Երեք պատերազմ անցած բուժքույրը

Իրինա Հովհաննիսյանը ծնվել և մեծացել է Արցախի Հանրապետության Հադրութի շրջանի Կեմրակուճ գյուղում։

Կենսուրախ Իրինան հիշում է մանկությունը՝ գյուղի հին պապական տունը, որտեղ նրանք ապրել են իրենց տարեց պապի և տատիկի հետ դեռ խորհրդային տարիներին։ Կեմրակուճը գտնվում էր Հադրութից 5 կիլոմետր հյուսիս-արևմուտք։ Քանի որ գյուղի դպրոցը ութամյա էր, ավագ դասարանցիները պետք է ուսումն ավարտեին Հադրութում։

Իրինան հիշում է, թե ինչպես ապրիլի վերջին – մայիսին քոչվորները հազարավոր ոչխարների հոտը քշում էին գյուղի ծայրամասերը՝ իրենց ունեցվածքի, բեռնված ձիերի վրա նստած կիսամերկ երեխաների հետ միասւն։ Նրանք մնում էին մինչև ուշ աշուն։ Սա մեծ անհարմարություն է պատճառել տեղի բնակիչներին՝ հայերին, քանի որ նախիրը հսկում էին  մեծ շներ, որոնք հաճախ հարձակվում են անցորդների վրա։

Ժամանակի ընթացքում Հադրութում աշխատող շատ գյուղացիներ սկսեցին տեղափոխվել այն ժամանակվա Հադրութ ավանը, քանի որ ձմռանը երկար ու ձյունառատ ճանապարհը և ամռանը քոչվորների կատաղած շները մեծ խնդիրներ էին ստեղծում։

Ամբողջ Արցախում հայտնի բոլոր արհեստների վարպետ Անդրեյի դուստրը բուժքույր է դարձել։ Նա հիշում է իր առաջին ներարկումը, երբ դողացող ձեռքերով մոտեցավ իր առաջին հիվանդին՝ հարևան գյուղից միջին տարիքի մի տղամարդու և վարանեց խնդրել նրան նախապատրաստվել ներարկմանը։ Ինքը՝ հիվանդը, և ավագ բուժքույրը՝ հարգված Մարգոն, ոգևորեցին նրան, իսկ աշխույժ աղջիկը, երևի թե կյանքում առաջին անգամ իրեն անվստահ զգալով, կատարեց իր առաջին, բայց շատ պրոֆեսիոնալ ներարկում:

Իրինայի խոսքով՝ այժմ հեշտ է նույնիսկ ինքներդ ձեզ ներարկել մեկանգամյա օգտագործման ներարկիչով։ Իսկ 70-80-ականներին ներարկիչներն ու ասեղները պետք է մանրէազերծվեին, հետո ասեղները պինցետով մտցվեն ներարկիչի մեջ։ Վառող գործիքներով աշխատելը մի ամբողջ արվեստ էր, որպեսզի չվնասես դրանց ստերիլությունը։ Երիտասարդ աղջիկը շուտով դարձավ Հադրութի հիվանդանոցի լավագույն բուժքույրերից մեկը։

Հարևան գյուղում ամուսնանալով՝ նա չի դադարել աշխատել, անգամ երեխաներին պահելով։

Բայց անհոգ, կայացած կյանքն ընդհատվեց 1991 թվականին, երբ ռուսական ներքին զորքերը մեկ գիշերվա ընթացքում լքեցին Արցախը և անզեն բնակիչներին թողեցին ադրբեջանական զորքերի քմահաճույքին։ Հենց առաջին օրը Այգեստանում Իրինայի տունն այրվել է հրետակոծությունից։ Նրանք երեք երեխաների հետ բնակություն են հաստատել Հադրութում վարձակալած բնակարանում։ Իրինայի ամուսինը մյուս տղամարդկանց հետ գնացել է պաշտպանելու հայրենի հողը, իսկ ինքը՝ Իրինան, գիշեր-ցերեկ աշխատում էր հիվանդանոցում։ Գործնականում նկուղում մեծացած փոքր երեխաներին (քաղաքի հրետակոծությունը չի դադարել մինչև 1993թ. աշունը) խնամել է դուստրը, ով 11 տարեկան էր։

Հայրենի գյուղի ազատագրումից հետո Իրինայի ընտանիքը կրկին վերադարձել է Այգեստան։ Տունը վերակառուցեցին, տնտեսություն հիմնեցին, երեխաները ընտանիք կազմեցին։

Համեմատաբար խաղաղ կյանքը կրկին ակեկոծվեց 2016 թվականին, երբ վիշտն ու արցունքները կրկին հիշեցրին իրենց մասին։ Կրկին տղաների ավերված կյանքեր, որոնց Իրինան տեսել է իր կյանքում հարյուրներով, երիտասարդ այրիներ, որբ երեխաներ…

Բայց 2020-ի պատերազմը, հայրենի Հադրութի գրավումը, տան, ֆերմայի, գյուղտեխնիկայի կորուստը ակնթարթորեն գլխիվայր շուռ տվեցին նրա ողջ կյանքը։

Այժմ Իրինան փախստական ​​է, ապրում է Երևանի արվարձանների տներից մեկի առաջին հարկում գտնվող վարձակալած բնակարանում: Նրա տարիքում դժվար է իր մասնագիտությամբ աշխատանք գտնելը, եւ երեք պատերազմների միջով անցած բուժքույրը, ում մասնագիտական ​​փորձը չի զիջում վիրաբույժին, ստիպված է այլ ճանապարհներով գումար վաստակել։

Չնայած՝ արդարության հանդեպ հավատը, այն, որ նա կվերադառնա հայրենի վայրեր, նրան ոչ մի րոպե չի թողնում։