Պետրոս Ղազարյանը Իրանի դեսպանին չհարցրեց գլխավորի մասին․ կազուս բելլի
- 14:28 18.07.2025
Երեկ Պետրոս Ղազարյանը Հանրային հեռուստատեսություն էր հրավիրել Իրանի դեսպան Մեհդի Սոբհանիին, ով հայտարարել էր, որ Իրանը կողմ է հաղորդակցությունների բացմանը, Հայաստանի, Թուրքիայի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների հաստատմանը, ինչպես նաև Հայաստանի արտաքին քաղաքականության դիվերսիֆիկացմանը, բայց միայն տարածքային ամբողջականության և ինքնիշխանության շրջանակներում։
Հարցազրույցի ամբողջ իմաստը, թե՛ հարց տվողի, թե՛ պատասխանողի կողմից, այն էր, որ Իրանը դեմ չէ Հայաստանի ծրագրված քայլերին և տարածաշրջանային հաղորդակցությունների բացմանը։ Պատասխանելով այն հարցին, թե արդյոք ճիշտ է, որ մի կողմում են Իրանը, Ռուսաստանը և Չինաստանը, իսկ մյուս կողմում՝ Արևմուտքն ու Թուրքիան, դեսպանն ասել է, որ նույնիսկ այժմ իրանական ընկերությունները եվրոպական փողերով երկու նախագիծ են իրականացնում Հայաստանում։ Խոսքը թափոնների վերամշակման գործարանի և մաքսային անցակետում համագործակցության մասին է։
Դեսպանը ամեն կերպ խուսափում էր Ռուսաստանի հետ որևէ կապի մասին հիշատակելուց և ասում էր, որ Հայաստանն ու Իրանը պաշտպանում են բացառապես իրենց շահերը, և Իրանը վստահում է Հայաստանի հավաստիացումներին, որ Իրանի շահերը չեն անտեսվի։
Ամեն ինչ շոկոլադի էր նման, և մնում էր միայն երկու հարց տալ՝ ինչպե՞ս է Իրանը վերաբերվում ԱՄՆ-ի կողմից Մեղրիի ճանապարհը վարձակալության վերցնելու մտադրությանը, և, հետևաբար, հայ-իրանական սահմանի վերահսկողությանը։ Եվ ինչի՞ մասին են Ալիևն ու Էրդողանը խոսել Իրանի նախագահ Փեզեշքիանի հետ օկուպացված Ստեփանակերտում։
Սակայն այս հարցերը այդպես էլ չեն տրվել, և դեսպանը դրանց վերաբերյալ մեկնաբանություններ չի արել, չնայած Իրանը նախկինում կտրականապես հայտարարում էր, որ տարածաշրջանում չպետք է լինեն երրորդ երկրներ, և որ Զարգեզուրի միջանցքը և հայ-իրանական սահմանը «կարմիր գծեր» են։ Թեհրանը նույնիսկ ասել է, որ հենց իրենց շնորհիվ է, որ այս սարսափելի միջանցքը դեռևս չի ճեղքվել։
Դեսպանի հարցազրույցում այս երկու հարցերով մեկնաբանությունների բացակայությունը կարող է նշանակել, որ ԱՄՆ-ի (կամ Թուրքիայի) կողմից աութսորսինգի ծրագիրը համաձայնեցվել է Իրանի հետ, և հնարավոր է, որ Փեզեշքիանը հենց այս պատճառով է գնացել օկուպացված Ստեփանակերտ։ Դեսպանի հարցազրույցը իրականում նշանակում է, որ «Զանգեզուրի միջանցքի» առջև «իրանական» խոչընդոտը վերացվել է։ Հնարավոր է՝ նույնիսկ ԱՄՆ-ի հետ ապագա համաձայնագրերի շրջանակներում։
Սակայն, նույնիսկ պրինցիպիալ համաձայնությունը չի նշանակում, որ մանրամասներում անհաղթահարելի խոչընդոտներ չեն առաջանա։ Ինչպես ասում է Դավիթ Կարաբեկյանը, Սյունիքի ճանապարհի բացումը նման է Գերմանիայի կողմից անցյալ դարի սկզբին Բաղդադի երկաթուղին կառուցելու մտադրությանը, որին դեմ էին Մեծ Բրիտանիան և Ֆրանսիան։ Սա դարձավ Առաջին համաշխարհային պատերազմի պատճառը։
Սյունիքի ճանապարհը կարող է դառնալ հաջորդ պատերազմի casus belli, որի արդյունքում մի քանի տերություններ կրկին կորոշեն ամբողջ աշխարհի ճակատագիրը։
Նաիրա Հայրումյան