Ինչո՞ւ արցախցիների թոշակները դեկտեմբերին չեն վճարվի, եւ ինչի՞ համար են այս նվաստացումները
- 16:35 15.12.2023
Երեկ հայտնի դարձավ, որ արցախցիների կենսաթոշակները, որոնք խոստացել էին վճարել դեկտեմբերին երեք ամսվա համար՝ հոկտեմբերի 1-ից, կվճարվեն միայն հունվարին։
Արցախցիների թոշակներն ու նպաստները դարձել են յուրօրինակ գործիք, որի օգնությամբ իրականացվում են տարբեր տեսակի մանիպուլյացիաներ՝ հաճախ արցախցիների համար նվաստացուցիչ բնույթի։
Որպես կենսաթոշակ վճարելու, աշխատանքի տեղավորվելու և արցախցիների տարրական իրավունքների իրականացման պայման առաջադրվել է անձնագրում դուրս գրում Արցախի բնակության վայրից և գրանցում ուրիշի բնակելի տարածքում Հայաստանում՝ նաեւ հաստատում, “որ որևէ պետության քաղաքացի չեմ»։ Այսինքն՝ հրաժարում Արցախի հետ առնչությունից։
Դրանից բացի, արցախցիները ստիպված են օրերով հերթ կանգնել անձնագրային և վիզաների բաժիններում, լսել անհարգալից հայտարարություններ և ուրախանալ, եթե «հասցրել են» ներկայացնել իրենց դիմումը և հրաժարվել Արցախի գրանցումից։
Ինչո՞ւ է կենսաթոշակ ստանալը կապվել Հայաստանի տարածքում գրանցման հետ։ Եթե նպատակը կարիքավոր մարդկանց կենսաթոշակներ վճարելն էր, ապա դա միանգամայն հնարավոր էր անել առանց գրանցման. չէ՞ որ Արցախի կենսաթոշակային ռեգիստրն արդեն Հայաստանում է, և կարելի էր խուսափել նվաստացուցիչ ընթացակարգերից։ Բայց նպատակը, ըստ ամենայնի, միայն դա նվաստացնելը չէր։ Թեկուզ պատահական չէ, որ արցախցիներին տարբեր պատրվակներով զրկում են արժանապատիվ աշխատանքից։ Համալսարանի դասախոսները ստիպում են կարել սովորել, տղամարդկանց Երեւանում տաքսի են քշում, իսկ կանայք՝ ժենգյալով հաց ու փախլավա վաճառում։
Բայց խոսքը միայն նվաստացման մասին չէ: Այս տարվա դեկտեմբերին Երևանն ու Բաքուն համաձայնագրով պետք է ստորագրեին «խաղաղության պայմանագիր», որում Արցախի մասին խոսք չպետք է լինի։ Այս համաձայնագիրը “կլուծեր” Արցախի տարածքի հարցը։ Բայց պայմանագիրը չհաջողվեց համաձայնեցնել՝ չնայած գերիների փոխանակմանը։
Տեսակետ կա, որ դա պայմանավորված է նրանով, որ հնարավոր չէր հաղթահարել համաձայնագրի հիմնական խոչընդոտը՝ արցախցիների անքակտելի իրավունքն իր հազարամյա հողի նկատմամբ։ Չնայած այն հանգամանքին, որ արցախցիները Հայաստանում են, նրանք պահպանում են իրենց իրավունքները, որոնք խլվել են բռնի ուժով։ Պատահական չէ, որ արևմտյան երկրները չեն պարտավորվում դառնալ ապագա «խաղաղության պայմանագրի» երաշխավոր․ դա կնշանակի մեղսակից դառնալ հակամարտության ուժային լուծմանը և նախնիների հողի իրավունքների օտարմանը:
Արցախի ժողովուրդը Հայաստանում, չնայած իրավազուրկ լինելուն, «խաղաղության պայմանագրի» անհաղթահարելի խոչընդոտն է։ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, որ իրավիճակը հասցրել է «զրոյական կետի» և այնտեղից է բանակցելու։ Բայց որպեսզի այն դառնա «զրոյական», անհրաժեշտ է, որ այդ տարածքների իրավատերերը՝ Արցախի ժողովուրդը, ինքնակամ հրաժարվի իր իրավունքներից։ Անհրաժեշտ է կանխել արցախցիների հավաքական իրավունքների առաջ տանելը Հայաստանում՝ Արցախի կառավարության, խորհրդարանի, կուսակցությունների կամ հասարակական կազմակերպությունների կողմից։ Պետք է արցախյան հասարակությունը ատոմիզացնել՝ բաժանելով առանձին ընտանիքների, որոնք չունեն ընդհանուր իրավունքներ ու շահեր, ինքնակառավարում, բնակության վայր և ապավինում ՀՀ կառավարության որոշումներին։
Բաքվի լրատվամիջոցները գրում են, որ Ալիևը Փաշինյանից պահանջել է փակել Հայաստանում Արցախի ներկայացուցչությունը, և իբր այս մասին Փաշինյանը կհայտարարի հունվարի սկզբին։ Եվ այդ ժամանակ չի մնա ոչինչ, որը կհիշեցներ արցախցիների հավաքական իրավունքների մասին իր հողի նկատմամբ։
Սկզբում արցախցիներից շատերը կտրականապես հրաժարվում էին փոխել գրանցումը, սակայն այժմ ստիպված են վազել անձնագրային բաժանմունքներ՝ Հայաստանում գումար աշխատելու և սոցիալական աջակցություն ստանալու հնարավորությունը չկորցնելու համար։ Մինչև տարեվերջ նրանք դեռ ստանա թոշակները: Եվ պարզ չէ, թե ինչով կապրեն:
Նաիրա Հայրումյան