Իսկ 2020 թվականին բռնի տեղահանված 30 հազար արցախցինե՞րը
- 17:53 04.03.2024
Արդեն 5 ամիս է, ինչ Հայաստանի ղեկավարներն ու պաշտոնյաները, ինչպես նաև միջազգային հանրության ներկայացուցիչները խոսում են Արցախի Հանրապետության 100 հազար բռնի տեղահանված բնիկ բնակիչների մասին, որոնք 10 ամսվա շրջափակումից, ցեղասպանությունից հետո ստիպված էին լքել իրենց մշտական բնակության վայրը։
Ինչո՞ւ հենց այս թիվը դարձավ Արցախից բռնի տեղահանվածների «խորհրդանիշը»։ Իսկ այն 30 հազար արցախցինե՞րը, ովքեր 2020 թվականին լքել են իրենց հայրենիքը 44-օրյա պատերազմի ժամանակ, որի արդյունքում գրավվեցին Հադրութի ու Շուշիի շրջանները, իսկ Արցախը Հայաստանի հետ կապող Քաշաթաղի ու Քարվաճառի շրջանները հանձնվեցին առանց մեկ կրակոց արձակելու։
Ինչո՞ւ է նման վերաբերմունք է դրսեւորվում ոչ պակաս տուժած, քան վերը նշված տարածքների մյուս բնակիչների, անձանց հանդեպ։ Ի վերջո, նրանցից շատերը հավատացին ռուսական խաղաղապահ զորախմբի և անձամբ ՌԴ նախագահ Պուտինի հավաստիացումներին, որ Արցախի ժողովուրդը «կապրի ապահով և ազատ» և նորից վերադարձան Արցախ՝ իրենց կորցրած տներին ավելի մոտ լինելու համար։
Արեւմուտքի դիրքորոշումը շատ չի տարբերվում։ Դեռևս 2020-2021 թվականներին, երբ բռնի տեղահանված արցախցիները ստեղծեցին իրենց հասարակական կազմակերպությունները՝ պաշտպանելու հավաքական իրավունքները, ԱՄՆ և ԵՄ դեսպանատների ներկայացուցիչների հետ հանդիպումների ժամանակ նրանց հստակ հասկացրին, որ Արցախն իրենց համար փակ թեմա է։ Մեկ անգամ չէ, որ նրանք երեսներիս ասացին, որ Արևմուտքը «չի ցանկանում խառնվել մեր հակամարտությանը» և մտադիր է միայն Հայաստանի կառավարության միջոցով լուծել տեղահանվածների սոցիալական և հումանիտար խնդիրները։
Դեռևս հայտնի չէ՝ արդյո՞ք ՀՀ կառավարության սոցիալական ծրագրերը (այդ թվում՝ Արցախի բնակապահովման մշակվող ծրագիրը) իրականացվել են օտարերկրյա պետությունների կողմից որպես օգնություն տրամադրված միջոցներով, թե՞ դրանք իրականացվել են հայ հարկատուների վճարած հարկերի հաշվին (ինչպես սիրում են արցախցիների աչք մտցնել հայ պաշտոնյաները):
Բայց նույնիսկ այդ չնչին միջոցները, որոնք տրամադրվել էին տեղահանվածներին 2020 թվականին՝ որպես բնակարանների վարձակալության փոխհատուցում, կասեցվեցին 2023 թվականին Արցախից մնացած հայերի արտաքսումից հետո։
Այսօր 2020 թվականի բռնի տեղահանվածները զրկված են բոլոր վճարումներից։ Ավելին, թոշակառուները, մասնավորապես՝ զինվորական թոշակառուները, որոնք կենսաթոշակ են ստացել ՀՀ բյուջեից, այն կորցրել են 2023 թվականի սեպտեմբերից։ Դադարեցվել է նաև հաշմանդամության և երեխայի նպաստների ֆինանսավորման ծրագիրը։
Դեռ հայտնի չէ, թե արդյո՞ք նրանք կընդգրկվեն բնակապահովության ծրագրին ցուցակների մեջ։ Բայց, ըստ ամենայնի, սրանից էլ կզրկվեն հադրութցիներն ու շուշեցիները, բացառությամբ Արցախ վերադարձածների և 2023 թվականին կրկին արտաքսվածների։
