Ո՞վ է հրավիրել Թուրքիային. ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի նիստը չավարտվեց կամ ավարտվեց ոչնչով
- 09:09 17.08.2023
Արցախի հարցով ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի նիստը, ըստ էության, չի ավարտվել, քանի որ ոչ հայտարարություններ են ընդունվել, ոչ էլ բանաձեւեր։ Պաշտոնական Երեւանը կարող է պնդել դրա շարունակությունը, եթե, իհարկե, երեկվա քննարկման արդյունքներն իր համար “բավարար” չհամարի։
Ի՞նչ էր պետք պաշտոնական Երեւանին։ Նրա պահանջների թվում է՝ առաքելություն ուղարկելը Ղարաբաղում իրավիճակը գնահատելու համար և Ադրբեջանին «վճռական միջազգային միջամտության միջոցով» ստիպել ապաշրջափակել միջանցքը՝ հումանիտար խնդիրները լուծելու համար։
Ներկաները, սկզբունքորեն, համարժեք են գնահատել իրավիճակը նույնիսկ առանց առաքելության. ոչ ոք (բացառությամբ Բաքվի ներկայացուցչի) չի հերքել ճգնաժամի առկայությունը, ուստի, մեծ հաշվով, «իրավիճակը գնահատելու առաքելություն» կարիք չկա: Ինչ վերաբերում է «վճռական միջամտությանը», ապա Հայաստանը կոնկրետ միջոցներ չի նշել, օրինակ՝ խաղաղապահ զորքերի ներդրում։
Հայաստանը չի հայտարարել, որ Բերձորի միջանցքի շրջափակումը 2020 թվականի պատերազմից հետո ստեղծված ստատուս քվոյի ավարտն է, և անհրաժեշտ է անվտանգության այլ համակարգ՝ անկախ Ռուսաստանից։
«Հայ-ադրբեջանական հաշտեցումն անհնար է պատկերացնել առանց անվտանգության հուսալի և հստակ երաշխիքների և Լեռնային Ղարաբաղի բնակիչների իրավունքների պահպանման՝ համընդհանուր միջազգային սկզբունքների հիման վրա՝ բայց Ադրբեջանի իրավական դաշտի շրջանակներում»,- ասել է ՌԴ ներկայացուցիչը։ Նրանից բացի ոչ ոք չի նշել «Ադրբեջանի իրավական դաշտը»։
Սակայն Երեւանի «խաղաղության օրակարգի» շնորհիվ պարզվեց, որ «Ռուսաստանից անկախ» անվտանգության համակարգը աստիճանաբար կախվածության մեջ է ընկնում Թուրքիայից։
ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի համար 37 կանոնի համաձայն նիստին մասնակցեց նաև Թուրքիան, որն իր աջակցությունը հայտնեց Բաքվի դիրքորոշմանը: Այս կանոնը թույլ է տալիս Անվտանգության խորհուրդի քննարկմանը հրավիրել խորհրդի անդամ չհանդիսացող պետությանն առանց քվեարկելու իրավունքի, եթե քննարկվող հարցում շոշափվում են տվյալ երկրի շահերը: Հայաստանի ու Ադրբեջանի մասնակցությունը նիստին ևս ապահովված էր այդ կանոնի համաձայն, հայտնում է Ամերիկայի ձայնը։
Այսինքն՝ հրավիրող կողմը որպես շահագրգիռ երկիր դիտարկում է Թուրքիային, Հայաստանին և Ադրբեջանին հավասար։ Գրեթե կասկած չկա, որ Թուրքիան հրավիրվել է Ռուսաստանի կողմից։ Թեեւ ԱՄՆ-ը նույնպես խոսել է Թուրքիայի «արդյունավետ դերի» մասին։
Հատկանշական է այս առումով, որ Աղդամում, որը Մոսկվան և Բաքուն արդեն բացահայտ առաջարկում են որպես «այլընտրանք Լաչինին», գործում է ռուս-թուրքական մոնիտորինգի կենտրոնը, իսկ Թուրքիան փաստացի հանդիսանում է հակամարտության կողմ։ Ավելի շուտ, ձեւավորվել է հակամարտության ռուս-թուրքական կողմ, որի համար գործիք են Բաքվի և Երևանի իշխանությունները։
Հակամարտության այս կողմը հակադրվում է Հյուսիսատլանտյան դաշինքին, որի ներկայացուցիչները պահանջում էին քաղաքական լուծումներ։
ԱՄՆ ներկայացուցիչն ասել է. «Ուզում եմ ընդգծել կողմերի անհրաժեշտությունը շարունակելու բանակցությունները՝ ուղղված հակամարտության կայուն, խաղաղ կարգավորմանը և Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորմանը։ Այս խաղաղ բանակցությունները բոլոր կողմերից պահանջում են ճկունություն և փոխզիջում: Թույլ տվեք անկեղծ լինել. տարածաշրջանում խաղաղությունը պետք է ներառի Լեռնային Ղարաբաղում ժողովրդի իրավունքների և անվտանգության պաշտպանությունը»: Նկատենք, որ այստեղ «Ադրբեջանի իրավական դաշտ» չկա։
Ֆրանսիայի ներկայացուցիչը նշել է. «Ֆրանսիան կոչ է անում մարդասիրական կազմակերպություններին և ՄԱԿ-ի գործակալություններին անհապաղ, ազատ և անարգել մուտք գործել տարածաշրջան և կոչ է անում բացել Լաչինի միջանցքը։ Ֆրանսիան հաստատակամորեն հավատարիմ է մնում տարածաշրջանում երկարաժամկետ և կայուն խաղաղություն գտնելուն։ Այս կապակցությամբ Ֆրանսիան կոչ է անում վերսկսել բանակցությունները՝ ուղղված մնացած հարցերի լուծմանը, այդ թվում՝ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի իրավունքներին ու երաշխիքներին։ Նման կարգավորումը հնարավոր է միայն երկխոսության միջոցով և բացառում է ուժի կամ ուժի կիրառման սպառնալիքի ցանկացած կիրառում»։ Կրկին առանց «Ադրբեջանի»։
Իր հերթին ՄԱԿ-ում ԵՄ պատվիրակության գործերի ժամանակավոր հավատարմատարը ասել է, որ Բաքվի առաջարկած մատակարարման ուղին Աղդամով չի կարող դիտարկվել որպես Լաչինի միջանցքի այլընտրանք։
Երեկվա քննարկումներից յուրաքանչյուր կողմ իր եզրակացությունները կանի, սակայն առանցքային դերը պատկանում է Երևանին և Ստեփանակերտին։ Հայկական կողմը հնարավորություն ունի դուրս գալ ռուս-թուրքական արատավոր հունից և ձեռք բերել միջազգային սուբյեկտիվություն։ Բայց սա պահանջում է ռազմավարության արմատական փոփոխություն: Նաեւ ստրուկի մտածողության փոփոխություն։
Նաիրա Հայրումյան