Իրավաբանները մտահոգված են դատական հայցերը հետ կանչելու Փաշինյանի մտադրությամբ

ՀՀ վարչապետ Փաշինյանի հայտարարությունն այն մասին, որ Հայաստանը կարող է հետ կանչել ադրբեջանի դեմ հայցերը միջազգային դատարաններից, եթե այդ երկիրը համաձայնի խաղաղ պայմանագիր ստորագրել, լուրջ անհանգստություն է առաջացրել ոչ միայն Արցախի բռնի տեղահանվածների, այլև իրավաբանների և իրավապաշտպանների շրջանում։

Վերջինիս խոսքով՝ միջազգային դատարաններին ներկայացված բոլոր հայցերն ուղղված են մարդու իրավունքների պաշտպանությանը։ Իրավունքների պաշտպանությունը չի կարող պայմանավորված լինել քաղաքականությամբ.

Հայաստանի վարչապետի հայտարարությունը հերթական զուտ քաղաքական քայլն է՝ հիմնված վախերի և ռուս-թուրքական-ադրբեջանական եռյակին «ծառայեցնելու» ցանկության վրա, որը բնորոշ է Հայաստանի իշխանությունների վերջին երեք տարիների քաղաքականությանը։

«Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների» կազմակերպության ղեկավար Արաքս Մելքոնյանի կարծիքով՝ անհնար է «իրավական պատերազմ» վարել՝ անտեսելով 2020, 2021, 2022, 2023 թվականների ադրբեջանական ագրեսիայից տուժած անձանց իրավունքները։

Կարիք չկա ասելու, որ միջազգային ատյաններում ներկայացված բոլոր հայցերը (4 հայց ներկայացված են Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում, 1 հայց՝ Միջազգային քրեական դատարան) պարունակում են Ադրբեջանի կողմից Արցախի եւ Հայաստանի քաղաքացիական և զինվորականների դեմ իրականացված ռազմական հանցագործությունների, ինչպես նաև որպես մարդկության դեմ հանցագործություն դասակարգված հանցագործությունների հստակ ապացույցներ։

Միանգամայն հասկանալի է Ադրբեջանի ցանկությունը՝ ստիպել Հայաստանին հետ վերցնել այդ հայցերը, քանի որ, ի տարբերություն հայկական կողմի, Ադրբեջանը գիտակցում է իր պատասխանատվությունը նման ծանր հանցագործությունների համար և դրան հաջորդող պատիժը։

Ինչո՞ւ է Հայաստանը թույլ տալիս այդ պահանջները հետ կանչելու հնարավորությունը։ Ի վերջո, այդ պնդումները նպատակ չունեն միջամտելու այլ պետության ներքին գործերին կամ թշնամի երկրի նկատմամբ տարածքային պահանջներ չեն ներկայացվում։ Բոլոր հայցերն ուղղված են ցեղասպանության, ռասայական խտրականության, խոշտանգումների, գլխատման, մահապատժի և դիակների խեղման ենթարկված մարդկանց իրավունքների պաշտպանությանը:

Առանձին թեմա է՝ անհայտ կորած քաղաքացիական անձինք և ապօրինաբար ձերբակալված Արցախի ղեկավարության ներկայացուցիչները։

Ադրբեջանը միջազգային դատարաններին տեղեկատվություն չի ներկայացնում իր տարածքում անհայտ կորածների առկայության, ինչպես նաև կալանավորների պահման պայմանների մասին։ Էլ չենք խոսում այն ​​մասին, որ ադրբեջանն ընդհանրապես անտեսում է եվրոպական և միջազգային դերակատարների, միջազգային դատարանների որոշումները։ Եվ հայերի իրավունքների պաշտպանության գործում այս արհեստական ​​կազմավորման ահաբեկչական, ֆաշիստական, բռնապետական ​​բնույթի լրացուցիչ ապացույց օգտագործելու փոխարեն Հայաստանի իշխանությունները, որքան էլ անհեթեթ լինի, թույլ են տալիս հետ կանչել միջազգային ատյանների հայցերը։

Փաստորեն, վերջին երեք տարիներին Հայաստանի իշխանությունը չի հասկացել, որ սեփական պետության ու ժողովրդի իրավունքները զիջելով ոչ միայն չի կանխում նոր պատերազմը, այլ ամեն անգամ ավելի է մոտեցնում, քանի որ Ադրբեջանին քարտ բլանշ է տալիս նոր հանցագործությունների համար։ Այո, անպատժելիությունն ու հայկական կողմից զիջումները քարտ բլանշ են Ադրբեջանի համար։

Միջազգային դատարաններում հայցերը հետ կանչելու Հայաստանի վարչապետի ներկայիս մտադրությունը նշանակում է, որ Արցախի և Հայաստանի հայ բնակչությունը ընդմիշտ կզրկվի իր ոտնահարված իրավունքները պաշտպանելու համար միջազգային իշխանություններին և հատկապես դատարաններին դիմելու իրավունքից։

Հայաստանն արդեն խրվել է «մեղքի» մեջ, չկատարելով իր միջազգային պարտավորությունները՝ լուծել ցեղասպանության և էթնիկ զտումների ենթարկված Արցախի բնակիչների խնդիրները։ Այժմ Հայաստանի իշխանություններն իրենց վրա են վերցնում հայերին իրենց իրավունքների պաշտպանությունից զրկելու “իրավունքը”։

Ինչ խոսք, համարձակ քայլ է։ Բայց, ըստ երևույթին, հենց իշխանությունների անպատժելիությունն է նրանց «ներշնչում» նոր, ավելի ու ավելի կանխամտածված ստորության սեփական ժողովրդի նկատմամբ։

Հիմա ամեն ինչ կախվաշծ է հասարակությանից, որը դեռևս չի կարողանում դուրս գալ պարբերական տարածքային և մարդկային կորուստների երեք տարվա ծանր սթրեսին։

Հասարակական, իրավապաշտպան և իրավական կազմակերպություններն արդեն պետք է մամուլն ու համացանցը հեղեղած լինեին խնդրագրերով, հայտարարություններով, բողոքի ակցիաներով։ Բայց, ըստ երեւույթին, մարդիկ լիովին չեն հասկանում Հայաստանի վարչապետի նոր «մտադրության» վտանգը։

Հանկարծ չուշանան, ինչպես Արցախի դեպքում…

Մարգարիտա Քարամյան