Հայերի ունեցվածքը Թուրքիայում․ ինչպես էն կողոպտել մի ամբողջ ազգ – Բարսեղով

ArmenianHouse

Յուրի Բարսեղով

ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ ՄԱՍՆԱԿՑՎԱԾ ԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ՊԵՏՔ Է ՔԱՎԵՆ իրենց մեղքը

Ցեղասպանության համար՝ անձերի եւ պետությունների ատասխանատվության սահմանումը պայմանավորված է ոչ միայն արդարադատության, խախտված գույքի և գույքային այլ իրավունքների վերականգնման անհրաժեշտությամբ։ Ցեղասպանության համար պատասխանատվության իրավական իմաստը կայանում է նրանում, որ ապրուստի միջոցներից բռնի զրկելը պայմաններ է ստեղծում ցեղասպանության հանցագործության մաս կազմող ազգային խմբի ոչնչացման համար, և, հետևաբար, այդ հանցագործությանը հակազդելը նախ և առաջ ենթադրում է ոտնահարված իրավունքների վերականգնում։ Եւ երկրորդ՝ համապատասխան պատժամիջոց՝ դրանք կատարողների նկատմամբ։ Տնտեսական պատժամիջոցների են ենթարկվում նաև բոլոր նրանք, ովքեր ներգրավված են այդ գործողություններում՝ մասնավոր անձինք և հենց պետությունը։ Օտարերկրյա պետությունները, բանկերը և մասնավոր անձինք, ովքեր յուրացրել են ցեղասպանության առարկա դարձած մարդկանց կողոպուտի պտուղները, նույնպես պետք է նյութական պատասխանատվություն կրեն։

1919 թվականին օտարերկրյա մասնագետների հայկական ազգային պատվիրակության նախաձեռնությամբ ստեղծվել է հատուկ հանձնաժողով՝ գնահատելու ցեղասպանության հետեւանքով Օսմանյան կայսրությունում հայերին հասցված նյութական վնասը։ Հանձնաժողովը միաձայն եկել է այն եզրակացության, որ թուրքերը հայերից խլել են 3 միլիարդ 750 միլիոն դոլարի արժեքը։
Հայերը թալանվել են ոչ միայն Օսմանյան կայսրության տարածքում, այլև դրանից դուրս՝ նախկին Ռուսական կայսրության տարածքում՝ Կարսի մարզում, Ալեքսանդրապոլում, Երևանում …

1919-ին Փարիզի խաղաղության կոնֆերանսին ներկայացվեց թուրքական Հայաստանի և Կովկասի Հայկական Հանրապետության տարածքում հայերին հասցված վնասի հատուցման և փոխհատուցման մոտավոր գնահատականը։ Ժամանակային առումով նախահաշիվն ընդգրկում էր միայն 1915-ից 1919 թվականները և, հետևաբար, հաշվի չէր առնում 1878-1914 թվականներին ցեղասպանության վաղ փուլում պատճառված վնասը: Չհաջողվեց ծածկել շարունակվող ցեղասպանության ընթացքում ինչպես 1920-1923 թվականներին Օսմանյան կայսրության սահմաններում, այնպես էլ Հայաստանի Հանրապետության սահմաններում հասցված վնասը։
Ամենանախնական և ամբողջական գնահատականներից հեռու՝ վնասի չափը 1915-1919 թթ. կազմել է 19.130.932.000 ֆրանսիական ֆրանկ, որից 14.598.460.000-ը կազմում է թուրքական Հայաստանի հայերը, իսկ 4.532.472.000-ը՝ Կովկասյան Հայաստանի Հանրապետությանը։

Նյութն ամբողջությամբ կարդացեք ռուսերեն