Ավելի ցավոտ լինել չէր կարող։ Մարդիկ գերադասում են օտար լինել օտարների մեջ, քան օտար` յուրայինների մեջ

2023 թվականի սեպտեմբերի 19-20-ի պատերազմի և բնակչության զանգվածային արտագաղթի հետևանքով Հայաստան բռնի տեղահանված արցախցիների վիճակը գնալով սրվում է կենսաթոշակների, նպաստների և տրամադրվող այլ ֆինանսական միջոցներ ստանալու արհեստական, անհիմն դժվարությունների պատճառով։

Թվում էր, թե ավելի քան 20 տարի Հայաստանն ու Արցախն ապրել են մեկ միասնական ֆինանսական, սոցիալական, հարկային և դատական ​​համակարգում։ Արցախի բնակիչների տվյալների բազան պահպանվել և փոխանցվել է Հայաստանի համապատասխան նախարարություններին ու գերատեսչություններին, հարկադիր վերաբնակեցված բոլոր քաղաքացիներն արդեն հաշվառված են գյուղական և մարզային սոցիալական ապահովության մարմիններում կամ քաղաքապետարանում։

Սակայն փաստաթղթերի և բնակության վայրում գրանցման հետ կապված պահանջը նոր խնդիրներ է ստեղծում, և արդյունքում՝ արցախցիների ցանկությունը՝ լքել Հայաստանը և ապաստան փնտրել այլ երկրներում, որոնց թվում գերակշռում է Ռուսաստանը։ Պարադոքսալ է, բայց մարդիկ, ովքեր կորցրել են իրենց տունը, ունեցվածքը, հայրենիքը ռուսական քաղաքականության պատճառով, ընտանիքներով տեղափոխվում են այս երկիր։ Առավել պարադոքսալ է, որ մարդիկ, ովքեր չեն տիրապետում եվրոպական լեզուներին, չունեն կրթություն, որը կապահովի նրանց քիչ թե շատ նորմալ բնակություն և գոյություն Եվրոպայում կամ Կանադայում, ամեն գնով ձգտում են մեկնել անհայտ երկրներ։

Ի՞նչն է ստիպում մարդկանց, ովքեր բառացիորեն կորցրել են ամեն ինչ, զրոյից կյանքի շեմին են հայտնվել, լքել հայրենիքը։ Չէ՞ որ Հայաստանը նրանց Հայրենիքն է,  որի հետ վերամիավորման համար նրանք 35 տարի տանջվեցին, կորցրին իրենց տոհմերի շատ տղամարդկանց, ընդ որում՝ երկու-երեք սերունդ։

Հանուն հայկական դպրոցում սովորելու, հանուն հայերեն փաստաթղթերի, հանուն հայ պարի ու երգի ուսումնասիրության, հանուն իր մշակութային ժառանգության պահպանման, ողջ հայ ժողովուրդը 1988թ. պայքար է սկսել հանուն ինքնորոշման։ Իսկ հիմա, երբ թվում էր, թե մայր Հայաստանում ապրելու հնարավորություն կա, այնքան հեշտությամբ թողնում հարազատ ամեն ինչ ու թռնում դեպի անհայտը։

Արդյո՞ք կենսաթոշակների և նպաստների վճարումների ուժացումն է ստիպում մարդկանց լքել իրենց հայրենիքը: Երևի դա էլ։ Սակայն շատերին ամենից շատ անհանգստացնում է այն, որ Հայաստանի իշխանություններն ամեն օր հայտարարում են, որ իրենց առաջնահերթությունը Հայաստանի 29800 քառակուսի կիլոմետր տարածքն է, և իրենց համար Արցախն այլևս գոյություն չունի։ Սրանից ավելի ցավալի բան չէր կարող լինել։ Մարդիկ գերադասում են օտար լինել օտարների մեջ, քան օտար՝ յուրայինների մեջ:

Ինչպե՞ս է Հայաստանի իշխանությունը ցանկանում պահպանել Հայաստանի ինքնիշխանությունը, եթե հեշտությամբ զիջեց իր երկրի մի մասը՝ Արցախը։ Ինչպե՞ս կարող են թշնամիները կանգ առնել՝ չտեսնելով հայկական կողմի դիմադրությունը։ Դա ասվում է ամեն քայլափոխի, հատկապես, որ Ադրբեջանը չի թաքցնում իր մտադրությունները. Ալիևն ասել է, որ Ղարաբաղի հարցը փակված է, հիմա իր խնդիրն այսպես կոչված «Արևմտյան ադրբեջանն» է։ Նա այդպես է անվանում ինքնիշխան Հայաստանի տարածքը, որից 400 քառակուսի կմ-ն ադրբեջանն արդեն օկուպացրել է և հաստատվել ռազմավարական կարևոր բարձունքներում։

Արցախից փախստականների խնդիրները լուծելու Հայաստանի կառավարության դժկամությունը շատ խնդիրներ կստեղծի հենց Հայաստանի համար։ Աշխարհում ոչ ոք չի հարգի մի պետության, որը հեշտությամբ հրաժարվում է իր տարածքի մի մասից, առավել եւս՝ իր ժողովրդիմի հատվածից։ Փաստորեն, հենց այս արհամարհանքով է շատերը վերաբերվում Հայաստանին՝ օգտագործելով այն իրենց նպատակների համար և դարձնելով աշխարհաքաղաքական սակարկության առարկա։

Մարգարիտա Քարամյան