Ինչո՞վ է տարբերվում 2020 թվականի ագրեսիան 2023 թվականի ագրեսիայից և էթնիկ զտումներից։ Միայն թե 2020 թվականին Արցախի ամբողջական շրջափակում չկար, և պատերազմը տևեց 44 երկար օր։ Բնակավայրերի նույն գնդակոծությունը, խաղաղ բնակիչների սպանությունները, ովքեր ժամանակ չեն ունեցել կամ չեն ցանկանում լքել իրենց տները։
Բայց այն ժամանակ Ադրբեջանը այլ ձեւ գործեց. մարդկանց դաժանաբար սպանում էին (գլխատում, մասնատում, գնդակահարում) իրենց տներում կամ հողամասերում: Ինչու՞ այլևս չի նշվում 2020 թվականի ցեղասպանությունը։
Իսկ գուցե այն պատճառով, որ 2023 թվականին ցեղասպանությանը մասնակցել են նաև ռուս խաղաղապահները։ Չէ՞ որ նրանց աչքի առաջ են սպանել կամ գերի վերցրել սահմանամերձ գյուղերի բնակիչներին, հենց նրանք են մտել բազմաթիվ գյուղեր և ստիպել բնակիչներին լքել իրենց տները և տեղափոխվել Իվանյանի իրենց բազան (օդանավակայան):
Մենք ապացույցներ չունենք, բայց կարող ենք թույլ տալ եզրակացնել, որ Արևմուտքը կրկին դիտարկում է ցեղասպանության և տեղահանության ենթարկված արցախահայության խնդիրները Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների և տարածաշրջանում ՌԴ ապագա դերի պրիզմայով։
Բայց եթե արտաքին խաղացողների հետ ամեն ինչ պարզ է, ապա ՀՀ կառավարության վարքագիծն ու ներքին քաղաքականությունը պարզապես տարակուսանք է առաջացնում։
100 հազար բռնի տեղահանվածների հիշատակումը և 2020 թվականին տեղահանվածների խնդիրների մասին համառ լռությունը տրամաբանության մեջ չեն տեղավորվում. Ի վերջո, 2020-ի տեղահանվածները նույն արցախցիներն են, որոնք նույնպես ռուս-թուրքական-ադրբեջանական համատեղ «համալիր գործողության» արդյունքում վտարվել են իրենց տներից, իրենց պապերի հողից “ծանր օպերացիայի արդյունքում”, ինչպես անվանել է այն ՌԴ պաշտպանության նախարար Շոյգուն:
Այս առումով պետք է նշել, որ 2023 թվականի էթնիկ զտումներից առաջ ադրբեջանցիները ցուցադրում էին կադրեր Հադրութից, որտեղ պարզ երևում էր, որ քաղաքը նույն տեսքն ունի, ավերածություններ չկան և այլն։ 2023 թվականից հետո ցուցադրվում են կադրեր, որոնցում երևում է, թե ինչպես են էքսկավատորներով ավերվում բնակելի և վարչական շենքերը, Հադրութի քաղաքային լանդշաֆտը ամբողջությամբ փոխվում է և, դատելով Ալիևի հայտարարություններից, այն կվերածվի «մահմեդական մշակույթի կենտրոնի»։
Այսօր արդեն կադրեր են հայտնվել Ստեփանակերտում խորհրդարանի և Ազատամարտիկների միության շենքերի ոչնչացման մասին։
Եվ այս ամենը Հայաստանի իշխանությունների անատամ, ապաշնորհ դիվանագիտության և արտաքին քաղաքականության արդյունքն է, որոնք շարունակում են իրենց հակապետական կուրսը ռուս-թուրք-ադրբեջանական եռյակին հաճոյանալու համար, իսկ տրիոյի նպատակը պարզ է՝ հայկական պետականության ոչնչացում։ Եվ հայոց պետականությունը սկսել են ավերել Արցախի հանձնմամբ ու նրա ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի ոչնչացմամբ։
2020 թվականին տեղահանվածների խնդիրները լռեցնելը հանցավոր ծրագրի մի մասն է, որն ի վերջո կհանգեցնի Հայաստանի ինքնիշխանության վերջնական կորստի։
Մարգարիտա Քարամյան