ԵՄ-ն պատասխանատվություն չի ընդունում այն բանի համար, որ 30 տարի ԱՄՆ-ի և Ռուսաստանի հետ միասին մոլորեցրել է Արցախի ժողովրդին
- 13:44 09.04.2024
ԵՄ արտաքին կապերի պատասխանատու Փիթեր Ստանոն, անդրադառնալով արցախահայության վերադարձի իրավունքի խնդրին, ասել է. «Այս մարդիկ Ադրբեջանից են, Լեռնային Ղարաբաղից։ Մեզ համար Լեռնային Ղարաբաղը միշտ եղել է դե յուրե Ադրբեջան»։
Տարօրինակ հայտարարություն ԵՄ ներկայացուցչի շուրթերից, այնպես չէ՞:
Հավանաբար, արժե հիշեցնել 1987 թվականին ծնված Փիթեր Ստանոյին, որ երբ նա դեռահաս էր, 1988 թվականին Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդը, օգտվելով ինքնորոշման իրավունքից, հայտարարեց Ադրբեջանից անջատվելու մասին, որում նրանք հայտնվեցին բռնակալ Ստալինի գլխավորած խորհրդային բոլշևիկների եւ թուրք քեմալականների միջև հանցավոր դավադրության արդյունքում, և մայրցամաքային Հայաստանի հետ վերամիավորման մասին։
Փիթեր Ստանոյի մասին բաց աղբյուրներում շատ քիչ տեղեկություններ կան։ Հայտնի է, որ Պետեր Ստանոն երիտասարդ հաջողակ դիվանագետ է, ով եղել է Սլովակիայի ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչը։
Վերջին տարիներին Փիթեր Ստանոն հայտնի էր որպես արտաքին գործերի և անվտանգության քաղաքականության Եվրոպական հանձնաժողովի մամուլի քարտուղար, այդ թվում՝ որպես եվրոպական դիվանագիտության ղեկավար Ժոզեպ Բորելի մամուլի քարտուղար։
Եվ հիմա հարց է՝ եթե ԵՄ-ն Արցախը համարում է «դե յուրե Ադրբեջան», ապա ինչո՞վ էր զբաղվում ԵԱՀԿ հովանու ներքո գործող Մինսկի խումբը 30 տարի շարունակ։
Հիշեցնենք, որ Մինսկի խումբը ԵԱՀԿ անդամ երկրների խումբ է, որը գլխավորում է ղարաբաղյան հակամարտությունը խաղաղ ճանապարհով լուծելու ուղիների որոնումը։ Մինսկի խմբի համանախագահներն են Ռուսաստանը, ԱՄՆ-ը և Ֆրանսիան։ 1992 թվականի հունվարի 30-ին ԽՍՀՄ փլուզմամբ անկախություն ձեռք բերած Հայաստանը և Ադրբեջանը միացան Եվրոպայում անվտանգության և համագործակցության կոնֆերանսի աշխատանքներին (ԵԱՀԽ, 1995 թվականի հունվարի 1-ից՝ Եվրոպայում անվտանգության և համագործակցության կազմակերպություն, կամ ԵԱՀԿ), որը հնարավորություն է ընձեռել կապակցելու այս միջազգային կազմակերպությանը՝ Լեռնային Ղարաբաղում հակամարտությունը կարգավորելու խաղաղ ուղիներ որոնելու համար։
Քննարկման հիմնական թեման եղել է Մինսկի խմբում Լեռնային Ղարաբաղի ներկայացուցիչների կարգավիճակը։ Ավելի ուշ, այցելելով հակամարտության գոտի, Մինսկի խմբի համանախագահները հայտարարեցին, որ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման առանցքային սկզբունքներն են ուժի չկիրառումը, ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը և տարածքային ամբողջականությունը։
Նշենք նաեւ, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը լուծարելու որոշում չկա, չնայած Ադրբեջանի համառ պահանջին։
Եվ չնայած դրան, ինչպես պնդում են ԵՄ երիտասարդ դիվանագետները, «մեզ համար (այսինքն՝ ԵՄ-ի համար) Լեռնային Ղարաբաղը միշտ եղել է դե յուրե Ադրբեջան»։
