Հայաստանի կառավարությունը միտումնավոր է արցախցիներին «արատավոր շրջան» մղում

Արցախի դեմ սեպտեմբերի 19-ի ագրեսիայից և սեպտեմբերի վերջին-հոկտեմբերի սկզբին տեղահանությունից 6 ամիս անց Արցախի շուրջ 150 հազար բնակիչներ չեն կարողանում լուծել իրենց իրավական կարգավիճակի հետ կապված հակասությունները։ Ամեն ինչ միտումնավոր շփոթված է այնպես, որ անհնար է նույնիսկ դատարան դիմել և իրավական և իրավապաշտպանական ընթացակարգեր իրականացնել։

Հակասություններ սկսվեցին այն բանից հետո, երբ Հայաստանն անսպասելիորեն ի սկզբանե որոշեց չճանաչել արցախցիների կենսագրությունը (հարկային, կենսաթոշակային, բիզնես, գույքային, վարկային պատմությունները), և պարզ չէ, թե Հայաստանի կառավարությունը ՀՀ անձնագիր ունեցող արցախցիներին ընկալում է որպես ՀՀ քաղաքացի՞, թե՞ ոչ ռեզիդենտ։

Հակասություններն ակնհայտ են:

Առաջինն այն է, որ Հայաստանի կառավարությունը տեղահանությունից մեկ ամիս անց փաստացի ճանաչեց Արցախի ժողովրդի կենսաթոշակային պատմությունը և հիմք ընդունելով Արցախում աշխատած ստաժն ու կենսաթոշակային հիմնադրամներին կատարած մուծումները՝ թոշակներ է վճարում արցախցիներին 2023-ի դեկտեմբերից։ Սակայն եթե արցախցիներն արտաքսումից հետո են հասել կենսաթոշակային տարիքի, ապա նրանց աշխատանքային պատմությունը Արցախում չի ընդունվում կենսաթոշակ նշանակելու համար։

Բացի այդ, կառավարությունը չի արձագանքել Արցախի խորհրդարանի կողմից օրենքի ընդունմանը, ըստ որի արցախցիները կարող են ստանալ կուտակային կենսաթոշակային ֆոնդերին փոխանցված իրենց միջոցները։ ՀՀ Կենտրոնական բանկը, որի երաշխիքներով երկար տարիներ Արցախում գործում էին կուտակային հիմնադրամները, լղոզված պատասխան է տվել, և ոչ պաշտոնապես արցախցիներին հասկացրել են, որ ՀՀ կառավարությունը կուտակային հիմնադրամներին չի պարտավորեցնելու վերադարձնել գումարը։ Թե ուր է գնալու Արցախի ժողովրդի կուտակած 16 միլիարդ դրամը, դեռ ոչ ոք չգիտի։

Երկրորդ հակասությունն այն է, որ ՀՀ կառավարությունը ճանաչել է արցախցիների վարկային պատմությունը՝ պարտավորություն ստանձնելով բանկերի առաջ՝ վարկերը փակել, քանի որ բանկերն Արցախում աշխատել են ՀՀ կենտրոնական բանկի երաշխիքներով։ Միևնույն ժամանակ, այժմ արցախցիները 070 ծածկագրով անձնագրերով չեն կարող բիզնես վարկեր ստանալ Հայաստանում, քանի որ նրանց վարկային պատմությունները ճանաչված չեն և երաշխիքներ չունեն։

Երրորդ մեծ անհամապատասխանությունն այն է, որ ՀՀ 070 անձնագրային ծածկագրով բազմաթիվ արցախցիներ Հայաստանում վաղուց անշարժ գույք ունեն։ Միաժամանակ, Հայաստանի կառավարությունը Արցախի բնակիչների բնակարանային աջակցության ծրագրի ապագա մասնակցությունը պայմանավորում է ՀՀ քաղաքացիության առկայությամբ։ Ի՞նչ է լինելու Հայաստանում 070 ծածկագրով անձնագրեր և ՀՀ-ում անշարժ գույք ունեցող անձանց հետ։ Նրանց սեփականության վկայականներն անվավեր կճանաչվե՞ն։ Եւ ի՞նչ է լինելու Արցախում նրանց ունեցած անշարժ գույքի սեփականության վկայականների հետ։

