«Շնորհավոր Սուրբ Ծնունդ: Մտքերս հատկապես Լեռնային Ղարաբաղի՝ իրենց հողից վտարված փախստականների հետ են, ովքեր այս երեկո այս տոնը նշում են իրենց տներից հեռու», գրել է Հայաստանում Ֆրանսիայի դեսպան Օլիվիե Դըկոնտինյին։
Month: Հունվար 2024
Ռսկհան՝ ամրոց-դիտակետ-սրբատեղի․ կորսված Հայրենիք
Մարտունու շրջանի Քերթ գյուղի տարածքում, Ռսկհան լեռան ժայռոտ ու դժվարամատչելի գագաթին, ծովի մակարդակից 1086 մ բարձրության վրա գտնվում է համանուն ամրոց-դիտակետը։ Այնտեղից երևում են շրջանի մի շարք գյուղեր, մասնավորապես՝ Քերթ, Քարահունջ, Սոս, Թաղավարդ, Մուշկապատ, Հաղորտի, Կոլխոզաշեն, Մսմնա, Կավահան, Հերհեր, Ծովատեղ, Խերխան: Ամենայն հավանականությամբ այն իր դիրքի շնորհիվ նաև տեսողական ազդանշանային վայր է եղել (վաղ ժամանակներում ազդանշանային կրակ են վառել, որի ծուխը նախազգուշացնում էր մոտալուտ վտանգի մասին):
Այն ժայռածածկի մեջ տեղակայված մի երկարավուն ուղղանկյուն հատակացծով թաքստոց-կացարան է: Հարթեցված հատակի լայնությունն ավելի քան 2.5-3.0 մ է, երկարությունը` 6.5-7.0 մ: Դրա մի անկյունում տեղակայված է նորաշեն սրբարանը:
Երբեմնի ամրոցից ներկայումս պահպանվում է հյուսիսային ճակատի կլորացող պատի շարվածքը միայն՝ կառուցված անմշակ միջին չափերի քարերով ու կրաշաղախով: Նկատելի է, որ նախկինում պատաշարով փակված է եղել ժայռածածկի հատակի բացվող պարագիծն ամբողջությամբ, կազմելով մի ներփակ կացարան: Տանիքն ըստ էության եղել է փայտաշեն, որի մասին են վկայում ժայռածածկի թեք հարթության վրա պահպանվող փոսորակները:
Ըստ հնագետ Գ.Սարգսյանի, ժայռածածկն ամենայն հավանականությամբ ի սկզբանե կառուցվել է որպես դիտակետին կից թաքստոց-կացարան ու միայն հետագայում է իր խիստ դժվարամատչելիության պատճառով ձեռք բերել սրբատեղիի կարգավիճակ: Ուշագրավ է նաև դեպի դիտակետ տանող անցուղին՝ ժայռերի մեջ փորված հետիոտն արահետների տեսքով:
Ցավոք սրտի, աղբյուրներում հուշարձանի մասին տեղեկություններ չեն պահպանվել:
Step1.am-ի հրապարակման շնորհիվ Լենա Ավանեսյանին գտել են
Արցախի Հադրութի շրջանի Ազոխ գյուղից թոշակառու Լենա Ավանեսյանի պատմության՝ Step1.am-ում հրապարակվելուց հետո պարզվեց, որ նրան երկար ժամանակ փնտրում էին։
Խմբագրություն են դիմել «Հանգանակ» հասարակական կազմակերպության ներկայացուցիչները։ Կինը երկար տարիներ գտնվում էր կազմակերպության խնամքի տակ։ Համակողմանի աջակցություն էր ստացել որպես միայնակ թոշակառու և հաշմանդամ։
Արցախի բնակչության բռնի տեղահանումից հետո, արդեն Հայաստանում, «Հանգանակ» կազմակերպությունը սկսեց իր խնամքի տակ եղած անձանց որոնումները՝ մոտ 320 մարդու։ Նրանց մեծ մասի բնակության վայրը հաստատվել է։
Կազմակերպությունը խմբագրությունից ճշտելով, թե որտեղ է ապրում Լենա Ավանեսյանը, այցելել է նրան, ֆինանսական օգնություն ցուցաբերել, ընդգրկել նոր տարում իրականացվելիք այլ ծրագրերում։
Լենա Ավանեսյանը Step1-ին խոստովանեց. «Դա փրկություն էր, որ ինձ գտան ու օգնեցին։ Որովհետև ես շատ հիվանդ եմ այս վերջին օրերին։ Շտապօգնության մեքենաները երբեմն չեն արձագանքում կանչերին: Եվ եթե անգամ գալիս են, ես չեմ կարող գնել դեղերը։ Մի քանի ամիս է, ինչ թոշակ չեմ ստացել, իսկ պետության կողմից սոցիալական դրամական օգնությունը հազիվ է բավարարում սննդի և կենցաղային կարիքների համար։ Ես նաև փակում եմ պարտքերը, որոնք վերցրել եմ, երբ փող չունեի՝ ո՛չ թոշակ կար, ո՛չ պետության աջակցությունը: Բայց հիմա մի քիչ հանգիստ եմ, որովհետև գիտեմ, որ «Հանգանակից» կլինի հոգատարություն, օգնություն և ըմբռնում»:
«Հանգանակ» ՀԿ-ն 20 տարի աշխատել է Արցախում։ Կազմակերպության ծրագրերում ընդգրկված են եղել մոտ 320 մարդ։
Ալվարդ Գրիգորյան
