Այս թեման կարող է ամբողջությամբ քանդել ադրբեջան կոչվող կազմավորումը

Հայաստանի փախստականները: Այս արտահայտությունը վերջին 36 տարիների ընթացքում դարձել է հայոց պատմության և հայ ժողովրդի կյանքի մի մասը։ Սակայն նման կարևոր գործոնը երբեք չդարձավ հայոց պետականության ռազմավարության հիմնական հենասյուներից մեկը։

Վերլուծելով անկախ Հայաստանի պատմությունը, որի բաղկացուցիչ մասն է հայ-ադրբեջանական հակամարտությունը, որն ուղեկցվում է ցեղասպանություններով և հայերի բռնի տեղահանմամբ այն տարածքներից, որտեղ նրանք ապրել են դարեր շարունակ, բայց որոնք դարերի ընթացքում պարբերաբար փոխանցվել են արհեստականորեն ստեղծված ադրբեջան կոչված գոյացությանը, գալիս ես այն եզրակացության, որ այս խնդիրը չի դարձել Հայաստանի Հանրապետության բոլոր իշխանությունների քաղաքականության (թե ներքին, թե արտաքին) մաս։

Ըստ ամենայնի, Հայաստանի իշխանությունները, ծառայելով ԽՍՀՄ-ին, Ռուսաստանին, այժմ նաև Թուրքիային, հետևել են ոչ բարեկամ երկրների օրակարգին և ամեն կերպ խոչընդոտել բռնի տեղահանվածների իրավունքների պաշտպանության գործընթացին։

Ավելին, տարիների ընթացքում ապօրինի գործողություններ են կատարվել, օրենքներ են ընդունվել (կամ ընդհանրապես չեն ընդունվել, ինչը նույնպես խախտում է), որոնք բացասական ճանապարհով են տարել այս խնդիրները։ Խնդիրը փախստականների իրավունքների պաշտպանության հիման վրա լուծելու փոխարեն ամեն ինչ արվեց, որպեսզի տեղահանվածները ինտեգրվեն հասարակությանը և ստանան Հայաստանի քաղաքացիություն՝ դրանով իսկ փախստականների խնդիրը հանելով պետական ​​քաղաքականության օրակարգից։

Նույն բանն արվում է այսօր։ Ավելին, եթե Հայաստանում անցած տարիներին փակվում էր այսպես կոչված ադրբեջանի հայաբնակ շրջաններից փախստականների հարցը, ապա այժմ «փակվում է» Արցախի բնիկ բնակիչների խնդիրը, այն Արցախի, որն ըստ բոլոր փաստաթղթերի անկախություն հռչակեց Ադրբեջանից և որոշեց վերամիավորվել Հայաստանի հետ՝ հիմնվելով ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի վրա։

Ընդ որում, դա անում է ՀՀ վարչապետը բոլոր միջազգային դերակատարների՝ Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի, Եվրոպայի, Թուրքիայի համաձայնությամբ։ Դրա վառ ապացույցը՝ Պրահայի եվրոպական հարթակում Ալմա-Աթայի հռչակագրով ռուսական օրակարգի օրինականացումն է։ Հայաստանի վարչապետը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահող երկրների ներկայացուցիչների ներկայությամբ Արցախը ճանաչեց որպես ադրբեջանի մաս, և բոլորը հանգիստ ընդունեցին դա որպես փաստ։ Թեեւ ամբողջ 34 տարին այս երկրները բանակցում են, որ Արցախը վիճելի տարածք է, որի կարգավիճակը պետք է որոշվի բանակցությունների միջոցով։

Ենթադրենք, որ աշխարհում տիրող իրավիճակը թելադրում է նման անարդար վերաբերմունք Արցախի բնակիչների իրավունքների, մասնավորապես՝ ինքնորոշման իրավունքի նկատմամբ։ Բայց ինչո՞ւ պետք է սրանից տուժի 90-ականների փախստականների խնդիրը։ Ինչո՞ւ են ՀՀ իշխանությունները և այսպես կոչված «միջազգային հանրությունը» լռում այն ​​մասին, որ Ադրբեջանը 36 տարվա ընթացքում իրականացրել է առնվազն 6 ցեղասպանություն՝ խախտելով միջազգային բոլոր նորմերը և պայմանագրերը։ Այդ իսկ պատճառով այս երկիրը պետք է ճանաչվի որպես ահաբեկչական, ֆաշիստական ​​միավոր, որը արյունոտ գործիք է Ռուսաստանի և Թուրքիայի ձեռքում։

Թվում է, թե Ադրբեջանը չափազանց հարմար սպանիչ գործիք է բոլոր գերտերությունների ձեռքում։ Հակառակ դեպքում ինչպե՞ս կարելի է հասկանալ «համաշխարհային հանրության» անգործությունը 2020, 2021, 2020, 2023 թվականների պատերազմներից և Արցախի վերջնական հայաթափումից՝ ցեղասպանությունից և էթնիկ զտումից հետո։

Հայ հանրության և փորձագիտական ​​հանրության բաժանումը «ռուսամետների» և «արևմտամետների» դարձել է նույն հորինվածքը, ինչ հայ իրականության բոլոր «քաղաքական» իրականում պոպուլիստական) հայտարարություններն ու գործընթացները։ «Արևմտամետները» հաջողությամբ առաջ են մղում ռուսական նարատիվները, «ռուսամետները» քննադատում են Արևմուտքի՝ ռուսականից ոչնչով չտարբերվող նարատիվները։

Ցավոք, Հայաստանում այդպես էլ չհայտնվեցին քաղաքական ու հասարակական գործիչներ, ովքեր 90-ականների փախստականների խնդիրը կդարձնեին պետական ​​ռազմավարության քաղաքական գծի հիմքը։

Մինչդեռ հենց այս թեման կարող է իսպառ քանդել ադրբեջան կոչվող պետությունը։

Վաղ թե ուշ այս գիտակցությունը կգա հայ փորձագիտական ​​և հասարակական հանրության մոտ։ Միայն թե ինչպես միշտ չուշացած չլինի։

Մարգարիտա Քարամյան