Հայաստանի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունների կարգավորման գործընթացի նման զգայուն հարցերում ամենակարևորն առաջին պայմանավորվածությունների կատարումն է։
Ինչպես հաղորդում է «Արմենպրես»-ը, Անթալիայի դիվանագիտական ֆորումի շրջանակներում կայացած պանելային քննարկման ժամանակ այս մասին ասել է Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում Հայաստանի հատուկ բանագնաց, Հայաստանի Ազգային ժողովի փոխնախագահ Ռուբեն Ռուբինյանը՝ նկատի ունենալով Հայաստանի և Թուրքիայի պայմանավորվածությունը երկու երկրների միջև սահմանը երրորդ երկրների քաղաքացիների և դիվանագիտական անձնագիր ունեցող անձանց համար 2023 թվականի ամռանը բացելու վերաբերյալ, որը մինչ այս պահը չի կատարվել, թեև Հայաստանը մի քանի անգամ հայտարարել է, որ իր կողմից բոլոր ենթակառուցվածքները պատրաստ են ու սպասում են թուրքական կողմի արձագանքին։
«Այնպիսի զգայուն հարցերի դեպքում, ինչպիսին այս գործընթացն է, ամենակարևոր բանն առաջին պայմանավորվածությունների կատարումն է, որովհետև երբ առաջին պայմանավորվածություններն ուժի մեջ են մտնում, մեր հասարակությունները տեսնում են, որ մենք վստահություն ենք կառուցում, կա միմյանց հետ աշխատելու հնարավորություն։ Գաղտնիք չէ, որ մեր հասարակությունների միջև անվստահություն կա, այսպիսով, մենք պետք է կառուցենք այդ վստահությունը։ Երբ մենք չենք նյութականացնում այս համաձայնությունները, գործընթացը գնում է հակառակ ուղղությամբ»,- ասել է Ռուբինյանը։
Նա հավելել է, որ չի ցանկանում կենտրոնանալ բացասական բաների վրա՝ շեշտելով, որ երկու երկրների միջև հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը շարունակվում է։ «Ես հույս ունեմ, որ ես և Սերդարը կհասնենք այն նպատակին, որ միասին սահմանել ենք, այն է՝ Հայաստանի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունների ամբողջական կարգավորումը, մեր սահմանի ապաշրջափակումը, դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատումը։ Ինչպես տեսնում եք, դա այսօր տեղի չի ունենում, բայց հույս ունեմ, որ տեղի կունենա վաղը»,- եզրափակել է Հայաստանի հատուկ բանագնացը։
Ռուբինյանը կարծում է, որ Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների կարգավորումը դրական ազդեցություն կունենա Հարավային Կովկասում իրավիճակի, ինչպես նաև Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորման գործընթացի վրա։
«Գաղտնիք չէ, որ Հայաստանի և Թուրքիայի հարաբերությունները հսկայական պատմական կոնտեքստ ունեն, և դա մեր աշխատանքն ավելի հեշտ չի դարձնում։
Այնուամենայնիվ, Հայաստանը պատրաստ է աշխատել՝ հանուն ներկայի և ապագայի։ Ահա թե ինչու 2022 թվականի հուլիսին ես և Սերդար Քըլըչը հրապարակային հայտարարեցինք, որ մենք կբացենք հայ-թուրքական սահմանը երրորդ երկրների քաղաքացիների համար։ Դրանից հետո մենք ավելացրինք, որ սահմանը կբացենք նաև դիվանագիտական անձնագիր ունեցող անձանց համար։ Ավելի ուշ մենք հայտարարեցինք, որ մենք դա կանենք 2023 թվականի ամռանը, դժբախտաբար, դա դեռ տեղի չի ունեցել։ Մեր կողմից մեր բոլոր ենթակառուցվածքները պատրաստ են, և հիմա, եթե Սերդարը համաձայնվի, մենք կարող ենք հայտարարել, որ կյանքի ենք կոչում այս համաձայնությունը»,- մանրամասնեց նա։
Ռուբինյանը հավելել է, որ հաճախ այս հարցում որոշակի զգայունություն է նկատում երկու կողմից էլ, որը երբեմն էմոցիոնալ բնույթ է հաղորդում գործընթացին թե՛ դրական, թե՛ բացասական իմաստով։
«Օրինակ, 2023 թվականին պատմական իրադարձություն եղավ, երբ Թուրքիայում տեղի ունեցած երկրաշարժից հետո 30 տարվա մեջ առաջին անգամ մեր սահմանը բացվեց, որպեսզի Հայաստանից հումանիտար օգնությամբ բեռնատարները կարողանան անցնել սահմանը և հասնել երկրաշարժի գոտի։ Սա ներշնչող է, բայց նաև տխուր փաստ է, որովհետև մենք ողբերգությունների կարիք չունենք, որպեսզի սահման բացենք, մենք չպետք է սահմանը բացենք ողբերգական պատճառներով։ Մենք բաց սահմանների կարիք ունենք երջանկության և բարգավաճման ժամանակ։ Եվ ես պատճառ չեմ տեսնում, թե ինչու հայ-թուրքական սահմանը պետք է փակ լինի»,- ասաց Ռուբինյանը։
Նա հույս է հայտնել, որ Թուրքիայի հետ ձեռք բերված պայմանավորվածությունները շատ շուտով կիրականացվեն՝ նշելով, որ դա առաջին քայլը կլինի երկու երկրների միջև հարաբերությունների ամբողջական կարգավորման և հայ-թուրքական սահմանի ամբողջական ապաշրջափակման համար։ «Սա շատ դրական ազդեցություն կունենա Հարավային Կովկասի իրավիճակի, ինչպես նաև Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորման գործընթացի վրա»,- եզրափակեց Ռուբինյանը։
Թուրքիան ցանկանում է ամբողջությամբ կարգավորել հարաբերությունները Հայաստանի հետ։
Ինչպես հաղորդում է «Արմենպրես»-ը, Անթալիայի դիվանագիտական ֆորումի շրջանակներում կայացած պանելային քննարկման ժամանակ այս մասին ասել է Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում թուրքական կողմի հատուկ բանագնաց Սերդար Քըլըչը։
«Թուրքիան ցանկանում է ամբողջությամբ կարգավորել հարաբերությունները Հայաստանի հետ։ Կան որոշ քայլեր, որ մենք պետք է հաշվի առնենք, բայց առաջին հերթին մենք պետք է հանդիպումներ ունենանք»,- ասել է Քըլըչը։
Նա նշել է, որ Մոսկվայում համաձայնության են հասել, որ հարաբերությունների կարգավորման ընթացող գործընթացում նախապայմաններ չլինեն։
Քըլըչը հայկական կողմին մեղադրել է հետագա հանդիպումների համար երրորդ երկրների քաղաքացիների և դիվանագիտական անձանց համար սահմանի բացումը որպես նախապայման առաջ քաշելու մեջ։ «Ես Ռուբենին մի քանի անգամ ասել եմ, որ պատրաստ եմ Երևան այցելել բանակցությունների համար։ Ես պատրաստ եմ նրա հետ հանդիպել նաև Անկարայում։ Բայց, եթե նա երրորդ երկրների և դիվանագիտական անձնագրեր ունեցող անձանց համար սահմանի բացումը որպես նախապայման է դնում Անկարայում և Երևանում մեր հանդիպման համար, մենք այդ ժամանակ խնդիր ենք ունենում։ Մենք պետք է հանդիպենք և խոսենք։ Եթե մենք ցանկանում ենք լուծում գտնել, դրա բանալին հանդիպումն է, իսկ մենք մեկ տարուց ավելի է՝ չենք կարողացել հանդիպել»,- նշել է Թուրքիայի հատուկ բանագնացը։
Անդրադառնալով Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում Հայաստանի հատուկ բանագնաց Ռուբեն Ռուբինյանի դիտարկմանը, որ հայ-թուրքական սահմանը շարունակում է փակ մնալ՝ չնայած այն հանգամանքին, որ կողմերը պայմանավորվել էին 2023 թվականի ամռանը բացել սահմանը երրորդ երկրների քաղաքացիների և դիվանագիտական անձնագիր ունեցող անձանց համար՝ Քըլըչն ասել է, որ իրենք կցանկանային բացել սահմանը երրորդ երկրների քաղաքացիների և դիվանագիտական անձնագիր ունեցող անձանց, իսկ երկարաժամկետ կտրվածքով՝ բոլորի համար, բայց այն ժամանակ, երբ պահը հասունացած կլինի։
Արձագանքելով Քըլըչի հայտարարությանը, թե Հայաստանը հանդիպումների համար նախապայման է դնում՝ Հայաստանի հատուկ բանագնաց Ռուբեն Ռուբինյանը հայտարարել է, որ, հնարավոր է, թյուրըմբռնում կա, որովհետև Հայաստանը հանդիպումների համար նախապայման չի դրել։ «Ես և Սերդարը վերջին անգամ հանդիպել ենք Թեհրանում։ Ես արդեն երկու անգամ եղել եմ Թուրքիայում և հանդիպել եմ Սերդարի հետ։ Այսպիսով, որևէ նախապայման չկա, և, իհարկե, մենք հետագայում կքննարկենք, թե որտեղ հանդիպենք»,- ասել է Ռուբինյանը։
