Դավաճանության շոկը եւ կարոտը՝ կլարնետի հնչյուններում. «Զինվորական համազգեստս մաքրեցի ու թողեցի պահարանում»

«Ես թողել եմ տանը բոլոր պարգեւները, վկայականները, այն ամենը, ինչ վերաբերում է Արցախի պաշտպանության բանակին։ Ոչինչ չեմ վերցրել հետս և չեմ վառել, ինչպես ոմանք: Ամեն ինչ թողեց իր տեղում՝ մեդալներն իրենց արկղերում էին, իսկ զինվորական համազգեստը մաքրված ու կախված է պահարանում, ինչպես հարկն է։ Ես իմ երիտասարդությունն ու առողջությունը տվել եմ բանակին, գիտեմ, թե ինչ արժեն մեդալները։ Բազմաթիվ խոսակցություններ էին պտտվում, որ ադրբեջանցիները խուզարկում են Հակարի գետում՝ խլելով այն ամենը, ինչ կապված է Արցախի բանակի և խորհրդանիշների հետ։ Որոշեցի տանը ոչ մի բանի ձեռք չտալ, բոլոր մեդալներն ու փաստաթղթերը թողնել պահարանում։ Ես չէի կարող այրել կամ դեն նետել այն, ինչպես ոմանք արեցին: Ես ամեն ինչ թողեցի այնպես, ինչպես կա»:

Պատերազմի հաշմանդամ, նախկին զինծառայող, մարտական ​​գործողությունների մասնակից, մի քանի մեդալի, այդ թվում՝ «Մարտական ​​խաչի» ասպետ Ռազմիկ Շ.-ն Արցախի Մարտունու շրջանից է։ Հայաստան բռնի տեղահանումից հետո նա ստիպված է ընտանիքի հետ ապրել նախկին մանկապարտեզի կիսավեր շենքում, որտեղ ժամանակավոր ապաստան են գտել արցախցի եւս մի քանի տասնյակ ընտանիքներ։

«Ես շատ ամաչում եմ, որ բոլոր հոգսերն ընկել են կնոջս ուսերին։ Տանը կարող էի տնային աշխատանք կատարել։ Եվ այնտեղ հատուկ խնամքի կարիք չունեի՝ իմ տունն էր։ Տեղահանումից հետո առողջությունս խիստ վատացավ։ Սեպտեմբերից թոշակ չենք ստացել. Մենք պարտք ենք վերցնում հարազատներից։ Բայց ես դեղերի կարիք ունեմ, ուստի ամբողջ գումարը գնում է դրա վրա: Իսկ տղաս դեռ սովորում է։ Հետևաբար, մենք չենք կարող մեզ թույլ տալ բնակարան վարձել, մենք պարզապես չենք ձգի վարձավճարը: Կինս հազիվ է ծայրը ծայրին հասցնում։ Իսկ օգնության սպասելու տեղ չկա»,- ասում է տղամարդը։

Նա ավելացնում է. «Ես չեմ հավատում, որ մենք կվերադառնանք: Բայց դա կընդունեմ, եթե մեզ տրվեն անվտանգության հուսալի երաշխիքներ, և խաղաղապահ ուժերը լինեն նորմալ երկրից, այլ ոչ թե ռուսականի նման։ Ռուսաստանի և Ադրբեջանի նպատակները վաղուց համընկել էին, բայց հայերը ձևացնում էին, թե դա այդպես չէ։ Արդյունքում մենք ստացանք ցեղասպանություն»։

Նրա կինը՝ Իրինան, ասաց. «Մեզ երկու ժամ ժամանակ են տվել իրերը հավաքելու և գյուղից հեռանալու համար։ Ես կանգնել եմ տան մեջ, չգիտեմ, թե որ սենյակ գնամ, ինչ թողնեմ և ինչ տանեմ… Մեծ տնտեսություն, երկհարկանի տուն։ Ուղեղս հրաժարվում էր մտածելուց, ձեռքերս ու ոտքերս թմրած էին շոկից։ Ֆայմեցի փաստաթղթերը վերցնեմ և ծածկոցներ ճանապարհի համար: Իսկ այդ երեք օրը, որ մենք ճանապարհորդում էինք Լաչինի միջանցքով, մեզ թվում էր աշխարհի վերջը»։

Նա կիսվեց, որ հիմա աշխատանք չկա, թոշակ չկա, բարեկամներից պարտք են վերցնում. Որոշ ապրանքներ գնելն անսովոր է, քանի որ ամբողջ կյանքը Արցախում հողագործությամբ եմ զբաղվել, և բոլոր ապրանքներն ուներ։ Հնարավոր չէ բնակարան վարձել։ Նրանք ապրում են ցրտի մեջ, բայց այլ պայմաններ չկան։ Քաղաքապետարանը երբեմն օգնում է սննդի հարցում։

«Հիմա, հիշելով այդ օրերը, հասկանում ենք, որ հրաշք էր, որ ողջ մնացինք։ Բայց ոնց նայում  ենք, պիտի ապրենք։ Գոնե հանուն որդուս։ Հիմա համեմատաբար հանգիստ ենք խոսում, նույնիսկ կարող է թվալ, թե համակերպվել ենք։ Բայց երբ հիշում եմ Արցախի վերջին օրերը, հասկանում եմ, որ բոլորս շոկի մեջ էինք։ Ցնցված, քանի որ բոլորը հասկացան, որ մեզ դավաճանել ու քշում են»։

«Միայն Հայաստանում հասկացա, որ փաստաթղթերի հետ մեկտեղ վերցրել եմ հորս կլառնետը։ Ես դեռ չեմ հասկանում, թե ինչու եմ սա վերցրել ամբողջ տնից, երեւի տեսա, երբ դասավորում էի վերմակները: Ամեն երեկո ես բացում եմ արկղը, նայում եմ կլառնետին և լսում եմ այն ​​երաժշտությունը, որը հայրս նվագում էր իր երեխաների համար։ Ամուսինս ասում է, որ անգիտակցաբար ինձ հետ բերել եմ կարոտը՝ երջանիկ օրերի, երբ պատերազմ, փորձություններ ու կորուստներ չեն եղել։ Արցախյան ցանկացած հիշողություն՝ մանկությունից կամ հասուն տարիքից, անտանելի են։ Ցավոք սրտի, տղաս երաժշտությամբ չի զբաղվում։ Բայց հուսով եմ, որ գործիքը կփոխանցվի թոռներիս»։

Ալվարդ Գրիգորյան