Խծաբերդ, Փարուխ, Աղավնո, Բերձոր… Տավուշում հետեւանքների մասին կարող են հարցնել արցախցիներին

Lքված Աղավնոն 

Ինչպես և սպասելի էր, ՀՀ վարչապետ Փաշինյանը խաբեց Տավուշի բնակիչներին։ Սպասելի էր, քանի որ այս մարդը ոչ միայն միջազգային հարթակներում է խաբում, այլ նաև սեփական ժողովրդին։ Նա սկսեց ստից, շեղվելով 2018 թվականի թավշյա հեղափոխության սկզբունքներից։ Իշխանափոխությունից հետո նա ոչ թե պետք է նստեր ՀՀ վարչապետի աթոռին, այլ հեղափոխության արդյունքները պետք է փոխանցեր մարդկանց, ովքեր ունեին երկիրը ղեկավարելու մտավոր, դիվանագիտական, քաղաքական կարողություններ, և չզբաղվել պարծենկոտությամբ ու պոպուլիզմով և 6 տարում պետութունը հասցնել կործանման։

Ավաղ, Արցախի Հադրութի, Շուշիի, Քարվաճառի և Քաշաթաղի շրջանների բռնի տեղահանված բնակիչների եռամյա պայքարը Երևանի փողոցներում, ՀՀ դեսպանություններում և նախարարություններում հաջողությամբ չպսակվեց և չստացավ հայ հասարակության լայն շերտերի աջակցությունը։ Մենք այդպես էլ չկարողացանք Հայաստանի բնակիչներին համոզել, որ ռուս-թուրք-ադրբեջանական ծրագիրն ուղղված է ոչ թե Արցախը գրավելուն, այլ հայկական պետականության ոչնչացմանը, և գործը միայն Արցախով չի ավարտվի։

Մենք չկարողացանք միջազգային իշխանություններին, այդ թվում՝ ՄԱԿ-ին, ԵԱՀԿ-ին, Հայաստանում ԱՄՆ-ի և եվրոպական երկրների դեսպաններին համոզել, որ «տարածքային ամբողջականության վերականգնման» քողի տակ նշված եռյակը բոլորովին այլ նպատակներ է հետապնդում, և ցեղասպանության և բռնագաղթի ենթարկված Արցախի բնակիչների խնդիրը մարդասիրական չէ, սա մարդու իրավունքների քաղաքական խնդիր է, Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի խնդիր, որը հռչակել են իրենց քաղաքակիրթ համարող համաշխարհային դերակատարները։ Մեզ չհաջողվեց համաշխարհային հանրությանը համոզել, որ Արցախը Հայաստանի վահանն է, և առանց այդ վահանի Հայաստանի Հանրապետության ողջ անվտանգության համակարգը դոմինոյի պես կքանդվի։

Ավաղ, այն ամենը, ինչ կատարվում է այսօր Տավուշում, ցավալիորեն հիշեցնում է Արցախում տեղի ունեցած վերջին երեք տարիների իրադարձությունները։ Մոդայիկ «սահմանագծում և սահմանազատում» բառերն իրենց արյունոտ մարմնավորումը գտան դեռ Հադրութի շրջանի Մեծ Թաղեր և Խծաբերդ գյուղերից, երբ ռուս «խաղաղապահները» հայ զինվորականներին և աշխարհազորայիններին հանձնեցին ադրբեջանական զինուժին։

Հետո եղան Փարուխն ու Քարագլուխը, երբ նույն «խաղաղապահները» ստիպեցին հայկական զինուժին լքել դիրքերը՝ իբր ադրբեջան-Արցախ շփման գծից զորքերի հայելային դուրսբերման համար։ Փաստորեն, նրանք ազատել են տարածքը ադրբեջանցի զինվորականների համար։ Հաջորդը Բերձորն էր, Աղավնոն և Սուսը, որտեղ բնակիչները ստիպված էին լքել իրենց տները, որից հետո ռուսները Ադրբեջանին հանձնեցին Բերձորի մարդասիրական միջանցքը, որը օրինականորեն ճանաչվել և շահագործվել է 1992 թվականից սկսած 30 տարի։

Դրան հաջորդեց Արցախը Հայաստանին և արտաքին աշխարհին կապող միակ ճանապարհի փակումը, գազի, էլեկտրաէներգիայի փակումը և քաղաքակիրթ ու ժողովրդավար աշխարհի առաջ 10 ամիս տևած լիակատար շրջափակումը։

Ի՞նչ է կատարվում այսօր Տավուշում։ Բառացիորեն նույն մշակված սցենարի կրկնություն՝ առայժմ առանց արյունոտ ավարտի։ Բայց գործընթացները «բռուտալ» է դարձնում Հայաստանի քաջարի ոստիկանությունը, որը բռնի ուժ է կիրառում խաղաղ բնակչության նկատմամբ այն գյուղերում, որոնք Հայաստանի վարչապետը պատրաստ է հանձնել Ադրբեջանին՝ չստանալով այդ գյուղերի բնակիչների անվտանգության երաշխիքներ։ Ի դեպ, հանձնումը բացարձակապես անօրինական է, քանի որ հանրաքվե չի անցկացվում, չկա Ազգային ժողովի որոշում և այլն։

Ի՞նչ սպասել այս գործընթացներից։ Արցախի փորձից կարելի է ասել, որ գյուղի բնակիչները ստիպված կլինեն փախստական ​​դառնալ (կամ՝ ներքին տեղահանված, ինչպես կորոշի Փաշինյանը), ճանապարհները կփակվեն, Հայաստանը շրջափակման մեջ կհայտնվի, իսկ մինչև ձմեռ գազը կդադարեցվի։ Մնացածը Երևանի և Հայաստանի այլ քաղաքների ու գյուղերի բնակիչներն կարող են հարցնել արցախցի փախստականներից, ովքեր ստիպված են թափառել վարձով բնակարաններով, դրա համար առասպելական գումարներ վճարել, ամիսներով թոշակ և հաշմանդամության նպաստ չստանալ։

Միակ բանը՝ այդ մարդկանց «բախտը կբերի», որ ստիպված չեն լինի հայկական մի անձնագիրը փոխանակել մյուսի հետ, բայց ինչ-որ գրությամբ առ այն, որ թողել են իրենց տները և փախել՝ փրկելու իրենց ընտանիքները՝ կանանց, ծերերի ու երեխաների նոր կոտորածից։

Որովհետև մեր երկրի վարչապետը թշնամի երկրներից եկող հանձնարարականներ է կատարում՝ իբր փորձելով փրկել պետությունը պատերազմից, բայց իրականում թշնամուն հրավիրելով պետության տարածք եւ իր ձեռքով ոչնչացնելով առաջնագիծը։

Փաշինյանի կառավարման շրջանը համաշխարհային պատմության դասագրքերում կմնա որպես կոլաբորացիոնիզմի և ազգային դավաճանության դասական օրինակ, որը Հայաստան պետությունը հասցրեց վերջնական կազմաքանդման և կործանման։

Մարգարիտա Քարամյան