վարձով բնակարան տեղափոխվելիս որևէ բան չենք բերել, ինչը կօգտագործվի առօրյա կյանքում։ Իսկ ես զարմանում եմ, որ մարդիկ ամաններն ու շորերն ավելի կարևոր են համարում, քան ընտանեկան ժառանգությունը: Մինչ օրս դառնությամբ եմ հիշում Շուշիի մեր տունը, ափսոսում եմ, որ չկարողացա հիշողության հետ կապված գոնե ինչ-որ բան վերցնել, օրինակ՝ լուսանկարներ»։

Ալվարդ Գրիգորյան