Պատերազմը միշտ կորուստների մասին է. Մարիամի պատմությունը, ով խնդրել է փոխել իր անունը

Լուսանկարը՝ Մարութ Վանյանի

2022 թվականի դեկտեմբերին սկսված և մինչև 2023 թվականի սեպտեմբերյան վերջին պատերազմը շարունակվող Արցախի շրջափակման ընթացքում արցախցիները բազմաթիվ փորձությունների միջով անցան։ Յուրաքանչյուր արցախահայ կհիշի սննդի, ջերմության ու պաշտպանության պակասը։ Բայց միևնույն ժամանակ մարդիկ շարունակում էին ապրել՝ ստեղծելով ընտանիքներ, երեխաներ ունենալով, սեփական տներում ապրելով: Եվ, հավատացեք, շատերը կնախընտրեն մնալ շրջափակման մեջ, բայց տանը։

Այսօր ես ուզում եմ կիսվել մի աղջկա պատմությունով, ով ամուսնացել է բլոկադայի ժամանակ՝ 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ի վերջին պատերազմից մի քանի ամիս առաջ։ Հավանաբար յուրաքանչյուր աղջիկ ունի երազանքներ և ցանկություններ այս առանձնահատուկ օրվա՝ հարսանիքի կապակցությամբ: Մարիամն երազներ չուներ բուն հարսանիքի, նա երազում էր մեղրամսի մասին։ Բայց շրջափակման ժամանակ հնարավոր չէր ճանապարհորդել անգամ Արցախի ներսում՝ վառելիքի սղության պատճառով։ Ու Մարիամն ու ամուսինը որոշեցին ոտքով գնալ Գանձասար (Ստեփանակերտից 50 կմ է): Ճանապարհի մի մասը անցնող մեքենաներով գնացին, իսկ մի մասը՝ ոտքով։ Այն ժամանակ նա չգիտեր, որ արդեն հղի է:

Բարեբախտաբար, այս երկար քայլարշավը չի ազդել նրա վիճակի վրա, և երբ նա իմացել է երեխայի մասին լուրը, ինքն ու իր ամուսինը անչափ ուրախացել են։ Նույնիսկ այն իրավիճակում, երբ ոչ ոք չէր պատկերացնում, թե ինչ է սպասվում իրենց վաղը, նրանք վստահ էին, որ այս երեխան օրհնություն է։ Մարիամի ամուսնու համար ընտանիքն ու հայրությունը առանձնահատուկ տեղ ուներ. նա ինքն է մեծացել առանց հոր, քանի որ երբ ծնվել է 1994 թվականին, հայրը, որը կռվել է Արցախյան պատերազմում, անհայտ կորել է։ Իր ամբողջ կյանքում հայրը առանձնահատուկ տեղ է գրավել նրա կյանքում, և չիմանալով հոր սերը, նա ցանկացել է ինքը տալ այդ սերը իր երեխային։

Սեպտեմբերի 18-ին Մարիամը ստուգվել է բժշկի մոտ, և արդեն հնարավոր է եղել պարզել երեխայի սեռը։ Երբ բժիշկը պատրաստվում էր հայտնել սեռը, նա կանգնեցրեց նրան՝ խնդրելով գրել թղթի վրա, քանի որ ցանկանում էր գենդերային միջոցառում կազմակերպել և այս պահը կիսել իր ընտանիքի և սիրելիների հետ։ Նա վերցրեց թուղթը, որի վրա գրված էր՝ տղա է լինելու, թե աղջիկ, դրեց գրպանն ու հեռացավ։

Հաջորդ օրը պատերազմ էր։ Մարիամը քրոջ աշխատանքի տեղն է եղել, պայթյունների ձայները լսելուց հետո թաքնվել են մոտակա դպրոցի նկուղում։ Այնտեղ երեխաներին հանգստացնելիս նա հանկարծ մտածեց իր երեխայի մասին. Նա մտածում էր, որ հիմա կարող է մահանալ՝ չիմանալով երեխայի սեռը։ Եվ այնտեղ, ռումբերի ձայնի տակ, ճչացող երեխաների ու լացող ուսուցիչների մեջ, նա գրպանից հանեց թուղթն ու կարդաց. փակեց աչքերը և ինքն իրեն ասաց՝ տղա…

Երբ համեմատաբար հանգիստ էր, նրանք կարողացան տուն գնալ և թաքնվել իրենց նկուղներում։ Վախ, սթրես, շրջափակում, պատերազմ… Ճանապարհը բացվեց, մարդիկ սկսեցին հեռանալ։ Նաև խուճապը, որ ճանապարհները շուտով կփակվեն, շատերի մոտ առաջացրեց սարսափելի հոգեկան տառապանք։ Բոլոր փորձառությունները ազդեցին նրա առողջության վրա, և նա վատացավ։ Հասան հիվանդանոց, պարզվեց, որ երեխայի կյանքին վտանգ է սպառնում… Նա պառկած էր հիվանդասենյակում նույն սենյակում մեկ այլ աղջկա հետ։ Հիվանդանոցը դատարկ էր, անձնակազմ գրեթե չէր մնացել, ընդամենը մի քանի բանվոր։ Մի քանի ժամ անց նա կորցրեց երեխային։

Այն, ինչ զգացել են Մարիամն ու ամուսինը, հավանաբար անհնար է փոխանցել. բոլորի ցավը նույնն էր՝ հայրենիքի ու օջախի կորուստը։ Եվ այս վշտին գումարվեց երեխայի կորուստը… Հաջորդ օրը պետք է հեռանային Արցախից։ Եվ ի՞նչ կարող էր նա վերցնել իր հետ: Ի՞նչ վերցնել ամենաթանկը կորցնելուց հետո. այս զգացումը հավանաբար կհասկանան միայն մայրերը։

«Ես կորցրեցի երեխայիս արգանդում, որը մոտ երեք ամսական էր, բայց այնպիսի զգացողություն ունեի, որ կորցրել եմ երեսուն տարեկան երեխայիս… Կարծես միասին էինք ապրում միշտ»,- պատմում է Մարիամը։ «Եթե ամուսինս չլիներ, ես առանց որևէ բան վերցնելու կհեռանայի Արցախից. ոչինչ չէի կարողանում մտածել։ Ինչպե՞ս կարող ես մտածել դեկորների, վարագույրների և անկողնային պարագաների մասին, երբ նոր երեխա ես կորցրել… Ամուսինս հավաքեց իմ բոլոր իրերը՝ վերցնելով իր համար միայն մի երկու բան… Նա նույն ցավի միջով անցավ, բայց ես նրան միշտ շնորհակալ կլինեմ այդ դժվարին պահին իր աջակցության և ուժի համար»։

Նրանք մեկնեցին հաջորդ օրը։ Ամուսինը վարում էր մեքենան, նրա մայրը նստած էր կողքին, իսկ Մարիամը պառկած էր հետևի նստարանին, քանի որ դեռ չէր հասցրել վիժումից և վիրահատությունից հետո ապաքինվել։ Նրանք ճանապարհին էին գրեթե 40 ժամ։ Մարիամի ամուսինը հանգստացնում էր նրան՝ ասելով, որ եթե հաջորդ օրը նման բան լինեիր, իրենք արդեն շարասյան մեջ լինեին՝ Հայաստանի ճանապարհին, և գոնե Մարիամին չէին կարող փրկել… Գորիս հասնելով, նա կրկին ստուգվել է բժշկի մոտ, և պարզվել է, որ երբ Ստեփանակերտում վիրահատվել է, պտուղն ամբողջությամբ չի մաքրվել։ Նրան կրկին վիրահատեցին. եւ այսպես, մի ​​քանի օրում նա երկու վիրահատության է ենթարկվել։

Արդեն Երևանում Մարիամը լիակատար ապատիայի մեջ օրերով պառկել էր անկողնում։ Նա այցելում է բժիշկներին, մարմինն արդեն ապաքինվում է։ Որոշ ժամանակ առաջ նա բժշկին այցելության ժամանակ հանդիպել է այն աղջկա մորը, ում հետ նա գտնվում էր Ստեփանակերտի հիվանդանոցում։ Մայրը ասաց, որ աղջիկը ծննդաբերել է։ Ընկերուհու համար ուրախ Մարիամը մտածեց, որ ինքն էլ կարող է երեխայի հետ նույն կլինիկայում լինել…

Պատերազմը միշտ կորուստների հետ է կապված: Եվ կորուստները ավելի շատ են, քան երեւում է։ Դրա հետևանքները խորն են և բազմակողմանի, եւ միշտ չէ հնարավոր տեսնել անզեն աչքով. Քանի՞ անգամ կարող ես կորցնել ամենաթանկը:

P.S. Հերոսուհու անունը փոխվել է նրա ցանկությամբ։

Անժելիկա ԶԱԽԱՐՅԱՆ

Նյութը պատրաստվել է “Ստեփանակերտ” Մեդիա ակումբ նախագծի շրջանակներում