Սեպտեմբերի 19-ից մեկ տարի անց․ հանցավոր կոնսենսուսը Հայաստանի Սահմանադրության դեմ
- 13:29 19.09.2024
2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ի կեսօրին Բաքուն ագրեսիա ձեռնարկեց Արցախի դեմ՝ 2020 թվականի պատերազմից, մասնակի օկուպացիայից, 10 ամիս շրջափակումից եւ սովից հետո։
Բաքուն ձեռնարկել է «հակաահաբեկչական գործողություն»՝ ասելով, որ «տեղեկացրել է Ռուսաստանի խաղաղապահ ուժերի հրամանատարությանը և ռուս-թուրքական մոնիտորինգի կենտրոնի ղեկավարությանը»։ Հաջորդ օրը Արցախի ղեկավարությունն ընդունել է զինադադարի մասին «ռուսական հրամանատարության առաջարկը»։ Ստորագրվել է ռուսերենով գրված «ԼՂՀ-ի լուծարման մասին» փաստաթուղթ, եւ օգտագործված տերմինները հստակ ցույց են տալիս, որ տեքստը գրվել է նույն տեղում, որտեղ գրվել է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ին Եռակողմ հայտարարությունը։
Սեպտեմբերի 17-ին, ագրեսիայից 2 օր առաջ, Կոստանդնուպոլսում տեղի է ունեցել ԵՄ, ԱՄՆ և Ռուսաստանի Դաշնության ներկայացուցիչների գաղտնի հանդիպումը, որը կանաչ լույս է վառել է Արցախի օկուպացիայի համար։ «Օպերատիվ» ղեկավարությունը վստահվել է Ռուսաստանին, որն իր դերը փայլուն է կատարել։ Մասնավորապես, ռուսները ադրբեջանցի զինվորականների հետ հավեսով «մաքրել» են ղարաբաղյան գյուղերը և զինաթափել բանակը։
Սեպտեմբերի 28-ին ՌԴ նախագահի մամուլի քարտուղար Դմիտրի Պեսկովը հայտարարել է, որ Կրեմլը «հաշվի է առնում» ԼՂՀ հիմնարկների լուծարումը և «ուշադիր հետևում է հումանիտար իրավիճակին» տարածաշրջանում։ Կրեմլի ներկայացուցիչը նշել է, որ ԼՂՀ նախագահի հրամանագրում կետ կա տեղի հայ բնակչության «նոր կոորդինատային համակարգով» Ադրբեջանին ինտեգրվելու մասին։ Պեսկովը հորդորել է չփնտրել Ղարաբաղից հայերի արտագաղթի մեղավորներին։
«Ինտեգրումը» չստացվեց. Արցախի բնակչությունը, ժամանակավորապես լքելով իր տունը, ունեցվածքն ու հազարամյա հողը, թույլ չտվեց միջազգային հանցագործներին հասնել իրենց նպատակին՝ կուլ տալ Արցախը՝ խախտելով բոլոր ենթադրելի նորմերը և միջազգային օրենքները։ Արդյունքում «օպերացիայից» մնաց օկուպացիա, էթնիկ զտումներ և հորդայի արշավանք՝ առանց օրինական փաստաթղթերի։
2023-ի սեպտեմբերի 21-ին ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի նիստում հաստատվեց Ռուսաստանի և Արևմուտքի «կոնսենսուսը» Արցախի օկուպացիայի և «ինտեգրման» վերաբերյալ, որը փաստացի օրինականացրեց օկուպացիան։ Նիկոլ Փաշինյանը նիստի ժամանակ ասաց, որ Արցախի ժողովրդին ֆիզիկական սպառնալիք չկա։ Հետո նա իր խոսքերը բացատրեց Արցախի ժողովրդին չվտանգելու մտադրությամբ, բայց այն ժամանակ դա հնչեց որպես Հայաստանի հրաժարում Արցախի ժողովրդից և համաձայնություն «ինտեգրմանը»։
Արցախի նախկին պետնախարար Արտակ Բեգլարյանը երեկ ասել է, որ սեպտեմբերի 21-ին ՄԱԿ-ի նիստից հետո Ֆրանսիան փորձել է նոր բանաձեւ ընդունել Արցախի վերաբերյալ, սակայն, ասվում է, որ դեմ էին Ռուսաստանն ու ԱՄՆ-ը։ Ֆրանսիան չկարողացավ ընդունել բանաձեւը։ Ավելին, մեկ տարի անց ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը դեռ քաղաքական գնահատական չի տվել Արցախում տեղի ունեցածին։ Թեև Պետդեպարտամենտի պատվերով ազդեցիկ միջազգային կազմակերպությունների պատրաստած զեկույցը հաստատում է, որ տեղի է ունեցել էթնիկ զտում, ԱՄՆ-ը խոստանում է գնահատական տալ ավելի ուշ։
Բանաձևեր են ընդունվել Եվրախորհրդարանի, ԵԽԽՎ-ի, Ֆրանսիայի և այլ երկրների խորհրդարանների կողմից։ Հայաստանը չի ընդունել կատարվածի իրավական գնահատականներին վերաբերող փաստաթղթեր։
Հայաստանի ԱԳՆ-ն այսօր հայտարարություն է տարածել՝ հիշեցնելով «կոնսենսուսի» և այն փաստի մասին, որ բոլոր իրադարձությունները տեղի են ունեցել ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի նստաշրջանի ժամանակ և չեն ստացել համապատասխան գնահատականներ։ ԱԳՆ-ն հիշեցրել է, որ այս օրերին ՄԱԿ-ի նստաշրջանը կրկին մեկնարկում է։
ԱԳՆ հայտարարության մեջ ակնարկ կա՞, որ «կոնսենսուսը» դեռ ուժի մեջ է, Երևանը ոչինչ չի անի Ստամբուլի “համաձայնությունը” խախտելու համար, իսկ ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեան կճանաչի Արցախը որպես Ադրբեջան։
Բայց եթե դա այդքան հեշտ է ու պարզ, ապա ինչո՞ւ է Ալիևը պահանջում, որպեսզի Հայաստանի Սահմանադրությունից հանվի 1989 թվականի Հայաստանի և Արցախի վերամիավորման որոշման մասին հղումը։ Եթե այս որոշումը ուժի մեջ չէ, ապա ինչպե՞ս է այն խանգարում Ալիեւին, իսկ եթե ուժի մեջ է, սա նշանակում է, որ Ադրբեջանը օկուպացրել է Հայաստանի արցախյան հատվածը։
Հանցավոր կոնսենսուսը բախվել է Հայաստանի Սահմանադրությանը և անխուսափելիորեն կքանդվի։
Նաիրա Հայրումյան