«Հանուն Հադրութի» ՀԿ նախագահ Լևոն Հայրիյանը Step1.am-ի հետ զրույցում պատմեց հուլիս-օգոստոս ամիսներին փախստականների խնդիրների լուծման համար պայքարի ակտիվ փուլի մասին։
Մեր խնդիրն է վերադառնալ հայրենիք, բայց դրա համար պետք է փախստականի կարգավիճակ, ինչպես նաև սոցիալական խնդիրների լուծման համար, ասում է Լևոն Հայրիյանը։
Նա նշում է, որ Հայաստանի կառավարությունը համառորեն հրաժարվում է նրանց կարգավիճակ տալ, և դա պայմանավորված է Մոսկվայի դիրքորոշմամբ։
«Ռուսներն ասում են, որ մենք ձեզ համար բոլոր քաղաքական հարցերը լուծել ենք, մնացել են միայն հումանիտարները, փախստականներ էլ չկան։ Լինելով փախստականների գոյացման պատճառ՝ նրանք չեն ցանկանում, որ Արցախից փախստականների հարցը քննարկվի միջազգային ատյաններում»,- ասում է Լեւոն Հայրիյանը։
Նա հիշեցրել է, որ «ՄԱԿ-ը մեզ ճանաչում է որպես «փախստականներ-light», թեև ասում են, որ մենք դասական փախստական չենք, քանի որ ապրում ենք մեր հայրենակիցների շրջանում»։ Սակայն ՄԱԿ-ի զեկույցները արձանագրել են, որ 2020 թվականի պատերազմի արդյունքում Արցախից փախստական է դարձել 26750 մարդ։
Հայաստանի իշխանությունն անգամ համաձայն չէ ճանաչել «փախստականներ-light» կարգավիճակը։
«Նախ դիմում ուղարկեցինք միգրացիոն վարչություն, նրանք վերուղարկեցին սոցիալական ապահովության նախարարություն, որն արդեն բավականին լավ էլ զբաղվում մեր սոցիալական խնդիրներով»,- ասում է Լևոն Հայրիյանը։
Երբ Բաքուն սկսեց խոսել «Արևմտյան Ադրբեջանի» մասին, իշխանությունը հանկարծ սկսեց հետաքրքրվել փախստականներով։ Անվտանգության խորհրդում մի շարք հանդիպումներ են տեղի ունեցել, ապրիլին անգամ մեծ համաժողով են կազմակերպել, թեև հայ պաշտոնյաներն էլ այնտեղ չեն եղել։ Որոշեցինք փախստականների հետ աշխատելու մարմին ստեղծել, բայց մինչ այժմ դա չի ստեղծվել։
«Բերձորի միջանցքում իրավիճակի սրվելուց հետո «Վերադարձ Դիզակ» ՀԿ նախագահ Մարգարիտա Քարամյանի հետ նամակ գրեցինք վարչապետին՝ պահանջելով ընդունել մեզ, բացել Բերձորի միջանցքը, դուրս բերել ռուսական զորքերը և պահանջել միջազգային խաղաղապահներ, որոնք մեզ կուղեկցեն մեր հայրենիք։ Դրանից հետո մեզ կանչեցին ՄԻՊ գրասենյակ, Արտաքին գործերի նախարարություն, Արդարադատության նախարարություն, Սոցիալական ապահովության նախարարություն, բայց ոչինչ այդպես էլ չորոշվեց»,- ասաց Լեւոն Հայրիյանը։
Նա նշեց, որ “աժիոտաժը” սկսվել է միջազգային խաղաղապահների պահանջից հետո։ «Մեզ ընդունեցին նաև Ռուսաստանի դեսպանատանը, հարցրին՝ ինչո՞ւ եք գրում, որ մեզանից դժգոհ եք։ Մենք հաստատել ենք, որ դա այդպես էլ կա»,- ասաց նա։
«Մենք փախստականի կարգավիճակ և կոմպակտ ապրելու տեղ ենք ուզում։ Մենք չենք ուզում, որ մեր համայնքը քայքայվի, քանի դեռ չենք կարող վերադառնալ հայրենիք»,- ասաց Լեւոն Հայրիյանը:
Հայաստանի կառավարությունում ասում են, որ իրավական կազուս է տեղի ունեցել՝ Արցախի քաղաքացիներն ունեն հայկական անձնագրեր, բայց դրանք «քաղաքացիության անձնագրեր» չեն, դրանք գործողության մեջ սահմանափակ են։ Լեւոն Հայրիյանն ասում է, որ նման հարցերը լուծվում են քաղաքական որոշմամբ։
«Եթե Եվրոպան, ՄԱԿ-ը մեզ անվանում է փախստական, ի՞նչը թույլ չի տալիս Հայաստանին կարգավիճակ տալ մեզ, նույնիսկ միջազգային միջոցներ ներգրավել՝ օգնելու մեզ, տներ կառուցել և այլն։ Տրամաբանությունը հուշում է, որ այն թույլ չի տալիս Ռուսաստանը, ինչպես որ թույլ չի տալիս հայկական բանակին դիմադրել և քաղաքական որոշումներ կայացնել՝ ելնելով ազգային շահերից։ Մեզ փախստականի կարգավիճակ չեն տալիս, որպեսզի չկարողանանք վերադառնալ Հադրութ և Շուշի, քանի որ ռուսները չեն ցանկանում վերադարձնել Հադրութը, եթե նույնիսկ կնքվի, այսպես կոչված, խաղաղության պայմանագիրը»,- ասաց Հայրիյանը։
Նա ասաց, որ միայն Հադրութի շրջանից փախստականների թիվը կազմում է 13,5 հազար մարդ՝ 5,5 հազարը բնակվում է Հայաստանում, 6,5 հազարը վերադարձել է Արցախ։