«Համաձայն չենք, բայց կարող ենք քննարկել». Արմեն Գրիգորյանը Մեղրիի միջանցքի «Կալինինգրադի» տարբերակի մասին
Տարածաշրջանային կոմունիկացիաների ապաշրջափակումը տեղի է ունենալու Հայաստանի սուվերենության և իրավասության ներքո, փոխադարձության և հավասարության սկզբունքների հիման վրա։ Այս մասին NEWS.am-ի հարցին ի պատասխան հայտարարել է Անվտանգության խորհրդի քարտուղարը՝ արձագանքելով Ադրբեջանի նախագահի օգնականի վերջին հայտարարություններին։
Հիքմեթ Հաջիևը նախօրեին «Berliner Zeitung»-ին տված հարցազրույցում մեղադրել է Հայաստանին «Խաղաղության խաչմերուկ» ծրագիրը ներկայացնելով «2020 թվականի եռակողմ հայտարարությունից բխող իր պարտավորություններից» խուսափելու մեջ և պնդել, թե Հայաստանը չպետք է վախենա «միջանցք» տերմինից։
«Հայաստանը շարունակում է խոչընդոտել տարածաշրջանում հաղորդակցությունների բացմանը, թեև նախագիծը վերաբերում է հենց տարածաշրջանում հաղորդակցությունների ապաշրջափակմանը։ Հայաստանով երթուղու բացումը Երևանի պարտավորությունն է, որը նրանք պետք է կատարեն: Հայաստանի տարածքով փոխադրումները մենք չենք դիտարկում որպես սպառնալիք՝ ուղղված Հայաստանի ինքնիշխանությանը և հայ-իրանական կապերին։ Ադրբեջանի և Նախիջևանի միջև տրանսպորտային կապը Հայաստանի ծայր հարավով չի ազդի Հայաստանի և Իրանի միջև առևտրային ուղու վրա։ Այս երկու երթուղիները հատվում են առանց միմյանց արգելափակելու։ Միշտ էլ հնարավոր է ընդունելի պայմաններ գտնել, եթե դրա համար կա քաղաքական կամք։ «Միջանցք» տերմինը չպետք է վախեցնի Հայաստանին, քանի որ այն լայնորեն կիրառվում է տրանսպորտային ուղիների համատեքստում։ Տրանսպորտային այս կապը Հայաստանին չի զրկի Իրանի հետ սահմանից։ Այս երթուղին Հայաստանը չի բաժանի երկու մասի»,- նշել էր Հաջիևը։
Նա նաեւ ասել է, որ Բաքուն պատրաստ է դիտարկել միջանցքի “կալինինգրադյան” տարբերակը։
Արմեն Գրիգորյանի խոսքով՝ Ադրբեջանը պետք է հրապարակայնորեն հաստատի, որ Հայաստանով հնարավոր կոմունիկացիաների բացման համար հիմք են ընդունվելու ինքնիշխանության, իրավազորության պահպանման, փոխադարձության ու հավասարության սկզբունքները, որից հետո, ըստ նրա, հնարավոր կլինի արդեն ավելի կոնկրետ մեխանիզմների մասին խոսել։
«Հայաստանը շարունակելու է աշխատել տարածաշրջանային ենթակառուցվածքների ապաշրջափակման ուղղությամբ։ Վերջերս վարչապետն առաջարկել է «Խաղաղության խաչմերուկ» ծրագիրը, որի շրջանակում հենց այս սկզբունքների պահպանմամբ ապաշրջափակման իրականացման դեպքում հավելյալ կայունություն ու խաղաղություն կապահովվի տարածաշրջանում։ Անհրաժեշտություն կա նաև աշխատելու խաղաղության պայմանագրի ուղղությամբ, որպեսզի տարածաշրջանում խաղաղություն ունենանք։ Շատ կարևոր է, որ Հայաստանի և Իրանի դիրքորոշումներն ապաշրջափակման հարցում համընկնում են»,- նշել է Գրիգորյանը։
Հարցին՝ ի՞նչ է նկատի ունեցել Փաշինյանը՝ հայտարարելով, որ հնարավոր է՝ պարզեցված ընթացակարգ լինի Հայաստանի տարածքով Ադրբեջանի հիմնական հատվածի և Նախիջևանի միջև ցամաքային կապ ապահովելու համար, ԱԽ քարտուղարն արձագանքել է, որ դա հարցի առավել տեխնիկական մասն է։
«Ապաշրջափակման նշածս 4 սկզբունքները համաձայնեցնելու մասին հրապարակային հայտարարելուց հետո արդեն կարող ենք աշխատել նաև պարզեցման այդ մեխանիզմենրի շուրջ։ Մենք լսել ենք Ադրբեջանից համաձայնություն այդ սկզբունքների շուրջ, ակնկալում ենք, որ նրանք հրապարակային ևս կհայտարարեն այդ մասին, և կշարունակենք աշխատել հետագա քայլերը հստակեցնելու ուղղությամբ»,- ասել է Գրիգորյանը։
