Արցախցիները նոր անորոշ կարգավիճակի պատճառով չեն ցանկանում կրկին հայտնվել անհարմար դրության մեջ

2020-23 թվականների ցեղասպանության հետևանքով Հայաստան տեղահանված Արցախի բնակիչների կարգավիճակի հարցը դարձել է ոչ միայն հենց իրենց, այլ նաև իրավաբանների քննարկման առարկա։

«Ժամանակավոր պաշտպանության կարգավիճակը», որը պետք է տրամադրվի տեղահանվածներին, չի համապատասխանում «Փախստականների մասին» ՀՀ օրենքին, որտեղ ասվում է.

«Փախստականը Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացի չհանդիսացող անձն է, որը ռասայական, ազգային, կրոնական, որոշակի սոցիալական խմբի կամ քաղաքական կարծիքին պատկանելու համար հետապնդման զոհ դառնալու հիմնավոր վախի պատճառով գտնվում է իր քաղաքացիության պետությունից դուրս և ի վիճակի չէ կամ չի ցանկանում օգտվել այս պետության պաշտպանությունից կամ, չունենալով որևէ պետության քաղաքացիություն և գտնվելով իր նախկին հիմնական բնակության վայրից դուրս, չի կարող կամ չի ցանկանում վերադառնալ այդ պետություն»:

Մենք բազմիցս ասել ենք, որ արցախցիները չեն կարող փախստականի կարգավիճակ ստանալ Հայաստանում, քանի որ ունեն Հայաստանի Հանրապետության անձնագիր։ Ավելին, Հայաստանն ավելի քան 30 տարի եղել է Արցախի բնակչության անվտանգության երաշխավորը։ Համենայնդեպս, այդպես է եղել մինչև 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ը, քանի դեռ չի փոխանցել իր երաշխավորի իրավունքները ռուսական կողմին։

Վերոնշյալից եզրակացնում ենք, որ «ժամանակավոր պաշտպանության կարգավիճակ» տրվում է փախստականներին, ուրեմն՝ ոչ արցախցիներին։

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի խոսքով՝ այս քայլի նպատակը Լեռնային Ղարաբաղի քաղաքացիների «փախստական ​​լինելու» փաստն արձանագրելն է, որպեսզի ընդլայնվեն նրանց իրավունքների պաշտպանության հնարավորությունները ինչպես տեղական, այնպես էլ միջազգային մակարդակով։

Սակայն Հայաստանի վարչապետը հաշվի չի առնում, որ փախստական ​​կարող է լինել ՀՀ քաղաքացի չհանդիսացող անձը։ Այսինքն՝ Հայաստանի Հանրապետության անձնագրեր ունեցող Արցախի բնակիչները բռնի տեղահանվածներ են, ովքեր հայտնվել են փախստականի կարգավիճակում իրենց երկրի տարածքում։

Ինչո՞ւ են շատ արցախցիներ անվստահություն հայտնում նոր «ժամանակավոր պաշտպանության կարգավիճակին»։

Որովհետև նրանք չեն ցանկանում փոխել իրենց հայկական կապույտ անձնագրերը, որոնց մեջ դրված է Արցախի կոնկրետ բնակավայրում գրանցման կնիք և նրանց նախկին բնակության վայրի ճշգրիտ հասցեն։ Այս տվյալները վկայում են այն մասին, որ անձը Արցախում ապրել է հայկական անձնագրով՝ Հայաստանի օրենքների պաշտպանության ներքո։

Մյուս մտահոգությունն այն է, որ անձի ինքնությունը հաստատող նոր «փաստաթուղթը» կարող է չճանաչվել միջազգայնորեն, հատկապես ներկայիս ժամանակներում, երբ շատ միջազգային օրենքներ գործնականում չեն գործում, և աշխարհը շարժվում է դեպի նոր աշխարհակարգ կառուցելը: Ոչ ոք չգիտի, թե որքան կտևի այս «շինարարությունը», և մարդկանց անհրաժեշտ են իրավական փաստաթղթեր, որոնք թույլ կտան ստանալ իրենց վաստակած կենսաթոշակը, երեխայի նպաստը, հաշմանդամության նպաստը և այլն։

Վերոնշյալը միայն մեկ բան է ասում՝ ՀՀ կառավարության որոշումը պետք է մանրակրկիտ քննարկվի և վերլուծվի տարբեր ոլորտների փորձագետների, հատկապես իրավաբանների կողմից։

Արցախցիներն արդեն իսկ կանգնած են երկընտրանքի առաջ՝ կապված 2000-ականների սկզբին տրված անձնագրերի հետ, և չեն ցանկանում կրկին հայտնվել անհարմար դրության մեջ՝ մեծ անորոշություն եւ վտանգ պարունակող նոր կարգավիճակի պատճառով։

Մարգարիտա Քարամյան