Ընտրությունը մեծ չէ՝ Արցախի պատգամավորները գոնե այսօր պետք է պատասխանատվություն ստանձնեն

Արցախի Հանրապետության բռնի տեղահանվածների կարգավիճակի քննարկմանը զուգընթաց հայ հասարակությունը քննարկում է նաև այն հարցը, թե ով պետք է բարձրացնի տեղահանվածների խնդիրները և պաշտպանի նրանց իրավունքները, բացի այն հասարակական կազմակերպություններից, որոնք գործում են Երևանում 2020 թվականից, երբ բռնի տեղահանվեցին Հադրութի, Շուշիի, Քարվաճառի, Քաշաթաղի շրջանների բնակիչները։

2023 թվականի սեպտեմբերին ծագած խնդիրներն արդեն առկա էին 2020 թվականին։ Դա կարգավիճակի, սոցիալական հարցերի, տեղահանվածներին բնակարանով ապահովելու, կորցրած գույքի ու բիզնեսի փոխհատուցման խնդիրներն են:

Հասարակական կազմակերպությունները փաստաբանների հետ քննարկումների միջոցով փորձում են գտնել այն հարցի պատասխանը, թե ինչն է ձեռնտու արցախցիներին՝ Հայաստանի քաղաքացիությո՞ւնը, թե՞ փախստականի կարգավիճակը Հայաստանի Հանրապետության ժամանակավոր պաշտպանության ներքո։ Մյուս կողմից, արցախցիներից շատերը չեն ցանկանում փոխել իրենց հայկական անձնագիրը, որը պարունակում է Արցախում գրանցման նշաններ։ Բայց ֆինանսական վիճակը շատերին ստիպում է համաձայնել փոխել անձնագիրը և ընդունել ՀՀ քաղաքացիություն։

Շատերը նախատեսում են դիմել ՀՀ Սահմանադրական դատարան՝ պատասխան ստանալու այն հարցին, թե արդյո՞ք կառավարության որոշումը, որում հաշվի չի առնվում Արցախի բոլոր բնակիչների հայկական անձնագրեր ունենալու հանգամանքը, համապատասխանում է Սահմանադրությանը։

ՀՀ ՆԳՆ միգրացիայի և քաղաքացիության ծառայության պետ Արմեն Ղազարյանը Հայաստանի Հանրային հեռուստատեսությանը տված հարցազրույցում ասել է, որ ժամանակին Արցախի բնակիչներին 070 ծածկագրով հայկական անձնագրեր են տրվել՝ որպես ճամփորդական փաստաթուղթ, սակայն այս անձնագրերը չեն հաստատում Հայաստանի քաղաքացիությունը։

Այս մասին 2020 թվականի տեղահանվածներն արդեն լսել են երեք տարի առաջ, սակայն Հայաստանի կառավարությունը ոչ մի կերպ չի արձագանքել տեղահանվածների նամակներին ու կոչերին, որոնք պահանջում էին պարզաբանել, թե ո՞ր երկրի քաղաքացի են իրենց համարում ՀՀ իշխանությունները։

2021 թվականի գարնանը արցախցի տեղահանվածներին, ովքեր չեն ցանկացել վերադառնալ Արցախ, ասվել է, որ Հայաստանում նրանց համար սոցիալական ծրագրեր չեն լինելու, և Հադրութի, Շուշիի շրջանի բոլոր բնակիչները պետք է վերադառնան Արցախ, որտեղ նրանց համար բնակարանաշինություն է ընթանում, և որտեղ բոլորը կապահովվեն աշխատանքով։

Այն, ինչ տեղի ունեցավ հետո Արցախում, հայտնի է բոլորին. Տեղեկություններ չկան, թե ուր են գնացել ռուս-ադրբեջանական տանդեմի շրջափակման պատճառով կասեցված տեղահանվածների բնակարանաշինությանն ուղղված ֆինանսական ներդրումները։

Հենց այս խնդիրներն են ստիպում մի շարք արցախցիների պարտավորեցնել Արցախի խորհրդարանին շարունակել աշխատանքը, որպեսզի պաշտոնական մակարդակով հարցեր բարձրաձայնելու հնարավորություն լինի։ Բայց այստեղ մեծ դժվարություններ են առաջանում։

Նախ՝ ոչ ոք չի ուզում գործ ունենալ պատգամավորների հետ, ովքեր 3 տարի շարունակ չեն կատարել երկրի գլխավոր քաղաքական մարմնի իրենց գործառույթները։ Նրանք ձախողվեցին օրենսդիր մարմնի գործը բոլոր բնագավառներում։ Արդեն վերջին շրջանում տեղի ունեցավ անհասկանալի «իշխանափոխություն», երբ ամենապատասխանատու պահին օրինական ընտրված նախագահը հրաժարական տվեց, իսկ նրա փոխարեն 22 պատգամավոր նշանակեցին մի մարդու, ով հասկանում էր, որ պետք է ստորագրի Արցախի պետականության լուծարման մասին փաստաթուղթ։

Բայց մի կողմ թողնենք Շահրամանյանի՝ Արցախի բնակչության զանգվածային արտագաղթից մեկ ամիս անց արված պարզաբանումները, քանի որ նման «ինքնախոստովանություններով» պետք է զբաղվեն իրավապահները։

Ցավոք, վտարանդի արցախյան հասարակությունը ստիպված է ընտրություն կատարել պետականության պահպանման (այդ թվում՝ Հայաստանի) և ոչ ոքի վստահությունը չվայելող պատգամավորների աշխատանքի շարունակությունը պահանջելու միջև։

Ընտրություն պետք է կատարվի, քանի որ մենք չենք կարող կորցնել հայկական Արցախի իրավունքը 33 անձանց պատճառով, ովքեր չեն ցանկանում պատասխանատվություն ստանձնել։ Ամեն դեպքում, վերաբնակիչների իրավասության մեջ է ստիպել նրանց, գոնե հիմա, իրականացնել ժողովրդի կամքը։ Թե որքանով դա կհաջողվի, ցույց կտա ժամանակը:

Մարգարիտա Քարամյան