Անդրադառնալով հունվարին Վաշինգտոնում Հայաստանի և Ադրբեջանի արտգործնախարարների հանդիպում կազմակերպելու հավանականությանը՝ Անվտանգության խորհրդի քարտուղարը հայտնել է, որ Երևանը պատրաստակամություն է հայտնել մասնակցել առաջիկայում այդ բանակցություններին և սպասում է գործընկերների արձագանքին։
Ադրբեջանը վերջին շրջանում մի քանի անգամ առաջարկել է սահմանազատման և սահմանագծման գործընթացը տարանջատել խաղաղության պայմանագրի ստորագրումից՝ ձգտելով այդ կերպ անորոշ թողնել սահմանների հստակեցման հարցը։ Արդյո՞ք այդ դեպքում չի ստացվի, որ պայմանագիրը կստորագրվի, բայց ադրբեջանական զորքերը կշարունակեն մնալ Հայաստանից օկուպացված տարածքներում։ Ի պատասխան այս հարցին՝ Արմեն Գրիգորյանն ասել է, որ հայկական կողմն էլ առաջարկում է 1974-78թթ․ խորհրդային քարտեզների հիման վրա զորքերի հայելային հետքաշում կատարել։
«Բանակցությունները շարունակում ենք և հույս ունենք, որ կկարողանանք համաձայնությունների հասնել և կշարունակենք աշխատանքն այս ուղղությամբ»,- եզրափակել է ԱԽ քարտուղարը։
Հայ Առաքելական եկեղեցին տոնում է Սուրբ Ծնունդը
Armenpress. Հունվարի 6-ին Հայ Առաքելական եկեղեցին տոնում է տարվա հինգ տաղավար տոներից առաջինը՝ Քրիստոսի Սուրբ Ծննդյան ու Աստվածահայտնության տոնը։ Այս տոնը Հիսուսի Ծննդյան և մկրտության հիշատակումն է: Եթե Քրիստոս մարմնակերպ չծնվեր, ապա չէր մկրտվի, ուրեմն չէր լինի Աստվածհայտնության տոնը։ Նույն օրը նշվող Մկրտության տոնը խորհրդանշում է Հորդանան գետում Քրիստոսի մկրտությունը, որը մեղքի մահն է և հոգու վերածնունդը։
Հենց մկրտության ժամանակ է, որ Հայր Աստված վկայում է. «Դա է իմ սիրելի Որդին, որն ունի իմ ամբողջ բարեհաճությունը», և Սուրբ Հոգին աղավնակերպ իջնում է Քրիստոսի վրա: Տեղի է ունենում երկրորդ աստվածահայտնությունը: Քրիստոս իր մկրտությամբ օրինակ տվեց. Ինչպես ինքը մկրտվեց, այնպես էլ բոլոր նրա հետևորդները պետք է մկրտվեն: Նա իր մկրտությամբ սրբագործեց և օրհնեց այն ջուրը, որ պետք է ծառայեր մարդու փրկչական մկրտության համար: Այդ նույն մկրտությամբ Հիսուս բացեց երկնային հավիտենականության դռները, քանի որ մկրտությունը «մեղքի մահն է և հոգու վերածնունդը» (Սբ. Կյուրեղ Երուսաղեմացի):
Այսպիսով, Քրիստոսի Ծննդյան և Մկրտության միջոցով հաստատված երկու Հայտնությունները Հայ Առաքելական եկեղեցում տոնում են միասին` հունվարի 6-ին:
Սուրբ Ծնունդը մեծ շուքով նշում են աշխարհի բոլոր քրիստոնյաները դեկտեմբերի վերջին: Հայ Առաքելական եկեղեցին, մնալով իր ավանդությանը հավատարիմ, տոնը սկսում է հունվարի 5-ին Ճրագալույցի սուրբ պատարագով։
Բոլոր եկեղեցիներում երեկոյան մատուցվում է Ճրագալույցի սուրբ պատարագ: «Ճրագալույցի պատարագ տարվա ընթացքում մատուցվում է երկու անգամ` Սուրբ Ծննդյան և Սուրբ Հարության տոներին։ Ճրագալույց նշանակում է ճրագ՝ մոմ, վառել: Պատարագի ժամանակ քահանան ավետում է Քրիստոսի ծննդյան ավետիսը՝ արտասանելով․ Քրիստոս ծնավ և հայտնեցավ․․․․․»
Ճրագալույցի պատարագից հետո մարդիկ եկեղեցում վառած կանթեղներն իրենց հետ տուն են տանում: Այն խորհրդանշում է աստվածային լույսն ու օրհնությունը: Ճրագալույցը խորհրդանշում է նաև բեթղեհեմյան աստղի լույսը, որն առաջնորդեց մոգերին դեպի մանուկ Հիսուսի ծննդավայր։
Սուրբ Ծննդյան տոնը, սկսվելով հունվարի 5-ին, շարունակվում է նաև հաջորդ օրը: Հունվարի 6-ին Պատարագից հետո կատարվում էր Հորդանան գետում Քրիստոսի մկրտությունը խորհրդանշող արարողությունը, որ հայտնի է «Խաչը ջուրը գցել» կամ «Ջրօրհնեք» անուններով։ Խաչով և մյուռոնով օրհնյալ ջուրը հավատացյալները տուն են տանում՝ որպես օրհնություն և բուժիչ դեղ հիվանդների համար:
Մի գեղեցիկ ավանդույթ էլ կա, տոնից հետո քահանաներն այցելում են հավատացյալների տներ` ավետելու Հիսուս Քրիստոսի ծնունդը: Այստեղից էլ առաջացել է Տնօրհնեքի կարգը:
Սբ. Ծննդյան երջանկության զգացողությամբ, եթե մենք էլ բացենք մեր սրտի դուռը, ապա Քրիստոսի խոստման համաձայն, նա կծնվի և կհայտնվի մեր սրտերում: Եվ այդ սերը մեր մեջ կրելով՝ մեկս մյուսին կփոխանցենք ողջ աշխարհն ու մեր ներաշխարհը լուսավորող փրկության ավետիսը. Քրիստոս ծնավ և հայտնեցավ, ձեզ և մեզ մեծ ավետիս, օրհնյալ է ծնունդը Քրիստոսի:
Տաթև Զաքարյան
Հովհաննես Մկրտչյան
Ստեփանակերտի թատրոնը գործում է Երևանում` դեռևս առանց մշտական հասցեի
Ստեփանակերտի Վահրամ Փափազյանի անվան պետական դրամատիկական թատրոնը ստեղծվել է 1932թ. Կարո Ալվարյանի ղեկավարությամբ: 91 տարվա գործունեության ընթացքում այն բավականին բեղուն գործունեություն է ունեցել: 450-ից ավելի ներկայացումները նպատակ ունեին սերունդներին սերմանել հայրենիքի հանդեպ սերը:
«Մեր թատրոնը երիտասարդներին դաստիարակել է հայրենասիրական ոգով: Պահպանել ենք մեր ավանդույթները, մշակույթը, գեղագիտական մեծ հաճույք ենք պատճառել հանդիսատեսին: Ընդհանրապես ասեմ, որ Արցախի թատրոնը Կովկասի ամենալավ թատրոններից է եղել և այդ թատրոնում խաղացել են նշանավոր դերասաններ` անգամ Վահրամ Փափազյանն է հյուրախաղերով եկել ներկայացման: Թատրոնը իր առաքելությունը կատարել է սրբությամբ, մեծ ջանասիրությամբ, աշխատասիրությամբ»,-ասում է Արցախի ժողովրդական արտիստ Քաջիկ Հարությունյանը:
Հետպատերազմյան շրջանում և շրջափակման ժամանակ էլ թատրոնը շարունակում էր իր գործունությունը: Առանց էլեկտրականության ներկայացումներ էին բեմադրվում, իսկ դահլիճը լեփ-լեցուն էր…
Քաջիկ Հարությունյանը թատրոնում աշխատում է արդեն 59 տարի: Ականատես է եղել, թե ինչպես են դերասանները հացի հերթերի պատճառով գիշերներն անքուն անցկացրել, բայց այնուամենայնիվ մասնակցել փորձերին, թե ինչպես են երեխաները մրգի և քաղցրավենիքի պակասից հյուծվել, բայց խաղացել ներկայացումներում: «Շատերն ասում են` ինչու Արցախը թողեցիք հեռացաք… Եթե իմանային, այդ հարցը չէին տա… Հույս ունեմ, որ մենք հետագայում կվերադառնանք մեր տները… Իմ ազատ օրերը անտառներում էի անցկացնում: Երազի նման մի բան է դարձել… Շրջենք մեր քայլած տեղերով, աշխարհի ամենալավ մարդիկ ու ամենագեղեցիկ բնությունն ունի Արցախը: Տա Աստված որ գլուխներս բարձրացնենք, մեջքներս ուղղենք, ծնկաչոք վիճակից բարձրանանք…»,-ասում է նա:
2020թ. պատերազմից հետո թատրոնը շրջագայություններով այցելեց Եվրոպա, Ռուսաստան և կարողացավ իր ասելիքը փոխանցել արտասահմանում ապրող հայերին: Նախատեսում են այցելել նաև այլ երկրներ: 2023թ. տարհանումից հետո 3-րդ օրն արդեն վերսկսել են փորձերը: Հոկտեմբերի 18-ին հյուրախաղերով մեկնել են ԱՄՆ:
Բեմադրող ռեժիսոր Վահան Խաչատրյանի խոսքով` ստեղծագործող մարդիկ իրենց գործը շարունակում են անկախ թղթաբանության: «Թատրոնը կարևորագույն բանն է աշխարհում: Դա մի հարթակ է, որի միջոցով դու փորձում ես մարդկանց ինտելեկտուալ կրթել: Ինչ էլ լինի` շարունակելու ենք աշխատել: Մենք այս երկրից ենք, սա մեր երկիրն է…Մենք ճիշտ ենք համարում բարձրաձայնվող հարցերի մասին խոսել: Սա մեր փորձությունն է, որի միջով պիտի անցնենք»,-նշեց նա իր խոսքում:
Տնօրեն Արմեն Հարությունյանը տեղեկացնում է, որ հիմա էլ Ստեփանակերտի թատրոնը փորձում է հաղթահարել բոլոր դժվարությունները: Չկա բեմ, դահլիճ, փորձերն արվում են ժամանակավորապես տրամադրված տարածքում: Թատրոնի ողջ անձնակազմն անհամբեր սպասում է, թե երբ են անցնելու աշխատանքի, սակայն ֆինանսավորում դեռևս չկա: Հիմա պատրաստվում են նոր բեմադրության: Ամեն րոպե ապացուցում են, որ թատրոնը ի վիճակի է շարունակել իր աշխատանքը:
«Հաշվի առնելով, որ կառավարության լիազոր մարմինների կողմից ոչ մի աջակցություն չենք ստացել` թատրոնի վերաբացումը հնարավոր կլինի միայն հովանավորների աջակցությամբ: Այդ իսկ պատճառով, ես, որպես թատրոնի տնօրեն, մեր թատրոնի անունից ուզում եմ խնդրել, որ եթե մարդիկ կարողանան իրենց մասնակցությունն ունենալ, մենք շատ ուրախ կլինենք համագործակցության համար»,-ասաց նա:
Տաթև Ազիզյան
Ստեփանակերտի Սարոյան փողոցը․ այնտեղ էին կիսվում առաջին պատանեկան գաղտնիքներով
Արցախի Սարոյան փողոցը գտնվում է Ստեփանակերտի կենտրոնական հատվածվում, և քանի որ փողոցը հենց Ստեփանակերտի կենտրոնական կամրջի մոտ է, թաղամասը ստացել ժողովրդական «մոստին տակի շենքերը» անվանումը:
Նախկինում հենց այս փողոցի շենքերի առաջ գտնվում էր 4-րդ մանկապարտեզը, որը նաև արվեստի դպրոց էր:
4-րդ մանկապարտեզը նամանավանդ կհիշենք մենք՝ 90-ականների ծնվածներս, կամ գուցե՝ մենք վերջին սերունդն ենք, որ կհիշենք: Այս շենքում դեռ վառարաններ էին վառվում, դեռ փայտից պատուհաններ էին և հնությունից ճռռացող գունաթափված հատակ:
Հետո արդեն 4-րդ մանկապարտեզը և արվեստի դպրոցը բաժանվեցին՝ տեղափոխվեցին ավելի հարմարավետ, նոր շենքեր: Արվեստի դպրոցը ստացավ նոր անուն՝ «կլոր շենք»:
Սարոյան փողոցի մոտ են գտնվում գրեթե բոլոր կարևոր ենթակառուցվածքները և իհարկե հայտնի Պյատաչոկը և Վերածննդի հրապարակը: Շենքերի “բակը”՝ համարյա Հրապարակն է։
Սարոյան փողոցով նաև կարճ ճանապարհ էր բացվում դեպի Ստեփանակերտի մարզադաշտը:
Սարոյանի փողոցի շենքերից մեկի բակում աղավնիներ էր պահում Բորիկ ձյաձյան։ Երեխաները ուրախանում էին, նաև կողքի շենքերից, բակերից էին գալիս աղավնիներին տեսնելու:
Շրջափակման ժամանակ շատ դժվար էր, նամանավանդ երեխաների համար, և բնակիչները պատմում են, որ իրավիճակը մի քիչ մեղմելու համար բնակիչներից մեկը մեծ պրոյեկտոր էր բերել, եւ բակում երեխաները մուլտֆիլմ էին նայում:
Բակերում շատ երեխաներ կային, որոնք համերգներ էին կազմակերպում, և ողջ փողոցը հավաքվում էր համերգները դիտելու:
Բակում նաև զբաղմունք կար պապիկների համար, ովքեր միասին ավանդական սեղանի խաղեր էին խաղում:
Ինչպես ասում են բնակիչները՝ այնտեղ լավ էր, որովհետև ծնվել են այնտեղ, մեծացել են իրար հետ, նույն դպրոցն էին հաճախել, խաղացել են, կիսվել են առաջին պատանեկան գաղտնիքներով:
Քրիստինա Ալավերդյան
Ինչպե՞ս կարելի է Ստեփանակերտի բենզինի պահեստի պայթյունը չանվանել ահաբեկչական գործողություն
Ստեփանակերտի բենզինի պահեստի պայթյունի վարկածների թվում պետք է դիտարկել ահաբեկչության վարկածը։ Այս մասին step1.am-ի հետ զրույցում ասաց իրավապաշտպան Արթուր Սաքունցը։
Քննչական կոմիտեի նախագահ Արգիշտի Քյարամյանը «Լուրերին» https://www.1lurer.am/hy/2024/01/04/1/1056594 տված հարցազրույցում, անդրադառնալով Ստեփանակերտի վառելիքի պահեստի պայթյունին, ասել է, որ այս հանգամանքը եւս էթնիկ զտման վարույթի շրջանակներում է քննության առարկա դարձել։ «Մենք այդ ողբերգական դեպքերի պատճառով ունենք 218 զոհ եւ 21 անհետ կորած, 120 անձինք ստացել են տարբեր աստիճանի մարմնական վնասվածքներ»,- նշել է նա։ Հարցին, թե պայթյունի պատճառները պարզվե՞լ են, Քյարամյանը պատասխանել է․ «Մենք այս վարույթը հիմնականում նախաձեռնել եւ քննում ենք այն համատեքստում, որ ընդհանուր իրավիճակը բխում է էթնիկ զտման իրողություններից։ Մարդիկ, եթե հարյուրներով ու հազարներով, առանց մեկը մյուսին հերթ տալու, գնացել եւ օրհասական պահին վառելիք են փորձել ձեռք բերել, սա վկայում է այն մասին, որ այդ մարդիկ անելանելի իրավիճակում են հայտնվել։ Մարդիկ իրենց ու իրենց ընտանիքների ֆիզիկական անվտանգությունն ապահովելու խնդիր են ունեցել, եւ այդպիսի պայմաններում իրարանցումը եւ նմանատիպ իրավիճակներն անխուսափելի են»:
Ըստ նրա՝ նախաքննական մարմնին հայտնի է այն, որ Պաշտպանության բանակն այդ պահեստը հանձնել էր ԼՂ իշխանություններին, զոհերի թվում կան ոստիկանության երկու սպաներ, ովքեր ծառայություն են իրականացրել այդ վայրում։ Պահեստում շուրջ 42 հազար տոննա վառելիք է պահվել։ Հարցին, թե այսպիսով՝ դեպքը բացահայտվա՞ծ է, Քյարամյանը պատասխանել է․ «Դեպքի բացահայտում ասվածն այս պայմաններում լայն մեկնաբանվող հասկացություն է։ Եթե մենք նկատի ունենք՝ արդյոք այս իրավիճակը պայմանավորված է Ադրբեջանի կողմից կանխամտածված բռնի տեղահանման արդյունքում ստեղծված իրավիճակով, դա բացահայտված է, ակնհայտ է, այդտեղ բացահայտելու բան չկա»։
Step1.am-ի հետ զրույցում իրավապաշտպան Արթուր Սաքունցն ասաց, որ վառելիքի պահեստի պայթյունի գործը պետք է ամբողջությամբ քննվի, որպեսզի հնարավոր լինի վերջնական եզրակացություն անել։ Անդրադառնալով հարցին, թե ինչո՞ւ քննչական մարմինը հնարավոր ահաբեկչության վարկածի մասին չի բարձրաձայնում, իրավապաշտպանն ասաց․ «Պետք է քննվի, թե ի՞նչ հանգամանքներում ու ի՞նչ իրավիճակում է եղել պայթյունը, որովհետեւ պատկերը մեզ համար շատ աղոտ է։ Ականատեսների՞ն են հարցաքննել, տուժածների՞ն, ընդհանրապես ի՞նչ քննություն է իրականացվել, որպեսզի մենք կարողանանք եզրակացություն կազմել։ Բայց այն իրավիճակը, որում տեղի է ունեցել դեպքը, իրապես դա էթնիկ զտման ժամանակահատվածում է տեղի ունեցել։ Արգիշտի Քյարամյանն էլ է օգտագործում էթնիկ զտման հասկացությունը, բայց ինձ համար զարմանալի է այն, որ կիրառելով էթնիկ զտման հետ կապված խառնաշփոթ հասկացությունը, չի ասում, թե որո՞նք կարող էին լինել այն հնարավոր պատճառները, որոնք հանգեցրին բենզինի պահեստի պայթյունին։ Եվ չխոսել ահաբեկչության մասին կամ ահաբեկչության վարկածի մասին, շատ տարօրինակ է այն իմաստով, որ կարծես թե կա ինչ-որ զսպվածություն՝ վարկածների շարքում չդիտարկել այն հնարավոր վարկածները, որոնք հենց վերաբերում են էթնիկ զտմանը։ Էթնիկ զտմամբ հաստատ Ստեփանակերտի իշխանությունները չէին շահագրգռված, էթնիկ զտմամբ շահագրգռված էր ադրբեջանական կողմը, որն այդ խառնաշփոթի ընթացքում ամեն ինչ կարող էր անել։ Այսինքն՝ այստեղ ինձ ավելի շատ հուզում է այն, որ այս իրավիճակում, երբ էթնիկ զտմանը հանգեցնող սպառնալիքի իրական աղբյուրն ակնհայտ առկա է, նրա առնչությունն այդ բենզինի պահեստի պայթյունի հետ չի ձեւակերպվում ուղիղ իմաստով։ Եվ կարծում եմ՝ դա ամենահիմնավոր վարկածը պետք է լիներ»։
Սաքունցի խոսքով՝ Քննչական կոմիտեն չէր կարող շատ կարճ ժամանակահատվածում այլ տարածքում տեղի ունեցած այս ծավալի պայթյունի դեպքով լիարժեք քննություն իրականացնել։ Տուժածներին, այդ թվում՝ Արցախի պաշտոնատար անձանց պետք է մանրակրկիտ հարցաքննեին՝ ամբողջական պատկերը վերականգնելու նպատակով։ «Հիմա, եթե դու այդքանն արել ես եւ դրանից հետո լղոզված ես ձեւակերպում, ինչո՞ւ դա չես անվանում ահաբեկչություն, ինչպե՞ս կարելի է դա չանվանել ահաբեկչական գործողություն։ Դու չես կարող վարկածներից առանձնացնել ու մեկուսի դիտարկել այս վարկածը, որի մասին ես խոսում եմ։ Եվ սա, ցավոք սրտի, կարող է պայմանավորված լինել ինչ-ինչ քաղաքական պատճառներով, որովհետեւ որեւէ ողջամիտ բացատրություն չկա սրան։ Բոլոր դեպքերում պետք է վարկածների թվում դիտարկել ահաբեկչության վարկածը եւ դա ուղիղ անվանել հենց այնպիսին, ինչպիսին կա»,- հավելեց նա։
ՀՀ քննչական կոմիտեն պաշտոնական տվյալներ է հրապարակել Արցախում սպանվածների վերաբերյալ
Քննչական կոմիտեն արցախահայության էթնիկ զտումների վերաբերյալ վարույթ է նախաձեռնել, բռնի տեղահանման հանգամանքները բացառապես քննվում են այդ շրջանակներում, «Լուրերին» հայտնել է ՀՀ քննչական կոմիտեի նախագահ Արգիշտի Քյարամյանը։
