Sputnik.
Օսկարակիր «Վերջին արհեստանոցը» վավերագրական կարճամետրաժ ֆիլմը պատմում է Լոս Անջելեսում բնակվող դաշնամուրի լարող Սթիվ (Ստեփան) Բագմանյանի մասին:
Դպրոցում տեղակայված արհեստանոցը քաղաքային դպրոցի պատվերով է աշխատում՝ երաժշտական դպրոցի աշակերտներին գործիքների անվճար վերանորոգում ապահովելու համար (Լոս Անջելեսը ամերիկայի վերջին քաղաքներից մեկն է, որն անում է դա):
Լոս Անջելեսի իր արհեստանոցում Սթիվ (Ստեփան) Բագմանյանը ոչ միայն հմտորեն լարում է դաշնամուրները, այլ նաև կատարում է ադմինիստրատորի դեր՝ ապահովելով, որ բոլոր գործիքները ժամանակին վերանորոգվեն, պահպանվեն անվտանգության կանոնները և ընկերական մթնոլորտ լինի այդ վայրում:
«Այստեղ մենք մեկ ընտանիք ենք»,- համոզված ասում է նա։
Նա առաջին անգամ դաշնամուր տեսել է փոքր ժամանակ Բաքվում, որտեղ ծնվել և մեծացել է։ Մի լարող մտավ երգասենյակ և սկսեց քանդել դաշնամուրը, հետո խլացնելով յուրաքանչյուր լարը, սեղմելով այն, հետո հաջորդը, հաջորդը…
«Ես մտածեցի. «Աստված իմ: Այնքան շատ լարեր կան, և նա պետք է աշխատի յուրաքանչյուրի հետ: Այսքան մանրամասներ… Ինչպե՞ս է նա դա անում: Վայ»,- հիշում է Բաղմանյանը։
Քիչ անց՝ 60-ականների վերջին և 70-ականների սկզբին, նրա եղբայրը, ով տասը տարով մեծ էր, գնեց կիթառ՝ խստիվ արգելելով կրտսեր եղբորը դիպչել դրան։
«Մի անգամ ես վերցրեցի այն, երբ եղբայրս ինստիտուտում էր, և նա գալիս է տուն և ասում. «Ո՞վ է կիթառիս կպել։ Ես խնդրեցի, որ ձեռք չտաս»։ Ես ասում եմ. «Ես պարզապես մի փոքր նվագեցի»: Նա ասում է. «Այսինքն՝ կիթառ ես նվագում»: Եվ ես ասացի. «Դե, այո»: Հետո կիթառը տվեց ինձ»,- հիշում է Սթիվը (Ստեփան):
Հետո ամեն ինչ փոխվեց՝ Բաքվում սկսեցին ճնշել հայերին, ընդհուպ մինչեւ վտարման աստիճան։ Սակայն, հիշում է Բաղմանյանը, ծնողները չէին էլ կարող պատկերացնել, որ իրենց հետ ինչ-որ վատ բան կարող է պատահել. Նրանք ապրում էին ընկերների և հարևանների մեջ, որոնց հետ երկար տարիներ կիսում էին նույն բակը։
Բայց իրավիճակը գնալով վատանում էր. հայկական շրջանների բնակիչները գիշերը հերթապահում էին խառույկների շուրջ՝ հսկելով իրենց տները։ Օր օրի մարդիկ ավելի ու ավելի էին քչանում։
«Հայրս լավատես էր, ասում էր. «Ես ոչ մի տեղ չեմ գնա, որովհետև ոչ մեկին վատ բան չեմ արել։ Մենք ապրում ենք Խորհրդային Միությունում, և մեր կառավարությունը երբեք թույլ չի տա, որ նման բան լինի»։ Շատ իմաստուն մարդ էր, բայց ինչքան սխալ էր… Երբ աշխատանքի էր, ինչ-որ մեկը մեջքից դանակով սպանեց»,- ասում է Բաղմանյանը։
Նա իր որդուն, ով արդեն ծնվել է Ամերիկայում, անվանել է Սամսոն՝ ի պատիվ հոր։
Որդիները վերցրել են մորը և դուրս եկել տնից՝ փակելով դուռը և թողնելով իրենց ողջ ունեցվածքը, այդ թվում՝ ընտանեկան լուսանկարների ալբոմներն ու կիթառները։ Քաղաքից օդանավակայան տանող ճանապարհը հատկապես դժվար էր, քանի որ ցանկացած հայի համար վտանգավոր էր փողոցում հայտնվելը։ Եվ, որքան էլ զարմանալի է, նրանց օգնեցին հեռանալ ադրբեջանցի ընկերները։
Ամերիկայում Բաղմանյանները գտան հովանավորներ՝ ամուսնական զույգ՝ Քենն ու Վերոնիկան, որոնք համաձայնեցին ժամանակավորապես նրանց ֆինանսական աջակցություն ցուցաբերել որպես փախստականների։ Սթիվը նրանց հետ շփվում էր ռուս-անգլերեն բառարան ձեռքին, քանի որ անգլերենի իմացությունը սահմանափակվում էր միայն «հելլո» բառով։ Մի օր, երբ Սթիվը փորձեց հարցնել Քենին, թե ինչ է նա անում, նա ճիշտ բառը չգտավ։ Սենյակում՝ դաշնամուրի վերևում, կախված էր 20-րդ դարի ամերիկացի ամենահայտնի նկարիչներից և նկարազարդողներից մեկի՝ Նորման Ռոքվելի նկարը։ Այն պատկերում էր դաշնամուրի լարող։
«Եվ հետո ես հիշեցի, թե ինչպես էի նայում լարողին դասարանում և մտածում. «Աստված իմ, նա իսկապե՞ս դաշնամուր է լարում»: Հետո ասում եմ նրան. «Դինգ, դինգ, դինգ…»: Նա ասում է՝ այո, այո, այո, և մենք սկսեցինք ծիծաղել։ Հետո նա ասաց. «Ուզու՞մ ես օգնել ինձ իմ արհեստանոցում»: Այն ժամանակ ես պիցցա էի առաքում, ձյուն թափում, կահույք տեղափոխում… Եվ ասացի. «Իհարկե»,- հիշում է Սթիվը:
Այնուհետև Քենը նրան ուղարկեց լարողների դպրոցներ հայտնի արտադրողների մոտ՝ Yamaha, Baldwin, նույնիսկ Steinway:
«Կատարվածից հետո կորցրեցի երաժշտության ցանկությունս։ Բայց կյանքն ինձ վերադարձրեց երաժշտության: Տեսնու՞մ ես, թե ինչպես է այդ ամենը միավորվում»։ – ասում է Սթիվը:
Հոգ տանել, որ երեխաները առանց երաժշտության չմնան, հիանալի կոչում է, ավելացրեց նա:
