Չես կարողանում լուծել Արցախի խնդիրը, ստիպիր հասարակությանը ատել այն

Հայաստանի և Արցախի վերամիավորման մասին 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ի որոշումը անսպասելի էր ոչ միայն համաշխարհային հանրության, այլև հայ ժողովրդի համար։ Ինքնորոշման միջազգային հիմնարար սկզբունքի վրա կառուցված այս որոշման դեմ ոչ ոք հրապարակավ չխոսեց, բայց ոչ ոք չհամարձակվեց ճանաչել Արցախը որպես Հայաստանի մաս։

Այս որոշումը իսկական ռումբ էր այն ժամանակվա աշխարհակարգի համար, և այն այդպես էլ թույլ չտվեցին իրականացնել՝ պերմանենտ էֆեկտ չառաջացնելու համար։ Այդ ժամանակից ի վեր այն դարձել է «գլխացավանք» ոչ միայն համաշխարհային դերակատարների, այլեւ առաջին հերթին հայ ժողովրդի համար։

Սկզբում «միացումը» «փոխարինեցին» Արցախի և Հայաստանի առանձին անկախությամբ. Ստեփանակերտը պարսպապատվեց «պետական» սահմաններով, նախագահով, մաքսային և պետության այլ ատրիբուտներով։ Միաժամանակ վերամիավորման մասին որոշումը ներառվել է Հայաստանի Անկախության հռչակագրում, այնուհետև ՀՀ Սահմանադրության մեջ։ Փաստացի «միացումն» իրականացվեց, բայց դե յուրե մնաց թղթի վրա։

Միասնական արժույթի, կենսաթոշակային, ֆինանսական, կրթական և այլ ինտեգրված համակարգերի հետ մեկտեղ Երևանն այս 30 տարիների ընթացքում քաղաքականապես հեռու էր մնում Արցախից, մինչդեռ Ստեփանակերտը ողջ ուժով փորձում էր հանդես գալ որպես անկախ պետություն, և երկուսն էլ հետևել են Մոսկվայի հրահանգներին, որը 10 տարին մեկ պարտաճանաչորեն Թուրքիայի հետ մեկտեղ հավատարմության երդում է տալիս 1921 թվականի Կարսի պայմանագրին։

Երևանի և Ստեփանակերտի քաղաքական և իրավական հարաբերությունները հասել են այնպիսի խառնաշփոթ վիճակի, որ երկար ժամանակ կպահանջվի պարզելու համար, թե ով ում քաղաքացին է և ինչ իրավունքներ ունեն հայկական անձնագրեր ունեցող արցախցիները։ Բայց 1989 թվականի որոշումը մնաց ուժի մեջ, և Ալիևն այժմ պահանջում է չեղարկել հենց այդ որոշումն, որը հիմքերի հիմքն է։

Մինչև 2018 թվականը Հայաստանը փորձում էր անհեթեթ, անօրինական որոշումներով թաղել Արցախի հարցը՝ փորձելով կասեցնել թարախային ֆուռունկուլը։ 2018 թվականից հետո թարախը դուրս եկավ, բայց ապաքինելու փոխարեն որոշվեց անդամահատել ողջ հայ ժողովրդի համար կենսական նշանակություն ունեցող օրգանը։

Ո՛չ 2018-ից առաջ, ո՛չ դրանից հետո Հայաստանի իշխանությունները չկարողացան իրականացնել 1989-ի որոշումը՝ նրանք դրա համար բավարար քաշային կարգ չունեն։ Չկարողանալով լուծել այս հարցը՝ 2020 թվականից հետո Հայաստանի կառավարությունը Արցախի հարցում կիրառեց նոր քաղտեխնոլոգիա կամ թունավոր զենք՝ ատելություն Արցախի ժողովրդի նկատմամբ, որը նպատակ ունի թունավորել հայ ժողովրդի ուղեղը՝ մինչև նրանք պատրաստ լինեն 1989 թվականի որոշումը և հայոց պետականության հիմքերը մերժելու։

Ժամանակ առ ժամանակ կառավարական կոյուղիներից գարշահոտ է հորդում, որը ոչ միայն պետք է քողարկի բաց վերքից թարախի հոտը, այլեւ վերջնականապես սպանի հայի մարմինը։ Այս թունավոր, գարշահոտ գոլորշին թունավորում է ողջ հայ հասարակությանը՝ մահացու անդամահատումից առաջ անզգայացման պես։

Նաիրա Հայրումյան