Ո՞վ է ճնշում Բաքվի վրա. հակամարտությունների լուծման երկու նախադեպ կա
- 08:52 12.07.2023
Բաքուն անցած շաբաթ օրը Արցախում միացրել է գազը, իսկ կիրակի օրն անջատել։ Արդյո՞ք դա որոշ ուժերի կողմից Բաքվի վրա ճնշումների արդյունք էր։ Ընդհանրապես կա՞ նման ճնշում և ո՞վ է դա անում։ Step1.am-ի հարցերին պատասխանում է քաղաքագետ Դավիթ Կարաբեկյանը։
– Հայաստանի իշխանություններն աշխատու՞մ են միջազգային ուժերի հետ, որոնք ի վիճակի են եւ ճնշում են Բաքվի վրա։
– Բաքուն փորձեց ցույց տալ, թե ով է տան տերը։ Եվ պատահական չէ, որ ադրբեջանցի քարոզիչները անմիջապես հայտարարեցին Արցախի հետ հարաբերությունների կարգավորման բանաձեւը՝ երրորդ դրոշի տակ բանակցություններ չի լինի։
Ալիևին զայրացրել էր այն, որ Վաշինգտոնն առաջարկում էր բանակցություններ վարել երրորդ երկրում (բանակցությունների երկու փուլ անցկացվեց Իվանյանում) և պատրաստակամություն հայտնեց բանակցություններ վարել Բաքվում, սակայն Արցախը մերժեց։ Պաշտոնական Ստեփանակերտը Բաքվի հետ երկխոսություն վարելու ցանկություն չունենալը հիմնավորել է Ալիևի նախապայմաններով։ Դրանք բարձրաձայնել է նախագահ Հարությունյանը (1. Արցախի ՊԲ լուծարում, 2. Նախագահի, Ազգային ժողովի և կառավարության պաշտոնի վերացում և այլն)։
– Այսինքն՝ կարծում եք, որ ճնշում չի՞ եղել։
-Դա նուրբ ակնարկ էր, որ Բաքվի անզիջողականության թիկունքում կանգնած են Անկարան և Մոսկվան։ Բայց ճնշում չկա, ավելի շուտ՝ դավադրություն։ Էրդողանն ու Պուտինը ցանկանում էին ամերիկացիներին ու ԵՄ-ին ցույց տալ, թե ով է տերը։ Ավաղ, Պուտինը չի կարող ճնշում գործադրել Բաքվի վրա։
– Բայց եթե Բաքվի վրա ճնշումներ չկան, ի՞նչն է խանգարում նրանց ավարտին հասցնել իր ծրագրերը։
Մենք պատանդ ենք, խաղադրույթ Զանգեզուրի համար խաղում։ Ալիեւը Մոսկվայից ստացավ այն ամենը, ինչ ուզում էր, եւ ամենակարեւորը՝ Շուշիից։ Նա վերահսկում է այն ամենը, ինչ կա մեզ հետ՝ բոլոր գերիշխող բարձունքներն ու հաղորդակցությունները նրա վերահսկողության տակ են։ Եվ ոչ Երեւանը, ոչ Ստեփանակերտը, ոչ նույնիսկ Մոսկվան չեն կարողանա նրան դիմադրել։
– Իսկ ԱՄՆ-ն ու ԵՄ-ն ի՞նչ կասեք։
Անգամ այնտեղ կան ուժեր, որոնք շրջափակումը համարում են մեզ հաշտեցնելու քաղաքակիրթ միջոց։ Օրինակ՝ Ամանդա Փաուերը՝ ԱՄՆ զարգացման գործակալության ղեկավար, ՄԱԿ-ում ԱՄՆ նախկին ներկայացուցիչ։
– Այսինքն՝ կարծում եք, որ Արցախը Բաքվին ենթարկելու հարցում միջազգային կոնսենսուս կա՞։ Այդ դեպքում ի՞նչն է մեզ պահում: Արդյո՞ք դա միայն մեր քաղաքական կամքն ու տոկունությունն է:
