Դավիթ Տոնոյանի երեկվա բացահայտումները. դա պատերազմ չէր, գերագույն հրամանատար էլ չկար
- 11:38 02.08.2023
Երեկ Հայաստանի խորհրդարանում 44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող հանձնաժողովի նիստում ելույթ ունեցավ ՀՀ պաշտպանության նախկին նախարար Դավիթ Տոնոյանը։ Պատերազմի ժամանակ «գերագույն գլխավոր հրամանատարի» հետ իր հարաբերությունների մասին պատգամավորների հարցերին պատասխանելով՝ Տոնոյանը չափազանց կարեւոր բացահայտումներ է արել.
Սահմանադրության համաձայն՝ վարչապետը պատերազմական ժամանակ է դառնում գերագույն հրամանատար և միայն դրանից հետո իրավունք ունի կայացնելու քաղաքական և ռազմական որոշումներ։ Բայց պատերազմ հայտարարվե՞լ է, հարցնում է Դավիթ Տոնոյանը։ Այսինքն՝ Նիկոլ Փաշինյանը գերագույն գլխավոր հրամանատարնե՞րն էր։
Արդյո՞ք դա պատերազմ էր։ Ահա հիմնական հարցը. Արդյո՞ք Փաշինյանը իրավունք ուներ առանց պատերազմ հայտարարելու մոբիլիզացիա անցկացնել Հայաստանում, հրամաններ տալ Արցախում, քաղաքական որոշումներ կայացնել՝ որոշակի շրջաններից նահանջի մասին և ի վերջո ստորագրել Եռակողմ հայտարարություն, որը վերաբերում է Արցախի տարածքներին, ինչը, ըստ Փաշինյանի, Հայաստանի մաս չի կազմում։
Եթե Փաշինյանը պատերազմ չի հայտարարել՝ Արցախը Հայաստանի տարածք չհամարելու պատճառով, ապա ինչի՞ հիման վրա է հրամայել հայկական բանակի մասնակցությունը ռազմական գործողություններին և ստորագրել եռակողմ հայտարարությունը նոյեմբերի 9-ին։
Ո՞վ է եղել Արցախում գերագույն հրամանատարը և ի՞նչ գործառույթներ է կատարել։ Ինչո՞ւ է Արցախի պաշտպանության նախկին նախարար Միքայել Արզումանյանը Երևանի բանտում։ Հայաստանի քննչական մարմինն իրավունք ունի՞ Արզումանյանին մեղադրել «Շուշին հանձնելու» մեջ։
Անհասկանալի պարտության պատճառ դարձան Արցախի և Հայաստանի ռազմաքաղաքական ղեկավարության միջև լիազորությունների ոչ սահմանազատման և կազմակերպչական ոչ հստակ աշխատանքը, կոնկրետ պատասխանատուների բացակայությունը, համապատասխանաբար՝ բազմաթիվ «հրամանատարների» հայտնվելը։ Զինվորականները չգիտեին, թե ում հրամանները լսեն, ինչը թույլ էր տալիս ոչ միայն ռուսներին, այլ նաև ադրբեջանցիներին և այլոց զանգել դաշտային հրամանատարներին և հետ քաշվելու հրաման տալ՝ երբեմն դարանակալելով ամբողջ ստորաբաժանումներ։
Բանակում առանցքային գործոն հանդիսացող հրամանատարության ուղղահայաց ոչնչացնելը միտումնավոր է կատարվել։ Իսկ Դավիթ Տոնոյանի բարձրացրած հարցը, թե պատերազմ եղե՞լ է, ո՞վ է եղել գերագույն գլխավոր հրամանատարը, առանցքային կդառնա ապագա տրիբունալի ընթացքում։ Իսկ տրիբունալ անպայման կլինի: