Քաղաքական իրավունքների հայկական կենտրոնն այսօր կազմակերպել էր «ՀՀ քաղաքացուց փախստական. արցախցիների իրավուքների զանգվածային ոտնահարում» թեմայով քննարկում։

Արցախցի փաստաբան Ռաֆայել Ջհանգիրյանն ասաց, որ նախքան ՀՀ կառավարության որոշման ընդունումը արցախցիները լիարժեք օգտվում էին ՀՀ քաղաքացուն վերապահված բոլոր իրավունքներից եւ առանց խոչընդոտի Հայաստանում կարող էին անցնել հանրային ծառայության, մասնակցել ընտրություններին՝ հաշվառվելու դեպքում։

«Սակայն կառավարության այս որոշումից հետո այդ իրավունքներից զրկվեցինք։ Բայց զրկվելու իրավական հիմքերը չկան, որովհետեւ քաղաքացու անձնագիրը հանդիսանում է քաղաքացիությունը հավաստող փաստաթուղթ, անձնագիրն ուժի մեջ է այնքան ժամանակ, քանի դեռ օրենքով սահմանված կարգով եւ հիմքերով անվավեր չի ճանաչվել։ Իսկ արցախցիների «070» կոդով անձնագրերը որեւէ պետական մարմնի կամ ստորաբաժանման կողմից ուժը կորցրած չեն ճանաչվել, ունեն իրավաբանական ուժ։ «070» կոդը Արցախի անձնագրերի եւ վիզաների ստորաբաժանման համարն էր, որը տրվել է Արցախին ՀՀ պետական ստորաբաժանման կողմից։ Եվ այդ ստորաբաժանումը, ղեկավարվելով ՀՀ կառավարության որոշումներով եւ օրենքով, արցախաբնակ հայերին տրամադրում էր ՀՀ քաղաքացու անձնագիր։ Այստեղ կարող է հարց առաջանալ՝ եթե Արցախն անկախ պետություն է, ինչո՞ւ էին ստանում ՀՀ անձնագիր։ Պարզաբանեմ՝ ոչ Արցախի, ոչ Հայաստանի սահմանադրությունները չեն արգելում ունենալ երկքաղաքացիություն։ Անձնագիր ստացած անձինք ընդգրկվում էին ՀՀ բնակչության պետական ռեգիստրում»,- ասաց նա։

Անդրադառնալով ՀՀ կառավարության հիմնավորումներին՝ փաստաբանն ասաց․ «Ասում են՝ ՀՀ անձնագրեր ունեցող արցախցիներին չեն համարում ՀՀ քաղաքացիներ եւ երկու հիմնավորում են ներկայացնում։ Մեկն այն է, որ այդ անձնագիրը չեն ստացել ՀՀ իրավասու մարմնի կողմից։ Սա քննադատությանը չդիմացող հիմնավորում է, որովհետեւ, կրկնում եմ, ՀՀ համապատասխան ստորաբաժանումն է Արցախի ստորաբաժանմանը տվել «070» կոդը։ Երկրորդ հիմնավորումն այն է, որ այդ անձնագրերը տրվել են արցախցիներին՝ որպես ճամփորդական փաստաթուղթ։ Այդ տեսակետը եւս քննադատության չի դիմանում, որովհետեւ եթե ուզում էիք տալ ճամփորդական փաստաթուղթ, ապա պետք է տայիք ճամփորդական փաստաթուղթ, ժամանակավոր ինչ-որ կարգավիճակ։ Եթե որոշել եք տալ անձնագիր, դրանով իսկ ճանաչել եք արցախցիների քաղաքացիությունը։ Իսկ այսօր առանց քաղաքացիությունից զրկելու իրավական հիմքի արցախցիների ունեցած անձնագրերը կասկածի տակ եք դրել, այսինքն՝ կասկածի տակ եք դրել արցախցիների՝ ՀՀ քաղաքացի հանդիսանալու հանգամանքը»,- հավելեց նա։

Արցախցի փաստաբան Գագիկ Թավադյանն էլ ասաց, որ կառավարության որոշումներով ոչ միայն հարցերին համապարփակ լուծում չի տրվել, այլեւ արցախցիների խնդիրները շատացել են։ Բռնի տեղահանված բազմաթիվ արցախցիներ այսօր ունեն մի շարք խնդիրներ՝ սկսած անձնագրային բաժանմունքներում ժամանակավոր հաշվառվելուց, մինչեւ հանրային ծառայությունների ոլորտում աշխատանքի ընդունվելու հարցը։ ՀՀ անձնագրային բաժանմունքներում մեծ հերթեր են, քանի որ, փաստաբանի խոսքով, արցախցիները ժամանակավոր հաշվառում պետք է ստանան՝ թոշակներ ու նպաստներ ստանալու համար։ Մարդիկ անգամ չեն կարողանում գրանցվել, որպեսզի հաշվառման կանգնեն, քանի որ հերթերը մեծ են, իսկ յուրաքանչյուր անձնագրային բաժանմունք օրական 30-40 արցախցու է սպասարկում։

Գագիկ Թավադյանի խոսքով՝ Արցախում բնակչության ռեգիստր չի վարվել, Արցախի Հանրապետության բնակչությունը հաշվառված է եղել ՀՀ բնակչության ռեգիստրում։ «2023 թվականին Արցախում ընդունվել է բնակչության ռեգիստրի մասին օրենք, բայց այդպես էլ այդ ռեգիստրը չի ստեղծվել, մենք բոլոր հաշվառված ենք եղել ՀՀ բնակչության ռեգիստրում»,- ասաց նա։

Մինչ հեռարձակվում էր Նիկոլ Փաշինյանի հարցազրույցը «սատանայի փաստաբան» Պետրոս Ղազարյանի հետ, Բաքվի ներկայացուցիչն ասաց, որ «Ադրբեջանը որևէ լուրջ խոչընդոտ չի տեսնում իր հարևան Հայաստանի հետ կայուն խաղաղության պայմանագիր կնքելու համար և կարծում է, որ դրա սահմանների որոշման հարցը կարող է լուծվել առանձին»։ Այս մասին հայտարարել է Հիքմեթ Հաջիեւը, փոխանցում է Reuters-ը։

Սա նոր առաջարկ է՝ ստորագրել «խաղաղության պայմանագիր»՝ այսինքն Արցախը «ադրբեջանի կազմում» ճանաչելը, իսկ Հայաստանի սահմանները որոշել հետո։ Այս «առաջարկի» շրջանակներում էլ տեղի ունեցավ Փաշինյանի հարցազրույցը, ով պետք է հասարակությանը համոզեր, որ ամեն ինչ ճիշտ է անում, Արցախը վաղուց ճանաչվել է որպես «Ադրբեջանի մաս», իսկ Հայաստանի սահմանները կորոշվեն «հետո»։

Բայց Փաշինյանն, ըստ ամենայնի, կորցնում է պրոֆեսիոնալ քաղտեխնոլոգի որակավորումը՝  Պետրոսին անգամ չկարողացավ համոզել։ Փաշինյանի հարցազրույցների վարկանիշը նվազում է. մարդիկ ասում են, որ այլևս չեն ուզում լսել մանիպուլյացիաներ և սուտ։ Թեև ակնհայտ է, որ Փաշինյանը հարցազրույցն օգտագործում է հանրային դիսկուրսում նոր թեզեր մտցնելու համար։ Այս անգամ ի՞նչ թեզեր էին։

1․ «Ռուսական կողմը բազմիցս հայտարարել է, որ Ղարաբաղը համարում է Ադրբեջանի կազմում, մասնավորապես, ՌԴ նախագահը նման հայտարարություն է արել 2020 թվականի նոյեմբերին և դեկտեմբերին։ Առաջիկա այս հայտարարությունների մասին ես տեղեկացա մամուլից։ Իմ կարծիքով, դրանք հակասում էին նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությանը»,- ասաց Փաշինյանը։

Նկատենք, որ Փաշինյանը չի ասում, որ Պուտինի հայտարարությունը ճիշտ չէ, այլ պարզապես հաստատում է, որ դա Պուտինի դիրքորոշումն է, և նա դա միայն կրկնել է 2022 թվականի նոյեմբերին։ Սա հերթական մանիպուլյացիայի գործողությունն է՝ «եթե ընդդիմությունը դեմ է Արցախի ճանաչմանը ադրբեջանի կազմում, ուրեմն դեմ է Պուտինին»,- ասում է Փաշինյանը։

2․ «Մենք պետք է նորից կարդանք 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունը. հողի վրա դրան համապատասխան ոչինչ չկա»,- ասաց Փաշինյանը։

Սա երկրորդ թեզն է, որ դրվում է շրջանառության մեջ՝ Եռակողմ հայտարարության չեղարկում՝ Ռուսաստանի կողմից իր պարտավորությունները չկատարելու պատճառով։ Միակ կողմը, որ կատարեց այս հայտարարությամբ ստանձնած պարտավորությունները, Հայաստանն էր։ Մասնավորապես, երեք շրջաններ՝ Քարվաճառը, Քաշաթաղը և Աղդամը, հանձնվել են Փաշինյանի ստորագրությամբ՝ առանց կրակոցի։ Եռակողմ հայտարարության վերանայումը կենթադրի նաև հայկական կողմի ձեռնարկած քայլերի չեղարկում։ Բայց եթե ուղղակի չեղարկեք հայտարարությունը, ապա «ոչ ոք չի նկատի», որ Հայաստանը կատարել է իր բոլոր պարտավորությունները։

3․ Մեղրիի տարբերակը կարող էր լուծել խնդիրը. «Խնդիրն այս կամ այն ​​ձևով կարող էր լուծվել միայն 1999 թվականին քննարկված փաստաթղթով, այսպես կոչված «Մեղրիի տարբերակով». այն ենթադրում էր, որ Բաքուն կհրաժարվի Լեռնային Ղարաբաղից՝ Հայաստանի Մեղրիի շրջանի դիմաց»,- ասաց Փաշինյանը։

Փաշինյանն ուզում է ասել, որ Մեղրին նույնպես՝ Արցախի պես «հանձնվել է» մինչեւ իրեն, և հիմա նա միայն կարող է ամեն ինչին համաձայնվել, որ զինվորները չզոհվեն ու Ամանորին հրավառություն կազմակերպեն։ Ընդհանրապես, ստացվում է, որ Հայաստանում ամեն ինչ արվել է հանուն Արցախի, և միայն հիմա հայը կարող է ազատ շնչել։

4․ «Մարդիկ, ովքեր ծրագրել և իրականացրել են Լեռնային Ղարաբաղից հայերի արտագաղթը, կարծում են, որ Ղարաբաղի հարցը լուծված է, և Հայաստանի հարցը նույնպես պետք է լուծվի», -ասաց Նիկոլ Փաշինյանը։

Փաշինյանը հասարակությանը նախապես նախապատրաստում է «հայկական հարցի լուծմանը»՝ դրա մեղքը բարդելով այլոց վրա։ Նկատենք, որ նա չի նշում «Հայաստանի հարցը լուծել» ցանկացողների անունները՝ նախընտրելով ամորֆ ձևակերպումներ, որոնց տակ յուրաքանչյուրը հասկանում է իրենը։

5․ ԼՂ-ում առնվազն պետք է հաստատվի հայ-ադրբեջանական միասնական կառավարում, և Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի վերաբերյալ որևէ հստակություն չի լինի, քանի դեռ ադրբեջանցիները մեծամասնություն չեն դարձել ԼՂ-ում»,- ասել է Փաշինյանը։

Սա Բաքվին ուղիղ ցուցում է՝ եթե հայերը վերադառնան Արցախ, նրանք կլինեն մեծամասնություն, այնպես որ ամեն ինչ արեք, որ դա տեղի չունենա։ Ռուսները կօգնեն։