– Նախ պետք է ներքին գործոնը հաշվի առնել։ Ոչ միայն Բաքվում, այլեւ Երեւանում ու Արցախում իրավիճակը միանշանակ չէ. առանց գոլորշի բաց թողնելու սոցիալական լարվածությունը կարող է վերածվել սոցիալական պայթյունի: Ինչ վերաբերում է մյուս բաղադրիչին, ապա Իլհամ Ալիեւը դարձավ սեփական ամբիցիաների պատանդը։ Հիմա նա պետք է պատասխան տա սեփական լսարանին, որի առաջ հանդես եկավ որպես հերոս-ազատարար՝ հայտարարելով, որ Արցախի հարցը մեկընդմիշտ ավարտվեց, Մինսկի խումբն անփառունակ կերպով դադարեց գոյություն ունենալ՝ մի խոսքով արդի քեր-օղլու։
Մյուս կողմից, Ալիեւը ռուսներին ու թուրքերին խոստացել է, որ բոլոր հարցերը լուծել Թուրքիա (Անգլիա), Ռուսաստան, Ադրբեջան եռանկյունում։ Եվ հանկարծ ակտուալանում է Մինսկի խմբի հարցը, արցախյան հիմնախնդրի քաղաքական լուծումը, և որքան էլ Հայաստանի ու Արցախի իշխանությունները աղաղակեն, այնուամենայնիվ, նրանք էլ են ստիպված արձանագրել ռուսական ճնշման փաստը Արևմուտքի նախաձեռնությունները արգելափակելու հարցում։ Եվ նաև ճանաչել ԱՄՆ-ի, ԵՄ-ի և Ֆրանսիայի առաջարկների իրական էությունը հայ-ադրբեջանական հիմնախնդրի կարգավորման և արցախյան հիմնախնդրի լուծման վերաբերյալ։
Ե՛վ Արայիկ Հարությունյանը, և՛ Նիկոլ Փաշինյանը խոստովանել են, որ հավատարիմ են ռուսամետ կողմնորոշմանը և Մոսկվայի հետ քննարկում են բոլոր կարևոր հարցերը։ Դե, ինչպես առանց նրանց ընկերներ Էրդողանի, Ալիևի, Լուկաշենկոյի և Կո.։ Նիկոլ Փաշինյանը հեռու է արեւմտամետ լինելուց՝ Ռուսաստանին աջակցության պատճառով գրեթե պատժամիջոցների տակ է դնում Հայաստանը։
Ինչ վերաբերում է հարցի երկրորդ մասին՝ քաղաքականության մեջ կան կանոններ, որոնց պետք է հետևեն բոլորը։ Ինչքան էլ Կրեմլը մեզ ահաբեկեց արցախյան շարժման մեկնարկից հետո, ինչքան էլ մեզ սպառնացին, բայց Հայաստանն անկախացավ, Արցախն ինքնորոշվեց, ԵԱՀԿ-ի, Եվրախորհրդարանի փաստաթղթերում ամրագրված են կարգավորման տարրեր, Կոնգրեսի, ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդի, Համանախագայների առաջարկները մնացել են անփոփոխ։
Մեր նման հակամարտությունների լուծման երկու նախադեպ կա. Կոսովոյի տարբերակը՝ համակեցությունն է (Բաքուն արդեն բավականին լավ բարեկարգել է Շուշին, շինարարություն է իրականացնում Հադրութում և այլն): Երկրորդ՝ հայկական ամեն ինչ ինտեգրվում է Հայաստանին, Ադրբեջանը վերահսկողություն է ստանում ադրբեջանական ամեն ինչի հանդեպ։ Իհարկե, դա ամրագրվում է միջազգային որոշմամբ և պայմանագրերում։
Ահա թե ինչու Բաքուն տեղում փորձում է Արցախի հիմնախնդիրը անջատել ադրբեջանա-հայկական հարաբերությունների կարգավորման խնդրից, նախապայմաններ դնում Երևանի և Ստեփանակերտի առջեւ՝ գերադասելով բանակցությունների խաթարումը իր համար ոչ ձեռնտու ձևաչափին։
Մի խոսքով, եթե Արեւմուտքը չլիներ, ինձ հետ հարցազրույց կանեիք կա՛մ Գորիսում, կա՛մ Երեւանի Նորքի զանգվածներից մեկում։