Նոյեմբերի 9-ի հայտարարության վերջը. Արցախը պահանջում է «միջազգային մանդատով օժտված ձևաչափ»
- 10:33 09.08.2023
Արայիկ Հարությունյանը երեկ հրատապ հայտարարություն է տարածել, որում պահանջում է շտապ «վերագործարկել հակամարտության կարգավորման միջազգային մանդատով օժտված բանակցային ձեւաչափը»։ Նա դիմել է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներին, ովքեր նաև ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի անդամներ են, պահանջելով, որ «հակամարտության կարգավորմանն ուղղված առաջարկները, ինչպես նաև դրանց իրականացման հնարավոր հետևանքները համահունչ լինեն «միջազգային իրավունքի սկզբունքներին»։
2020 թվականի պատերազմը, նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը և դրան հաջորդած «կարգավորումը» դուրս էին միջազգային իրավունքից։ ՄԱԿ-ի կանոնադրության և Հելսինկյան եզրափակիչ ակտի ոչ մի սկզբունք չի գործում Ղարաբաղի տարածքում։ Ռուսական և ադրբեջանական զորքերը թույլ չեն տալիս միջազգային կազմակերպություններին, լրատվամիջոցներին, դիտորդական կազմակերպություններին մտնել Ղարաբաղ՝ Արցախը դարձնելով, ինչպես Հարությունյանն է ասում, «սև խոռոչի վերածվող գորշ գոտու»։
Նոյեմբերի 9-ին հայտարարությունը ստորագրած Ռուսաստանը բացահայտ հայտարարեց իր «Արցախը Ադրբեջանի կազմում ինտեգրելու ծրագրի մասին»՝ ցինիկաբար հայտարարելով, որ «կարող է միջանցքը բացել, բայց կողմերի համաձայնությունը չկա»։ Այնուհետև ԱՄՆ-ն միջնորդեց՝ հայտարարելով բանակցություններից Ռուսաստանի բացակայության անհրաժեշտության մասին, սակայն նշելով, որ «Թուրքիան կարող է արդյունավետ դեր խաղալ»։
Միջազգային իրավունքը շրջանցող նման «միջնորդական ջանքերը»՝ «տարածաշրջանային նայող»՝ Ռուսաստանի փոխարեն Թուրքիային նշանակելու մտադրությամբ, անընդունելի են Արցախի համար։ «Տարածաշրջանային նայողներ» չպետք է լինեն՝ միայն միջազգային իրավունք։
«Արցախի ժողովրդի և նրա դարավոր ավանդույթների, արժեքների, մշակույթի, ինչպես նաև բնական զարգացման պահպանման կարևորագույն պայմանն ու միջոցը՝ միջազգային իրավական սուբյեկտիվություն ունեցող ազգային պետության գոյությունն է»,- նշել է Արայիկ Հարությունյանը։
Նա կոչ է արել անհապաղ հրավիրել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի նիստ, ինչպես նաև ընդունել բանաձեւ, որը պարտավորեցնում է Ադրբեջանին անհապաղ ապաշրջափակել Լաչինի միջանցքը՝ համաձայն Արդարադատության միջազգային դատարանի 2023 թվականի փետրվարի 22-ի որոշման։
Հարությունյանը կոչ է արել արդյունավետ քայլեր ձեռնարկել Արցախի Հանրապետություն փաստահավաք առաքելություն ուղարկելու ուղղությամբ՝ գնահատելու միջազգային հանցագործությունների հետեւանքները։ Արցախի նախագահը կոչ է արել հեռացնել Ադրբեջանին Եվրոպայի խորհրդից և կիրառել պատժամիջոցներ։
«Միջազգային մանդատով օժտված ձևաչափի» կոչը ազդարարում է Եռակողմ հայտարարության ավարտը: Արայիկ Հարությունյանն ավելի վաղ հայտարարել էր, որ Բաքուն (կարդա՝ Մոսկվան) պատրաստվում է հրաժարվել նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունից։ «Վակուումը» կարող է լրացնել միայն միջազգային իրավունքը, որի մերժումը 2020 թվականին հանգեցրեց նման իրավիճակի։ «Գորշ գոտի և սև խոռոչ» ձևավորվել են նաև Արցախի ղեկավարության՝ ռուս «խաղաղապահների» համար միջազգային մանդատ խնդրելու փորձերի արդյունքում։
Սխալներն ուղղելու համար դեռ ուշ չէ։