ԱՄՆ-ԵՄ-Հայաստան եռակողմ հանդիպման ժամանակ նշվել է, որ ԵՄ-ն մի քանի տասնյակ միլիոն եվրո է տրամադրելու Հայաստանին՝ Արցախի բռնի տեղահանվածների խնդիրները լուծելու համար։ Այսինքն՝ ԵՄ-ն փախստականների խնդիրը դիտարկում է ոչ թե որպես Ադրբեջանի կողմից ցեղասպանության ենթարկված մարդկանց խնդիր (նույնիսկ եթե ԵՄ-ն նրանց համարում է «ադրբեջանցի»), այլ որպես մարդասիրական խնդիր, որին բախվել է Հայաստանը, և որի լուծման համար անհրաժեշտ է օգնել Երեւանին։
Հադրութի, Շուշիի, Քարվաճառի և Քաշաթաղի շրջանների բռնի տեղահանվածների համար ԵՄ այս մոտեցումը նորություն չէ։ Անգամ Արցախի այս շրջաններից փախստականների խնդիրներով զբաղվող հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչների հետ հանդիպումների ժամանակ ԵՄ ներկայացուցիչները պաշտոնապես հայտարարում էին, որ չեն ցանկանում ներքաշվել Ադրբեջանի հետ մեր վիճահարույց հարաբերություններում, առավել եւս՝ մեր հակամարտության մեջ։ Ըստ նրանց՝ ԵՄ խնդիրն է օգնել ՀՀ կառավարությանը Հայաստանի տարածքում հայտնված մարդկանց սոցիալական և հումանիտար խնդիրների լուծման գործում։
Այս հանդիպումների ընթացքում Հայաստանում ԵՄ դեսպանատանը ոչ մի կերպ չհաջողվեց ներկայացնել, թե այդ մարդիկ ինչո՞ւ հայտնվեցին Հայաստանում, ինչ հանգամանքներում նրանք առանց առաջին անհրաժեշտության, իսկ շատերը՝ առանց փաստաթղթերի, հողաթափերով փախան իրենց տներից, թողնելով իրենց նախնիների երկիրը, հարազատների գերեզմանները։
Հիմա ԵՄ ներկայացուցիչների հետ հանդիպումների ժամանակ մեզ ճանաչում են որպես փախստականներ, որոնց սոցիալական և բնակարանային խնդիրները պատրաստ են լուծել ՀՀ կառավարության հետ միասին։ ՀՀ-ում ԵՄ դեսպան Վասիլիս Մարագոսն ընդունում է, որ Արցախի բռնի տեղահանված բնակիչներն իրավունք ունեն այցելելու իրենց հարազատների շիրիմներին, և անընդունելի է համարում վանդալիզմն ու հուշարձանների, եկեղեցիների և գերեզմանների պղծումը։ Բայց հենց որ բանը հասնում է նրան, որ Ադրբեջանը 2020-23թթ. իրականացրել է ցեղասպանություն և Արցախի էթնիկ զտումներ, խոսակցության տոնը փոխվում է, դա անվանում են «սադրանք» և Ադրբեջանի մասին չխոսելու պահանջ են ներկայացնում։
Այսինքն՝ միանգամայն կարելի է ենթադրել, որ ԵՄ-ն պատասխանատվություն չի ընդունում այն բանի համար, որ 30 տարի ԱՄՆ-ի և Ռուսաստանի հետ միասին մոլորեցրել է Արցախի ժողովրդին՝ վստահեցնելով, որ «հակամարտությունը ռազմական լուծում չունի», «ԵՄ-ն թույլ չի տա ցեղասպանություն և էթնիկ զտումներ Արցախում»։ Չնայած ամբողջ աշխարհի աչքի առաջ 10 ամիս Ադրբեջանը ցրտի, սովի և դրսի հետ շփվելու անկարողության ենթարկեց Արցախի 120 հազար բնակիչների, այդ թվում՝ 30 հազար երեխաների, նույնքան ծերերի, հաշմանդամների և ծանր հիվանդությամբ տառապող մարդկանց։
Սակայն, ինչպես պարզվում է, Ադրբեջանը դեռևս «հուսալի գործընկեր է», ուստի երիտասարդ Պիտեր Ստանոն հանգիստ հայտարարում է, որ «Լեռնային Ղարաբաղը միշտ եղել է դե յուրե Ադրբեջան»։ Եվ այստեղ հիմնական բառը «միշտն» է:
Միգուցե նա երիտասարդ դիվանագետ է և լավ չգիտի ժամանակակից պատմությունը։ Կամ գուցե հենց սրա վրա է հաշվարկ անում ԵՄ-ն եւ ասում՝ դիվանագետը անփորձ է, երիտասարդ, գուցե անցնի, արցախցիները զբաղված են կենցաղային խնդիրներով, գուցե չնկատեն…
Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի ամենալուրջ խնդրի նկատմամբ անլուրջ վերաբերմունքը վաղ թե ուշ դաժան կատակ կխաղա դրան կատակով վերաբերվողների հետ։
Մարգարիտա Քարամյան