Ինչ է երեք օրում կատարվել Արցախի շուրջ

Վերջին մի քանի օրերի ընթացքում արցախյան կարգավորման շուրջ ստեղծված իրավիճակում տեղի ունեցան մի քանի կարևոր իրադարձություն, որոնք կարող են փոխել Փաշինյանի «տարածաշրջանային խաղաղության օրակարգի» արատավոր պարադիգմը և բանակցությունները վերադարձնել միջազգային լեգիտիմ ձևաչափ՝ հիմնված միջազգային հիմնարար սկզբունքների վրա։ Եւ դրան “օգնեց” Լավրովը։

Մոսկվայում տեղի ունեցավ Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի արտգործնախարարների եռակողմ հանդիպումը, որից հետո Սերգեյ Լավրովը բացահայտեց Ռուսաստանի բոլոր խաղաքարտերը. Մոսկվան Արցախը տեսնում է որպես «ազգային փոքրամասնություն Ադրբեջանի կազմում», որի իրավունքները պետք է հավասարեցվեն Ադրբեջանից Հայաստան վերադարձվելիք «ազգային փոքրամասնություններին»։

Մինչ Մոսկվայում հանդիպումներ էին ընթանում, Նիկոլ Փաշինյանը հինգժամյա ասուլիսի ժամանակ պատմում էր, թե ինչ վատ, ծույլ, դասալիք են ղարաբաղցիները, և չարժե նրանց համար պայքարել։ Նա հայտարարեց նաեւ «տարածաշրջանայինացման», այլ կերպ ասած՝ տարածաշրջանային երկրների հետ միաձուլման անհրաժեշտության մասին։

Փաշինյանի ու Լավրովի հայտարարություններից հետո Ստեփանակերտում հնչեցին ինքնիշխան հայտարարությունների նման դիմումներ։ Արցախի խորհրդարանը դիմել է ՄԱԿ-ի անդամ երկրներին՝ ճանաչելու Արցախի անկախությունը, որը կառուցվել է անբասիր իրավական հիմքերի վրա։ Հնչեցին նաև ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի գործունեությունը վերսկսելու կոչեր։

Առաջին անգամ Արցախի խորհրդարանի դիմումում ռուսական կողմին գոհացուցիչ կոչեր չեղան։ Մինչ այդ Արցախի նախագահն ասել էր, որ մոսկովյան հանդիպման արդյունքները մեզ համար անընդունելի են, իսկ պետնախարարը նշել է, որ Ռուսաստանի փորձերը՝ հիմնավորելու կոնկրետ քայլերից հրաժարվելը, արդեն անտանելի են։ Իշխող «Ազատ հայրենիք» կուսակցության պատգամավորն իր հերթին բարձրաձայնեց Բաքու-Ստեփանակերտ երկխոսության պայմանը՝  միայն միջազգային ձևաչափով, ընդ որում՝ ձեւաչափը պետք է ունենա ոչ թե մեկ, այլ մի քանի միջնորդ։

Արցախի ԱԳՆ-ն նույնպես կոշտ հայտարարություն է տարածել՝ նշելով, որ Լավրովի հայտարարությունները «կանխորոշում են Ստեփանակերտ-Բաքու հնարավոր երկխոսության արդյունքը» և արտացոլում են բացառապես Ադրբեջանի դիրքորոշումը։

Արցախի նախագահի խորհրդական Մասիս Մայիլյանը նույնիսկ տարակուսանք է հայտնել՝ ինչո՞ւ պնդել Ստեփանակերտ-Բաքու անպտուղ երկխոսությունը, եթե Կոսովոն ու Աբխազիան ճանաչվել են առանց Պրիշտինայի ու Բելգրադի, Թբիլիսիի ու Սուխումի երկխոսության։

Հայաստանում գտնվող արցախցի փախստականները կոշտ հայտարարություն են տարածել՝ պահանջելով ապահովել իրենց վերադառձը հայրենիք՝ ՄԱԿ-ի խաղաղապահ զորքերի ուղեկցությամբ։

Մինչդեռ, երբ մոսկովյան հանդիպումից հետո հայտնի դարձավ, որ Մոսկվային «չհաջողվեց» համոզել Բաքվին բացել Բերձորի միջանցքը, Հայաստանի կառավարությունը փորձեց Բերձորով մարդասիրական օգնության շարասյուն ուղարկել Ստեփանակերտ։ Հայաստանում ԵՄ քաղաքացիական առաքելության ներկայացուցիչները ուշադրությամբ հետեւում են ավտոշարասյունին։ Այսօր այնտեղ կգնան Հայաստանում հավատարմագրված դեսպանները։

Կոռնիձորից Ստեփանակերտ օգնություն ուղեկցելու հայկական կողմի խնդրանքին ռուսական կողմը չի արձագանքել, իսկ Բաքուն դա անվանել է «սադրանք»։ Միջանցքի բացումը պաշտոնապես պահանջել են ԵՄ-ն, ԱՄՆ-ն, Ֆրանսիայի ԱԳՆ-ն, եվրոպական մի շարք երկրներ։

Ռուս փորձագետներն ասում են, որ Հայաստանին կարծես թե հաջողվել է արցախյան հիմնախնդրի քննարկումը եռակողմից հասցնել միջազգային հարթություն, իսկ դա նշանակում է եռակողմ ձեւաչափի ավարտ։ Մյուս կողմից, հենց Լավրովի հայտարարությունը վերջ դրեց ռուսական միջնորդությանը։