«2023 թ. սեպտեմբերի 19-20-ին ադրբեջանական ագրեսիայի հետևանքով ՊԲ-ն տվել է 223 զոհ, որոնցից 25-ը քաղաքացիական անձինք են։ Զոհերի թվում կա 5 անչափահաս։ ՊԲ-ն տվել է 244 վիրավոր, որոնցից ութ տասնյակը քաղաքացիական անձինք են, այդ թվում՝ 10 անչափահաս։ Կա 20 անհետ կորած, որոնցից 5-ը քաղաքացիական անձինք են»,- ասել է քննչական կոմիտեի նախագահը։
Հարկադիր տեղահանության ժամանակ ճանապարհին մահացել է շուրջ 70 ղարաբաղցի բնակիչ:
Քննչական կոմիտեն փաստեր ունի նաև 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի հետևանքով 32 քաղաքացու հարկադիր անհետացման վերաբերյալ։ Այս տեղեկությունը ներկայացվել է միջազգային կառույցներին, որոնցից 22-ի համար կա Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի որոշումը միջանկյալ միջոցներ կիրառելու մասին, սակայն Ադրբեջանը հերքում է այդ անձանց անհետացման փաստը։
Արգիշտի Քյարամյանը հայտնել է, որ արձանագրվել են երկու տասնյակ դիակի նկատմամբ անարգանքի դեպքեր, այդ մասով կան դիակների զննություններ և փորձաքննության եզրակացություններ։
Ստեփանակերտ-Ասկերան ճանապարհին գտնվող վառելիքի պահեստում տեղի ունեցած պայթյունի հետևանքով կա 218 զոհ, 21-ը համարվում է անհետ կորած, կա 3 չնույնականացված դի։ 120 անձինք ստացել են տարբեր աստիճանի մարմնական վնասվածքներ։
Հարցին՝ պարզվե՞լ են պայթյունի հանգամանքները, պատճառները, Քյարամյանը նշել է․
«Այս վարույթը քննում ենք այն համատեքստում, որ ընդհանուր իրավիճակը բխում է էթնիկ զտման իրողություններից, որովհետև մարդիկ հարյուրներով, հազարներով, առանց մեկը մյուսին հերթ տալու, գնացել, վառելիք են փորձել ձեռք բերել․ սա վկայում է այն մասին, որ մարդիկ անելանելի վիճակում են եղել։
Քյարամյանը նաև նշել է, թե ՊԲ-ն պահեստը հանձնել է Արցախի իշխանություններին, զոհերի թվում կան նաև ոստիկանության սպաներ։ ՔԿ նախագահի խոսքով՝ պահեստում պահվել է շուրջ 42 հազար տոննա վառելիք։
Պետդեպ․ Ռուսաստանը չի խանգարում ԱՄՆ-ին Արցախում
ԱՄՆ-ն կշարունակի իր դիվանագիտական ջանքերը Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորման ուղղությամբ, և Ռուսաստանը չի խոչընդոտում այդ գործընթացին։ «Արմենպրես»-ի փոխանցմամբ՝ այս մասին հայտնել է ԱՄՆ պետքարտուղարության խոսնակ Մեթյու Միլլերը ճեպազրույցի ժամանակ։
«Ռուսաստանը որևէ կերպ չի խոչընդոտում մեզ՝ իրականացնելու կարևոր դիվանագիտական ջանքերը, որոնք, ըստ մեզ, անհրաժեշտ են Հայաստանի և Ադրբեջանի համար, և մենք կշարունակենք հետամուտ լինել դրանց», – ասել է Միլլերը՝ մեկնաբանելով Ռուսաստանի այն հայտարարությունները, որ այլ պետությունները չպետք է միջամտեն հայ-ադրբեջանական խաղաղության գործընթացին։
Ինչ վերաբերում է Հայաստանի և Ադրբեջանի արտգործնախարարների միջև Վաշինգտոնում ԱՄՆ պետքարտուղարի նախատեսած հանդիպմանը, Միլլերը նշել է, որ համապատասխան հայտարարություն կարվի, երբ նման հանդիպման ժամկետները հայտնի լինեն։
Արցախի ուրացումը գնալով ավելի չարագուշակ ձևեր է ստանում
Արցախի ուրացումը գնալով ավելի չարագուշակ ձևեր է ստանում արդեն գործնականում։ Հայաստանի իշխանությունները հստակ և անվերապահորեն կատարում են ադրբեջանի ղեկավարի բոլոր հրամանները՝ Արցախի հարցը՝ նաեւ իրավականորեն «փակելու» համար։
Ինչպես պարզվեց, ՀՀ տարածքում փաստացի բնակության վայրում հաշվառվելու նպատակով ՀՀ ՆԳՆ անձնագրային բաժիններ դիմող արցախցիները դուրս են գրվում իրենց նախկին բնակության վայրից և միայն դրանից հետո գրանցվում իրենց նոր բնակության վայրում։ Այսինքն՝ փախստականի կարգավիճակը հաստատող փաստաթուղթ ստանալու համար արցախցիները դուրս են գրվում Արցախից և հաշվառվում Հայաստանում։