Չորրորդ անհամապատասխանություն. Հայաստանում բիզնես կամ կազմակերպություն գրանցելու համար անհրաժեշտ են ID քարտեր: Դրանք հիմա չեն տրվում արցախցիներին՝ ո՛չ 070 անձնագիր ունեցող, ո՛չ անգամ ՀՀ քաղաքացիություն ստացածներին, մինչդեռ Արցախից ժամանող շատ քաղաքացիներ ունեն Արցախում ստացված նույնականացման քարտեր, որոնք այժմ կարող են ազատ օգտագործվել։

Հինգերորդ հակասությունն այն է, որ Հայաստանի իշխանությունը չի ճանաչում Արցախի ժողովրդին որպես ՀՀ քաղաքացի և խոսում է Հայաստանում Արցախի իշխանությունների գործունեության անթույլատրելիության մասին՝ չստեղծելով մեկ մարմին, որը կզբաղվի արցախցիների գործերով։ 150 հազար մարդ զրկված են ոչ միայն ինքնակառավարման, այլեւ ընդունող երկրում հարցերը լուծելու իրավունքից։

Նման հակասությունները շատ են, և ոչ ոք չի բացատրում, թե ով և ինչպես է որոշում այն ​​սկզբունքները, որոնց հիման վրա որոշումներ են ընդունվում։

Հիմնական անհամապատասխանությունն էլ այն է, որ արցախցիները քաղաքացիություն ստանալիս հրաժարվում են ՀՀ 070 ծածկագրով անձնագրից և ստանում են նույն ՀՀ անձնագիրը՝ միայն այլ ծածկագրով։ Միևնույն ժամանակ, մինչև 2023 թվականի սեպտեմբերը Հայաստանում գրանցված արցախցիները ավտոմատ կերպով ընդգրկվել են ՀՀ քաղաքացիության գրանցամատյանում և համարվում են լիարժեք քաղաքացիներ։ Բացի այդ, աշխարհի ոչ մի երկրում (գոնե մինչ օրս) 070 ծածկագրով ՀՀ անձնագիրը որևէ կերպ չի տարբերվում հայկական այլ անձնագրերից, և միայն Հայաստանի օդանավակայանում են պահանջում նաեւ «ժամանակավոր պաշտպանության» վկայական:

Ինչո՞ւ Հայաստանի կառավարությունը ի սկզբանե չճանաչեց արցախցիների անձնագրերը որպես Հայաստանի քաղաքացիության ապացույց՝ քաղաքացիություն ստանալ չցանկացողներին հնարավորություն տալով վերցնել փախստականի վկայականները։ Ինչո՞ւ Հայաստանի իշխանությունն ի սկզբանե չճանաչեց արցախցիների պատմությունները՝ անձնագրային, կենսաթոշակային, հարկային, վարկային, կրթական՝ եւ մարդկանց խցկեցին ամիսներ տևած զրոյական արդյունքով բյուրոկրատական արատավոր շրջանի մեջ։

Կարելի է ենթադրել, որ Հայաստանի իշխանությունը միտումնավոր է արատավոր շրջան ստեղծում Արցախի ժողովրդի համար, որտեղ մարդիկ չեն կարող ստանալ ո՛չ լիարժեք քաղաքացիություն, ո՛չ էլ միջազգայնորեն ճանաչված փախստականի կարգավիճակ, քանի որ արտասահմանում նրանց ասում են, որ Հայաստանը ձեզ արդեն վերցրել է ժամանակավոր պաշտպանության տակ, և դուք արդեն չեք ենթարկվում «խտրականության»։ Յա, իրո՞ք։