Արցախյան կարգավորման մեխանիզմը կարող է ընդունվել որպես «մատրիցա» այլ հակամարտությունների համար
- 17:44 03.07.2023
Քարին տակ
Բաքվի լրատվամիջոցներն ու քաղաքական վերլուծաբանները սրում են Արցախում հնարավոր «հատուկ գործողության» թեման՝ փորձելով իրավական «փաստարկներ» գտնել Արցախի վերաբերյալ Բաքվի հավակնությունների համար։ Ընդ որում, ոչ մի քաղաքական, իրավական փաստարկ չի բերվում.Բաքուն խոսում է միայն ուժային գերակայության և հզոր դաշնակիցների աջակցության մասին։ Ընթացքում էլ պնդում են, որ քանի դեռ Հայաստանի ղեկավարությունը պատրաստ է զիջումների, պետք է «սեղմել»մինչեւ վերջ։
Ադրբեջանն Արցախի վերաբերյալ իր պնդումները հիմնավորող լեգիտիմ փաստարկներ չունի, դրանք ուղղակի կեղծիքներ են՝ համեմված շանտաժով, ուժի կիրառմամբ և ուժի սպառնալիքով, կարծում է Արցախի նախկին ԱԳ նախարար Մասիս Մայիլյանը։ Թեև Արցախի Հանրապետությունը լիովին չի ճանաչվել միջազգային հանրության կողմից, սակայն նրա անկախության փաստն ընդունվել է որպես իրականություն, և նրա կարգավիճակը միջազգայնորեն ճանաչվել է որպես վիճելի տարածք, ասում է Արցախի նախկին պետնախարար Արտակ Բեգլարյանը։
Բաքուն շփոթվել է իր իրավական «փաստարկների» բացակայության մեջ և փորձում է դրանք չհիշատակել՝ դիմելով միայն ուժի իրավունքին։ Մենք ավելի ուժեղ ենք, ունենք հզոր դաշնակիցներ, ինչը նշանակում է, որ ամեն ինչ մեր պայմաններով պետք է լինի, ասում են Բաքվում։ Եվ կասկած չկա, որ եթե բանակցությունները ընթանային բացառապես Ռուսաստանի հետ եռակողմ ուղու վրա՝ Աղդամի ռուս-թուրքական կենտրոնի աչալուրջ աչքի տակ, ապա Բաքվի պայմանները միանշանակ կընդունվեին։
Բայց Վաշինգտոնն ու Բրյուսելը գնալով ավելի են պնդում իրենց միջնորդական ջանքերը, և այդ ֆոնին Բաքվի իրավական և քաղաքական սնանկությունը դրսևորվում է հատկապես անկեղծ ու անպարկեշտ ձեւով։
ՀՀ հատուկ գործերով դեսպան Էդմոն Մարուքյանը, պատասխանելով այն հարցին, թե որ քարտեզները պետք է լինեն սահմանազատման գործընթացի հիմքում, ասաց, որ քննարկման ընթացքում նշվել է, որ 1975 թ․ Գլխավոր շտաբի քարտեզները կընդունվեն որպես հիմք, բայց հիմա Ադրբեջանը հայտարարում է, որ համաձայն չէ»։
Էդմոն Մարուքյանը հիշեցրեց, որ Վաշինգտոնում Արմեն Գրիգորյանի, Հիքմեթ Հաջիևի և Մայքլ Սալիվանի հանդիպման ժամանակ հստակ ասվել է, որ պետք է լինի Լեռնային Ղարաբաղի հայերի իրավունքների և անվտանգության ապահովման միջազգային մեխանիզմ, որից հետո Ադրբեջանը կրկին պնդեց, որ համաձայնություն չկար։ «Նախկինում նրանք հայտարարել էին, որ չեն քննարկում Լեռնային Ղարաբաղին վերաբերող որևէ հարց, քանի որ դա իրենց ներքին գործն է։ Փակ հանդիպման ժամանակ քննարկում են, բայց հրապարակավ ասում են՝ չեն քննարկել։ Նույն պատմությունը քարտեզի հետ է»,- ընդգծեց նա։
Մինչդեռ միջազգային հանրությունը ինտենսիվորեն քննարկում է նոր աշխարհակարգի քաղաքական ու իրավական հիմքերը՝ ինչպես ուկրաինական պատերազմի, այնպես էլ այլ «վիճահարույց» հարցերի համատեքստում։ Այն, որ ԱՄՆ պետքարտուղար Բլինքենն այդքան ուշադրություն է դարձնում արցախյան խնդրին՝ բառիս բուն իմաստով ստիպելով Բաքվին մասնակցել բանակցություններին, խոսում է արցախյան կարգավորման կարեւորության մասին։ Չի բացառվում, որ այս կարգավորման մեխանիզմը ընդունվի որպես «բազային», կամ որպես մատրիցա այլ հակամարտությունների կարգավորման համար։ Դա կախված կլինի նրանից, թե որն է լինելու կարգավորման հիմքը՝ ուժի իրավունք, կոնսենսուս, լեգիտիմություն, թե կամայականություն։
Ուկրաինական ճգնաժամի կարգավորումը նույնպես «սայթաքեց» քաղաքական ու իրավական խնդիրների մեջ։ Զելենսկին խոսում է 1991 թվականի սահմաններին վերադառնալու մասին, Մեդվեդևն այսօր հայտարարեց փոխզիջումների վրա հիմնված Հելսինկյան անվտանգության նոր ակտի (1975թ.) անհրաժեշտության մասին։ Հայաստանի իշխանություններն նույնպես խոսում են 1991 թվականի հռչակագրի և 1975 թվականի քարտեզների մասին։
Նման քննարկումները հուշում են, որ ցանկացած ուժային լուծում շրջելի են, և ամեն ինչ կորոշվի բանակցություններում՝ համաշխարհային հանրության կողմից մշակված իրավական մատրիցայի շրջանակներում։ ՀՀ կառավարության հայտարարությունները 29 հազար քառ. կմ մասին Հայաստանը դուրս է դնում նոր աշխարհակարգի շուրջ համաշխարհային քննարկումների գործընթացից։