«Լաչին-Ստեփանակերտ-Մոսկվա-Եվլախ-Բրատիսլավա-տրանզիտ» գործողությունը ձախողվել է

Ռուսական «Կոմերսանտը» ծավալուն հոդված է հրապարակել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև «խաղաղության պայմանագրի» շուրջ բանակցությունների «դադարի» մասին և բացահայտել «փոքրիկ գաղտնիք»:

Ըստ «Կոմերսանտ»-ի զրուցակցի՝ հունիսի 25-ին «Լավրովն առաջարկել է մի տարբերակ, որին ի սկզբանե համաձայնել են և՛ ադրբեջանական կողմը, և՛ ղարաբաղցիները։ Դրա էությունն այն էր, որ Աղդամով ճանապարհը բացվի, և ԿԽՄԿ-ի միջոցով սկսվի անհրաժեշտ ապրանքների առաքումը։ Այս վայրում երթեւեկության մեկնարկից ուղիղ մեկ օր անց, Մոսկվայի առաջարկով, վերականգնվի է նաեւ երթեւեկությունը Լաչինի միջանցքում։

«Սակայն, ըստ աղբյուրի, Ստեփանակերտը վերջին պահին պայման դրեց, որ Լաչինը բացվի ոչ թե 24 ժամ հետո, այլ նույն պահին, հետո ԼՂՀ-ն հայտարարեց, որ ադրբեջանական ծագման ապրանքները չպետք է առաքվեն Աղդամով, հետո սկանդալ եղավ Վագիֆ Խաչատրյանի հետ, ում անհապաղ ազատ արձակումը պահանջում էին ԼՂՀ իշխանությունները: Արդյունքում փոխզիջում չստացվեց»,- գրում է Коммерсант-ը։

Բաքուն անմիջապես հաստատել է «Կոմերսանտ»-ի տեղեկությունը։ «Պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել բացել երկու ճանապարհները դեպի Ստեփանակերտ, սակայն հայերը խախտել են պայմանավորվածությունները». Այս մասին հայտարարել են Բաքվի ԱԳՆ-ում. «Պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել նաեւ Եվլախում հանդիպում անցկացնել ադրբեջանական կողմի ներկայացուցիչների և Ղարաբաղում բնակվող հայերի ներկայացուցիչների միջև”։

Արցախի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարարությունը, պատասխանելով հարցին, հղում է արել 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի Եռակողմ հայտարարությանը, «որի 6-րդ պարբերությունը հստակ նախատեսում է Լաչինի միջանցքի պարամետրերը և շահագործման եղանակը», ինչպես նաև միջազգային մարդասիրական իրավունքի սկզբունքներին։

«Ադրբեջանական կողմի առաջարկը հանգում է նրան, որ Լաչինի միջանցքը պետք է օգտագործվի բացառապես Հայաստանում բուժման կարիք ունեցող մարդկանց բժշկական տարհանման համար, և, հնարավոր է, խիստ սահմանափակ՝ Հայաստանից Արցախ ապրանքների ներմուծման՝ ընդ որում, համաձայնություն ստանալով Բաքվից»,- նշել են ԱԳՆ-ում։

Ադրբեջանական կողմը հետևողականորեն փորձում է խզել Արցախի և Հայաստանի միջև առկա խորը կապերը, զրկել նրան ինքնությունից, ինքնաբավությունից և զարգացման հնարավորություններից։ Այս նախաձեռնությունն ուղղված է նաև Լաչինի միջանցքի հայեցակարգի ապամոնտաժմանը, որը հանդիսանում է հակամարտության համապարփակ, արդար և արժանապատիվ կարգավորման առանցքային տարր, նշել են ԱԳՆ-ում։

ԱԳՆ-ն հիշեցրել է, որ 2023 թվականի փետրվարի 28-ին, գտնվելով Բաքվում, ՌԴ ԱԳ նախարարը հաստատել է, որ Լաչինի միջանցքում ադրբեջանական անցակետերի ստեղծումը նախատեսված չէ Եռակողմ հայտարարությամբ։

Այս ամենից պարզվում է, որ Մոսկվան, շրջանցելով Երևանը, փորձել է բանակցել Բաքվի և Ստեփանակերտի հետ՝ առաջարկելով լեգիտիմացնել Բաքվի անցակետը, Լաչինի միջանցքի վերահսկողությունը Բաքվին հանձնել, Հայաստանին և Արցախին զրկել ցամաքային հաղորդակցությունից, ինչպես նաև Արցախն «ինտեգրել» Ադրբեջանին՝ դեպի Ակնա ճանապարհ բացելով։

Ստեփանակերտը, փաստորեն, գրեթե համաձայնել է Մոսկվայի պայմաններին ու Եվլախում հանդիպմանը։ Թե կոնկրետ ով է վարել բանակցությունները և ով է լիազորել բանակցողներին, հայտնի չէ։

Բայց հուլիսի 25-ին Լավրովն անսպասելիորեն բացահայտեց իր բոլոր հաղթաթուղթերը և հայտարարեց, որ Մոսկվայի միջնորդության նպատակն է՝ «պաշտպանել Ղարաբաղի հայերի իրավունքները՝ որպես ազգային փոքրամասնության՝ Ադրբեջանի օրենսդրության շրջանակներում»։ Արցախի խորհրդարանը, որը նախկինում պահանջում էր ՄԱԿ-ի մանդատ ռուս խաղաղապահների համար, հուլիսի 27-ին հայտարարություն է ընդունել, որում դիմել է ՄԱԿ-ի երկրներին՝ Արցախի անկախությունը ճանաչելու խնդրանքով։

Այնուհետև ԱՄՆ պետքարտուղարի հատուկ ներկայացուցիչ Բոնոն ժամանեց Երևան և Բաքու՝ Բրատիսլավայում Ստեփանակերտի և Բաքվի հանդիպումը կազմակերպելու համար, սակայն Բաքուն վերջին պահին հրաժարվեց հանդիպումից։

Այս ընթացքում Արցախի խորհրդարանում փոխվեց խոսնակը, և այս պաշտոնում ընտրվեց ՀՅԴ ներկայացուցիչը, ով հայտարարեց սփյուռքի ակտիվացման և «1988-ին հռչակված նպատակների» իրագործման մասին (1988թվականին հռչակվել է Հայաստանի և Արցախի միացում): Նշվեց նաև, որ պայմանավորվածություն կա, որ այսուհետ տարածքների, կարգավիճակի, բանակցությունների, այդ թվում՝ բանակցողների կազմի հարցերը կորոշի խորհրդարանը։

«Լաչին-Եվլախ-Մոսկվա-Ստեփանակերտ-Բրատիսլավա-տրանզիտ» գործողությունը ձախողվել է.

Նաիրա Հայրումյան