Ո՞վ է վերահսկելու «միջանցքն» ու «խաչմերուկի» վերածվող Հայաստանը

Հայաստանի տարածքով հաղորդակցությունների բացումը դառնում է ապագա աշխարհաքաղաքական դասավորվածությունը պայմանավորող հիմնարար խնդիրներից մեկը։ Նրանք, ովքեր կվերահսկեն ճանապարհները, կվերահսկեն ողջ տարածաշրջանը։

Հայաստանի կառավարությունը վերջերս հրապարակեց «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագիծը, որտեղ նշվում է, որ տարածաշրջանային հաղորդակցությունների բացման դեպքում Հայաստանը պետք է իր տարածքում սահմանային և մաքսային հսկողություն իրականացնի պետական ​​կառույցների միջոցով։ Այս մասին ասվում է ՀՀ ԱԳՆ մամուլի քարտուղարի մեկնաբանության մեջ՝ կապված ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցչի հայտարարության հետ։ Հիշեցնենք, որ նոյեմբերի 9-ին Մարիա Զախարովան հայտարարել էր, որ «Ռուսաստանի Դաշնության ԱԴԾ-ն կոչված է վերահսկողություն իրականացնել Ադրբեջանի և Նախիջևանի միջև տրանսպորտային հաղորդակցությունների վրա»։

«Վերջերս ՀՀ Ազգային անվտանգության ծառայությունում ստեղծվել է հատուկ վարչություն, որի խնդիրն է հաղորդակցությունների բացման դեպքում ապահովել այդ հաղորդակցությունների, ինչպես նաև ապրանքների, բեռների, տրանսպորտային միջոցների, մարդկանց անվտանգությունը: Հայաստանի Հանրապետությունը երբևէ ոչ մի փաստաթղթում համաձայնություն չի տվել իր ինքնիշխանության որևէ սահմանափակման, և երրորդ երկրի նկատմամբ վերահսկողություն չի կարող սահմանվել իր ինքնիշխան տարածքի որևէ մասում»,- ասված է ՀՀ ԱԳՆ մամուլի խոսնակի հայտարարության մեջ։

Մոսկվան Երևանի «Խաղաղության խաչմերուկ» նախաձեռնությունը համարում է կառուցողական և համահունչ այն նախագծերին, որոնք վերջին տարիներին քննարկվել են եռակողմ աշխատանքային խմբի շրջանակներում՝ Ռուսաստանի Դաշնության, Հայաստանի և Ադրբեջանի փոխվարչապետերի համանախագահությամբ, ասել է Մարիա Զախարովան։

Զախարովան ափսոսանքով նշել է, որ այս հարցերին դեռ չի հաջողվել վերջակետ դնել։ Նրա խոսքով, «որոշ մարդկանց մոտ պարզապես բացակայում է դա անելու քաղաքական կամքը, և դա Ռուսաստանը չէ»:

Նիկոլ Փաշինյանը, խոսելով Ոստիկանության Պարեկային ծառայության ստեղծման մասին, որը պետք է ապահովի նաեւ «ճանապարհների անվտանգությունը», հիշեցրեց, որ ՀՀ կառավարությունը այս գործում ներդրել է 20 միլիարդ դրամ, 6 միլիարդ ԱՄՆ, 3 միլիարդ՝ Եվրամիությունը։ Նա հիշեցրեց նաև, որ Ռուսաստանը նույնպես իր ներդրումն է ունեցել առափնյա պարեկային ծառայության ստեղծման գործում՝ ակնարկելով, որ պարեկային ծառայությունը ոչ թե ռուսական, այլ արևմտյան նախագիծ է։

«Քաղաքացիական պայմանագրի» պատգամավոր Գեւորգ Պապոյանի կարծիքով՝ միակ հարցը, որի շուրջ փոխըմբռնում չկար, այսպես կոչված միջանցքն էր. «Բայց Ադրբեջանն ու Թուրքիան ասում են, որ դա իրենց պետք չէ։ Ենթադրում եմ, որ հիմա մեզ ոչինչ չի խանգարում աշխատել համաձայնագրի վերջնական տեքստի վրա»։

Բաքվին անհրաժեշտ է սեփական վերահսկողության տակ գտնվող արտատարածքային միջանցք։ Իսկ Բաքվի «հետաքրքրության կորուստը» Մեղրիի միջանցքի նկատմամբ միայն նշանակում է, որ կոնկրետ հետաքրքրություն է առաջացել մեկ այլ միջանցքում, օրինակ՝ Ջերմուկ-Երասխ-Մարգարայի հանդեպ։

Իր հերթին Լեմկինի ինստիտուտը կարծում է, որ հայկական պետության համար չափազանց կարևոր է վերահսկողություն պահպանել իր տարածքով անցնող ցանկացած միջանցքի նկատմամբ։ Մինչ Ռուսաստանի կառավարությունը աճող աջակցություն է ցուցաբերում ինչպես ադրբեջանական, այնպես էլ թուրքական տարածաշրջանային հավակնություններին, Հայաստանը ստիպված է ավելի ու ավելի շատ հույս դնել Արևմուտքի վրա: Սակայն Եվրոպան և Ամերիկան ​​սեպտեմբերին ցույց տվեցին, որ արևմտյան տերությունները պատրաստ են զոհաբերել հայկական շահերը, նույնիսկ մինչև ցեղասպանության աստիճան, ապահովելու իրենց ռազմավարական հարաբերությունները Թուրքիայի և Իսրայելի հետ, ինչպես նաև Արևմուտքի մուտքը դեպի Թուրքիան Կենտրոնական Ասիայի հետ կապող ցանկացած առևտրային միջանցք, ասվում է Լեմկինի ինստիտուտի հայտարարության մեջ:

Հիշեցնենք, որ Էրդողանը գրեթե ամեն օր ասում է, որ «Հայաստանը պետք է կատարի իր պարտավորությունները և բացի մուտքը «Արևմտյան Ադրբեջանից դեպի Նախիջևան»։ Իր հերթին, Հայաստանի արտգործնախարար Արարատ Միրզոյանն ուրախ է, որ «երրորդ երկրների քաղաքացիների համար» հայ-թուրքական սահմանի բացման մասին «լավ նորություններ» կարող են լինել։ Պարզ չէ, թե ինչն է լավ այս նորության մեջ: