Սահմանադրության փոփոխությամբ Նիկոլ Փաշինյանը փորձում է օրինականացնել իր գործած բոլոր հանցագործությունները։ Այս մասին Step1.am-ի հետ զրույցում ասաց իրավապաշտպան, մարդու իրավունքների նախկին պաշտպան Լարիսա Ալավերդյանը։

Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել է, որ Հայաստանին անհրաժեշտ է նոր Սահմանադրություն։ Հիշեցնենք, որ Հայաստանի Սահմանադրությունը փոխելու պահանջը 2021 թվականից հնչում է Բաքվից։ Նշենք, որ Հայաստանի գործող Սահմանադրությունը հղում է անում Հայաստանի Անկախության հռչակագրին, այդ թվում՝ Հայաստանի և Արցախի վերամիավորման մասին 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ի որոշմանը։

Լարիսա Ալավերդյանը հիշեցնում է, որ Ալիեւը պատահական օր չէր ընտրել, ՀՀ Սահմանադրության փոփոխության անհրաժեշտության մասին հայտարարությունն արել էր 2021 սեպտեմբերի 27-ին, այսինքն՝ Արցախի դեմ սանձազերծած լայնածավալ պատերազմից ու ցեղասպանական ագրեսիայից մեկ տարի անց։

«Այս իշխանությունը՝ հայտնի անձի առաջնորդությամբ, արդեն իսկ հրաժարվել է գործող Սահմանադրությունից։ Այսինքն՝ երբ մենք ուզում ենք ասել, որ դա Ալիեւի նախաձեռնությունն է, ես դա չեմ ընդունում։ Վարչապետի պաշտոնն զբաղեցնող անձի կեցվածքը եւ գործողությունները, առանց իրավունք ունենալու նոյեմբերի 9-ի փաստաթղթի ստորագրումը խոսում է այն մասին, որ դա Նիկոլ Փաշինյանի նախաձեռնությունն է, Ալիեւը միայն մեկ տարի անց, ըստ երեւույթին հարմար պահը գտնելով, դրա մասին ասել է։ Եվ որպեսզի չստացվի, որ անմիջապես գործի են անցնում, սպասել են 2-2,5 տարի, հիմա հայտարարում են այդ մասին։ Կրկնում եմ, դա իր նախաձեռնությունն է, ինչի մասին վկայում է այս ամբողջ գործընթացը։ Եթե հիշում եք, ինքն ասել է, որ կարող էր առանց պատերազմի հանձնել Արցախի տարածքները։ Այսինքն՝ ինքն ասում է, որ պատրաստ էր խախտել Սահմանադրությունը»,- նշեց նա։

Ըստ Լարիսա Ալավերդյանի՝ այսօր Նիկոլ Փաշինյանն ուզում է ընդունել նոր Սահմանադրություն, որով առաջին  հերթին ամբողջովին կարդարացնի սահմանադրական կարգի եւ պետական անվտանգության դեմ տեղի ունեցած բոլոր հանցագործությունները։ Ըստ նրա՝ այնպես չէ, որ միայն «Հայաքվե» նախաձեռնության օրենսդրական նախաձեռնության շրջանակներում Փաշինյանը կարող է դատվել։ Սահմանադրության համաձայն՝ Ցեղասպանության մերժումը եւ Արցախի հանձնումն արդեն իսկ հանցագործություն է։ «Պարզապես «Հայաքվեն» պնդում է եւ ճիշտ է անում, որ ընդունվի հատուկ օրենք, որով Արցախը այլ պետության կազմում ճանաչելու եւ Հայոց ցեղասպանության ճանաչումից հրաժարվելու դեպքում կհստակեցվի պատժի չափը եւ ձեւը։ Այն, ինչ տեղի է ունենում, նա սրանով ուզում է ունենալ այսպես ասած սահմանադրական հիմքեր, որով իր գործողությունները ոչ թե հանցագործություն են սահմանադրական կարգի եւ պետական անվտանգության դեմ, այլ հենց սահմանադրական գործողություններ են։ Նույն Ցեղասպանության ուրացումը եւ մյուս գործընթացները տեղի են ունենում արդեն 6 տարի, հիմա իրեն պետք է այդ բոլոր հանցագործություններն արդարացնել, «հիմնավորել» այնպիսի մի Սահմանադրությամբ, որն ուղղակի կօրինականացնի իր գործած բոլոր հանցագործությունները»,- ընդգծեց Լարիսա Ալավերդյանը։

Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցը փակել է անձամբ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։ Այս մասին հայտարարել է ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը։ «Պուտինը, ոչ թե Մակրոնը, կարևոր դեր խաղաց Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի Դաշնության միջև եռակողմ համաձայնագրի ձեռքբերման գործում», – ասաց նա։

Ինչու՞ Մակրոն։ Լավրովն, ըստ էության, ակնարկում է, որ Պուտինին ու Փաշինյանին, ովքեր «փակել են Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցը», դիմադրում է միայն Մակրոնը։ Եվ դա անում է ի հեճուկս ոչ միայն Պուտինի, այլեւ Փաշինյանի։

Մինչդեռ Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը Զինված ուժերին ուղղված ուղերձում հիշատակել է նաև Հայաստանը։ «2024 թվականին մենք հաստատակամորեն կապահովենք մեր անդրծովյան տարածքների անվտանգությունը և կիրականացնենք մեր մեծ ազգի ստանձնած պարտավորությունները։ Կարող եմ նշել Բալկանները, Հայաստանը, որոնք մեր ուշադրության կենտրոնում են… մեր դիրքերի ամրապնդումն ու պատմական որոշում կայացնելը, հատկապես Հայաստանի մասով, որի մասին արդեն նշեցի»,- ասաց նա։

Մակրոնի ուղերձը հաջորդեց Ֆրանսիայի Սենատի բանաձեւին, որն ուղղված էր «Լեռնային Ղարաբաղում Ադրբեջանի ռազմական ագրեսիան դատապարտելուն եւ Հայաստանի Հանրապետության դեմ ագրեսիայի հետագա փորձերը եւ տարածքային ամբողջականության խախտումը կանխելուն»։

Բանաձևը պահանջում է Բաքվի զորքերի դուրս բերումը Հայաստանի օկուպացված տարածքներից, Բաքվի դեմ պատժամիջոցներ, ադրբեջանական նավթի և գազի էմբարգո, ինքնորոշման և Արցախի ժողովրդի վերադարձի իրավունք՝ որպես խաղաղության անհրաժեշտ պայման, Հայաստանի համար պաշտպանելու իրավունք բոլոր միջոցներով, այդ թվում՝ ռազմական, ինչը ենթադրում է զենքի մատակարարում և այլն։

Ֆրանսիան արդեն տուժել է Հայաստանին և հայերին խնամակալություն տակ վերցնելու իր որոշման պատճառով։ Ռուսաստանը իր վարձկալների եւ Թուրքիայի ու նրա հետ կապված իսլամիստական ​​ուժերի աջակցությամբ Ֆրանսիային դուրս է մղել Աֆրիկայում իր ավանդական ազդեցության գոտիներից: Ֆրանսիան կորցրեց իր տեղը ղարաբաղյան կարգավորման ԵԱՀԿ Մինսկի խմբում, որը երկար տարիներ լայն աշխարհաքաղաքական թեմաներով քննարկման հարթակ էր։ Հիշեցնենք, որ միայն Մինսկի խմբի ձևաչափում ԱՄՆ-ի, Ռուսաստանի և Ֆրանսիայի նախագահները 5 անգամ հանդես են եկել համատեղ հայտարարություններով։

Բաքուն խոսում է Ֆրանսիային Մինսկի խմբից դուրս մղելու մասին, թեև պաշտոնական ոչինչ չի հայտարարվել։ Բայց Ֆրանսիան չմասնակցեց 2023 թվականի սեպտեմբերի 17-ին Ստամբուլում կայացած ԱՄՆ-ԵՄ-ՌԴ գաղտնի հանդիպմանը՝ Արցախի դեմ ագրեսիայից և բնիկ մեծամասնության արտաքսումից 2 օր առաջ։

Հայաստանում Ֆրանսիայի Սենատի բանաձեւին միայն մեկ արձագանք եղավ՝ խորհրդարանի նախագահ Ալեն Սիմոնյանը շնորհակալություն հայտնեց Սենատին։ Թեև նրա խոսքերն ավելի շատ նման էին «Մերսի, Ֆրանսիա, բայց չարժեր նման բան անել»: Հայաստանի իշխող կուսակցությունն արդեն պատրաստվում է փոխել Սահմանադրությունը, իսկ ֆրանսիական “խնամակալությունը” կարող է միայն «վնասել» «խաղաղ գործընթացին», այսինքն՝ հայկական պետականությունից հրաժարվելուն։

ԵՄ դիվանագիտության ղեկավար Ժոզեպ Բորելը Իսրայելին մեղադրել է պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ շարժման ֆինանսավորման մեջ՝ «Պաղեստինի ինքնավարությանը՝ ՖԱԹՀ-ի գլխավորությամբ,  թուլացնելու» նպատակով, տեղեկացրել է Euronews-ը։

Իսպանիայում, Վալյադոլիդի համալսարանում ունեցած ելույթի ժամանակ Բորելը նաեւ մեղադրել է Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուին այն բանում, որ նա անձամբ խափանում է տասնամյակներ ձգվող իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտության կարգավորման ցանկացած փորձ։

«Վատ նորությունն այն է, որ Իսրայելը, մասնավորապես՝ նրա կառավարությունը, լիովին հրաժարվում է (եւ երեկ Նեթանյահուն նորից ասաց այդ մասին), ասես կանխատեսելով իմ այսօրվա խոսքերը, որոշում ընդունել (երկու պետության մասին), որը նա անձամբ բոյկոտում է վերջին 30 տարիներին»,- ասել է Բորելը։

ԵՄ դիվանագիտության ղեկավարի կարծիքով՝ երկու պետության մասին որոշումը «պետք է պարտադրվի դրսից»։

«Մենք կարծում ենք, որ երկու պետության մասին որոշումը պետք է պարտադրվի դրսից»,- ասել է Բորելը։

«Բայց ես պնդում եմ, որ Իսրայելը այնքան հեռուն է գնացել, որ ինքն է ստեղծել ՀԱՄԱՍ-ը։ Այո՛,  ՀԱՄԱՍ-ը ֆինանսավորվում է Իսրայելի կառավարության կողմից, որպեսզի թուլացնի Պաղեստինի ինքնավարությունը՝ ՖԱԹՀ-ի գլխավորությամբ»,- ավելացրել է նա։

Այս ամսվա սկզբին Լիբանան կատարած այցի ժամանակ նա հայտնել էր, որ պաղեստինյան պետության ստեղծումը «միակ կենսունակ որոշումն է, որը կարող է խաղաղություն եւ անվտանգություն ապահովել Իսրայելի եւ Պաղեստինի համար»։

Բայց ուրբաթ օրվա ելույթում Բորելը տրտնջացել էր, որ «բոլորը, Իսրայելի կառավարությունից բացի», նման որոշման կոչ են անում։

«Եթե մենք վճռականորեն չմիջամտենք, ատելության պարույրը կշարունակվի սերնդեսերունդ»,- ասել է Բորելը։

Դոկտորի կոչում ստանալու հետ կապված ելույթի ժամանակ Բորելը քննադատել է ծայրահեղական տրամադրություններ ունեցող վերաբնակներին Հորդանան գետի Արեւմտյան ափին։

«Միջազգային հանրությունը (վերաբնակներին) համարում է անօրինական, բայց ոչինչ չի արել այդ անօրինականությունը վերացնելու համար»,- ասել է Բորելը։

Արտաքին գործողությունների եվրոպական ծառայությունը (EEAS) միության դիվանագիտական ստորաբաժանումը, որը գլխավորում է Բորելը, դիտարկում է ԱՄՆ եւ Մեծ Բրիտանիայի օրինակին հետեւելու եւ վերաբնակների դեմ պատժամիջոցներ մտցնելու հնարավորությունը, որոնք պատասխանատու են Արեւմտյան ափին կատարվող բռնության համար։

Սակայն, դիվանագիտական աղբյուրների խոսքով, քիչ հավանական է, որ արտաքին գործերի նախարարները հավանություն կտան վերաբնակների դեմ նախատեսվող պատժամիջոցներին։

Step1.am-ի զրուցակիցն է ֆրանսահայ հասարակական գործիչ Հիլդա Չոբոյանը։

-Տիկի՛ն Չոբոյան, Ֆրանսիայի Սենատը հունվարի 17-ին 336 կողմ և մեկ դեմ ձայնով ընդունեց «Լեռնային Ղարաբաղում Ադրբեջանի ռազմական ագրեսիան դատապարտելուն և Հայաստանի Հանրապետության դեմ ագրեսիայի հետագա փորձերը և տարածքային ամբողջականությունը խախտելը կանխելուն» ուղղված բանաձեւը։ Դրանում նշվում է նաեւ Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի ճանաչման անհրաժեշտության մասին։ Ի՞նչ ուղերձ ունի այս փուլում նման բանաձեւի ընդունումը, եւ հետագայում ի՞նչ քայլեր կարող են հաջորդել սրան։

-Մեծ հույսեր չպետք է կապել այս գործընթացի հետ։ Պետք է հասկանանք, որ Ազգային ժողովի եւ Սենատի գործընթացը մյուս գործընթացներից անկախ են։ Մասնավորապես, առաջին անգամը չէ, որ Ֆրանսիայի Սենատը այս մակարդակի հայտարարություններ ու բանաձեւեր է որդեգրել։ Պետք է ասեմ, որ խորհրդարանական հարթակի վրա շատ մեծ համակրանք գոյություն ունի Հայաստանի ու հայության հանդեպ։ Եվ Արցախի խնդրով այստեղ նախկինում էլ բանաձեւեր ընդունվել են՝ 2020 թվականի պատերազմի օրերին եւ ավելի ուշ։ Ընդհանրապես Սենատի կեցվածքը շատ դրական է մեր հանդեպ, բայց Ֆրանսիայի կառավարությունն իր շահերն ու մոտեցումներն ունի այս հարցերում։ Թեեւ Ֆրանսիայի կառավարությունը որոշ չափով դրական կեցվածք ունի Արցախի խնդրի հանդեպ, բայց պետք է լավ ուսումնասիրել՝ հասկանալու համար, որ Ֆրանսիայի իշխանություններն Արցախին չօգնեցին։ Արցախի հարցում Ֆրանսիան շատ նուրբ կեցվածք է որդեգրել եւ հեռու կանգնեց Արցախի ինքնորոշման հարցից։ Միայն մարդասիրական, մարդու իրավունքների հարցով հետաքրքրվեց Ֆրանսիան։ Երբ Արցախի ժողովուրդն արդեն տեղահանված էր, միայն մարդասիրական օգնության հարցը նկատի ունեցան, իսկ քաղաքական հարցերում Ֆրանսիան դերակատարում չունեցավ եւ չցանկացավ ունենալ։ Պատերազմի օրերին Ֆրանսիայի արտաքին գործերի նախարարն Ազգային ժողովի եւ Սենատի որոշումների առիթով բացահայտ կերպով արտահայտեց Ֆրանսիայի կեցվածքը, որ Ֆրանսիան չպետք է կողմ լինի Հայաստանի եւ Ադրբեջանի ընդհարումների փուլում։

Այնպես որ, այսօրվա որոշումը եւ հետագայում խորհրդարանական մակարդակով ընդունվելիք որոշումները չեմ կարծում, որ քաղաքական գործընթացների վրա մեծ անդրադարձ կունենան։ Մեկ օրինակ բերեմ․ երբ ֆրանսիացի պատգամավորները, Ֆրանսիայի մեծ քաղաքների քաղաքապետերը եւ այլ գործիչներ Լաչինի միջանցքի մոտ էին գտնվում եւ մարդասիրական օգնություն էին բերել Արցախի ժողովրդի, նույն օրերին Ֆրանսիայի նավթային ընկերությունը՝ ֆրանսիական հսկան, բանակցությունների մեջ էր Իլհամ Ալիեւի հետ։ Անշուշտ, Ֆրանսիան ավելին է անում, որովհետեւ Ֆրանսիան այսօր դժբախտաբար միակ երկիրն է, որ ռազմական օգնություն առաջարկեց Հայաստանին։ Չգիտեմ՝ այդ զինատեսակների համար պետք է վճարել, թե ոչ, բայց համենայնդեպս Ֆրանսիան այդ քայլին գնաց։ Բայց սրա հետ մեկտեղ Ֆրանսիան Արցախի խնդրի, վերադարձի հարցի մասին լուրջ կեցվածք չի որդեգրել մինչեւ հիմա։ Այսինքն՝ լրջորեն չի հետապնդում Արցախի ժողովրդի վերադարձի իրավունքի հարցը։ Ուրեմն, այստեղ պետք է տարբերություն դնել խորհրդարանական հարթակի եւ քաղաքական ու պետական մակարդակների միջեւ։

-Կան տեսակետներ, որ Հայաստանի վրա հնարավոր հարձակման դեպքում եվրոպական երկրները լուրջ քայլերի կդիմեն ու պատժամիջոցներ կսահմանեն Ադրբեջանի նկատմամբ։ Դուք նման տրամադրություններ տեսնո՞ւմ եք։

– Կարեւոր հարց է դա, բայց ես մեծ հույսեր չեմ կապում Եվրոպայի հետ։ Եվրոպան այսօր ինքն իր հարցերը լուծելու հարցում բավական լուրջ դժվարությունների առաջ է։ Մասնավորապես, Ուկրաինայի պատերազմի փուլի մեջ Եվրոպան մեծապես ենթակա է ամերիկյան քաղաքականությանը։ Հետեւաբար, Եվրոպան չպետք է վերլուծել որպես միատարր քաղաքական միավոր։ Եվրամիությունը շատ բազմազան է, եւ Եվրամիության մեջ ադրբեջանամետ երկրներ կան։ Այնպես որ, Հարավային Կովկասի վերաբերյալ գոյություն չունի այն պարտադրանքը, որ Եվրամիությունն Ալիեւի վերաբերյալ պետք է միաձայն դիրքորոշում ունենա։ Այսինքն՝ ես իսկապես մեծ հույսեր չեմ կապում։ Ֆրանսիան կարող է օգնություն տրամադրել, բայց երբեք չպետք է հույս ունենք, որ Եվրամիությունը կարող է հանկարծ 180 աստիճանով իր դիրքորոշումը փոխել, Հայաստանին օգնություն տրամադրել ու Ադրբեջանին սանձել։ Մինչեւ հիմա ադրբեջանական ունեցվածքը սառեցնելու բոլոր փորձերը Եվրամիության մեջ իրենց նպատակին չհասան։ Եվրամիության մեջ առայժմ շատ ավելի մեծ դերակատարություն ունեն տնտեսական կապերը, քան այս բարոյական արժեք ունեցող որոշումները կամ բանաձեւերը։ Պետք է փորձենք այդ աշխատանքը տանել, բայց տակավին չենք հասել այդտեղ։

Մենք մեր հույսը միայն մեզ վրա պետք է դնենք, անշուշտ, արտաքին քաղաքականությունը զարգացնելով։ Ամեն մակարդակներում պետք է աշխատանք տանել՝ կլինի խորհրդարանական դիվանագիտությունը, թե Սփյուռքի ներուժը, թե ժողովրդական դիվանագիտությունը։ Բոլոր ուղղություններով պետք է աշխատել, բայց այսօր այդ ուղղությունը որդեգրված չէ։