Պարզաբանման համար դիմեցինք իրավաբաններին ու իրավապաշտպաններին, որոնք ոչ միայն զարմացած, այլեւ զայրացած էին նման ապօրինություններից։ Ոչ մի երկրում, որտեղ անձը ցանկանում է ժամանակավոր գրանցում ստանալ փաստացի բնակության վայրում, նա դուրս չի գրվում իր նախկին հասցեից: Նման օրենք չկա որևէ երկրում, եւ տեղական իշխանությունները իրավունք չունեն կատարել այլ երկրի իրավապահ մարմինների գործառույթները։
Հերթական անգամ առաջանում է իրավական շփոթությունը, որը գոյություն է ունեցել Հայաստանի և Արցախի միջև վերջին գրեթե երեք տասնամյակների ընթացքում։ Եթե արցախցիները Հայաստանի քաղաքացի են (իսկ նրանք իրավունք ունեն իրենց որպես այդպիսին դիտարկել, քանի որ ունեն ՀՀ անձնագիր), ինչու է անհրաժեշտ դրանք դուրս գրել հին հասցեից: Եթե արցախցիները այլ երկրի քաղաքացի են (ինչպես ասում է Հայաստանի Հանրապետության վարչապետը), ապա Հայաստանի ներքին գործերի նախարարության անձնագրային բաժինները ոչ մի իրավունք չունեն կատարել մեկ այլ երկրի գործառույթները:
Բայց սա դեռ ամենը չէ։ Պարզվել է նաեւ, որ բոլոր արցախցիները, որոնք դիմում են տարբեր հաստատություններ, գերատեսչություններ, կազմակերպություններ, պարտավոր են փոխել իրենց ծննդյան վկայականները, ամուսնության վկայագրերը եւ այլն՝ ըստ ՀՀ համապատասխան մարմիններին դիմելու օրվան։ Այսինքն՝ մարդկանց ստիպում են իրենց օրինական փաստաթղթերը փոխանակել կեղծ փաստաթղթերով։
Ի՞նչ է կատարվում։ Ինչո՞ւ են ՀՀ իշխանությունները թե՛ սեփական երկրի, թե՛ միջազգային օրենքների կոպտագույն խախտումներ անում։ Ընդ որում, ամեն ինչ արվում է բանավոր պայմանավորվածությամբ, քանի որ ոչ մի գերատեսչություն, ոչ մի պետական կազմակերպություն չի կարող ցույց տալ հրաման կամ ցուցում, որի հիման վրա կատարվում են այդ խախտումները։
Ժամանակին նույն ձեւով արցախցիներին տրվել են ՀՀ անձնագրեր, որոնք այսօր Հայաստանում կոչվում են «ճամփորդական փաստաթղթեր». չկար ո՛չ կառավարության որոշում, ո՛չ էլ համապատասխան օրենք ընդունված ՀՀ Ազգային ժողովի և Արցախի Հանրապետության կողմից։ Եղել է միայն բանավոր պայմանավորվածություն Հայաստանի Հանրապետության և Արցախի ՆԳՆ անձնագրային վարչությունների պետերի միջև։
Ի՞նչ աղետալի հետեւանքների կհանգեցնեն մարդկանց համար Հայաստանի իշխանությունների ներկայիս «գործողությունները»։ Մարդկանց ոչ միայն զրկել են հայրենիքից, նախնիների հողից, հարազատների գերեզմաններից, այլև հիմա մարդկանց զրկում են իրենց ինքնությունը հաստատող օրինական փաստաթղթերից։
Ըստ երեւույթին, Հայաստանի իշխանությունները իսկապես պատրանք ունեն, որ հետեւելով ալիեւի բոլոր ցուցումներին, նրանք կկարողանան խուսափել Հայաստանի դեմ ագրեսիաից: Իսկապես, իշխանական «էլիտայի» վախկոտությունն արդեն անցնում է բոլոր սահմանները։
Արցախցիները դեռ չեն հասկանում, թե ինչու է այս ամենն արվում։ Բայց հասկացողները որոշեցին դիմել դատարան։ Պետք է վերջ տալ անօրինականությանը, և որքան շուտ, այնքան լավ համայն հայության համար։
Մարգարիտա Քարամյան
Աննա Աստվածատուրյան հիմնադրամը կշարունակի աջակցել արցախցիներին
Ամանորյա տոներից առաջ «Աննա Աստվածատուրյան» հիմնադրամը արցախցի գրեթե 230 երեխաների նվերներ է հանձնել ռուս բարերարների կողմից։
Հիմնադրամը տոներից հետո նվերներ կհանձնի երևանյան երեք դպրոցներում սովորող արցախցի երեխաներին։
Հիմնադրամի հայաստանյան ներկայացուցիչ Արմինե Վարդանյանի խոսքով, Արցախի բնակիչներին, մասնավորապես կանանց և երեխաներին աջակցությունն իրականացվում է այլ ծրագրերի շրջանակներում եւս։
Հիմնադրամը մի քանի տարի է՝ ծրագրեր է իրականացնում Արցախում։ Տեղահանությունից հետո Հայաստանում շարունակվել է սոցիալական տարբեր ծրագրերի միջոցով արցախցի կանանց աջակցությունը։
