Հայաստանը հերթական անգամ պատուհասեց աղետը. այս անգամ՝ ջրհեղեղի տեսքով, որն ամբողջությամբ ջրի տակ է թողել Ալավերդի քաղաքի մի մասը եւ Լոռու մարզի մի քանի գյուղեր։ Փոթորկոտ լեռնային Դեբեդ գետի վրա կամուրջների փլուզման հետեւանքով 6 գյուղ կտրվել է արտաքին աշխարհից։
Ըստ գյուղի բնակիչների, ովքեր հասցրել են ուղիղ եթերում ցուցադրել աղետի վայրից տեսագրություններ ու լուսանկարներ, չկա լույս, ջուր, տարրական կենսապայմաններ: Կամավոր երիտասարդները չեն կարող հասնել նրանց, քանի որ չունեն անհրաժեշտ միջոցներ և սարքավորումներ գետով հագուստ, սնունդ և ջուր տեղափոխելու համար։
Ինչպես 2020 և 2023 թվականներին Արցախից տեղահանվածների դեպքում, պետական կառույցները չկարողացան արագ արձագանքել իրավիճակին և անհապաղ օգնություն ցուցաբերել արտակարգ դրության մեջ հայտնված մարդկանց։
Ինչպես և այն ժամանակ, օգնություն ցուցաբերելու հիմնական գործառույթը ստանձնեցին կամավորները ամբողջ Հայաստանից, այդ թվում՝ արցախցի գաղթականները, ովքեր չեն մոռացել իրենց հանդեպ ցուցաբերած ուշադրությունն ու համակրանքը, երբ ստիպված էին շտապ լքել իրենց տները և փախչել Մեծ հայրենիք։
Նայելով այն ամենին, ինչ կատարվում է, գիտակցում ես իշխանությունների անկարողությանը (անկախության բոլոր տարիները՝ սկսած 1988-ի Սպիտակի աղետալի երկրաշարժից), հասկանում ես, որ Հայաստանում պետք է ինստիտուտ ստեղծվի, որը կպատրաստի պետական պաշտոնյաներ, որոնք ոչ միայն մենեջերի որակներ, այլ նաև գիտելիքներ կունենան պետության և ժողովրդի կյանքի բոլոր ոլորտների վերաբերյալ։
Ընդամենը մի քանի ամիս առաջ ԱՄՆ-ն առաջարկում էր Հայաստանին անցնել փոքր մոդուլային ատոմակայանների օգտագործմանը, որոնք շատ հարմար են բարդ տեղանք ունեցող Հայաստանին։ Այսօր դրանք ավելի քան երբևէ պետք են մեր երկրին։ Նման ատոմակայանները հնարավորություն կտան դրանք տեղավորել աղետի գոտում, ինչը կհեշտացներ մարդկանց կյանքը, ովքեր բառացիորեն կորցրել են ամեն ինչ։
Ըստ կամավորների՝ մեծ քանակությամբ մոմեր և դիզելային գեներատորներ են անհրաժեշտ, որպեսզի մարդիկ մթության մեջ գոնե մի քիչ լույս ունենան, հեռախոսները լիցքավորեն, կարողանան կապ հաստատել ընտանիքի և հարազատների հետ և, ի վերջո, կարողանան օգնություն խնդրել:
21-րդ դարում երկրների զինված ուժերն սովորաբար ունենում են պոնտոնային կամուրջներ, որոնք թույլ են տալիս տեխնիկա և զենք տեղափոխել լայն գետերով: Արդյո՞ք Հայաստանն ունի նմանատիպ ինժեներական կառույց, որը թույլ կտա մինչ նոր կամուրջների կառուցումը արտաքին աշխարհից մեկուսացված գյուղերին ապահովել ջրով, սննդով, դեղորայքով, հագուստով և առաջին անհրաժեշտության այլ պարագաներով։ Դե, կամ գոնե ներգրավեք ուղղաթիռները մատակարարման խնդրի լուծման համար։
Եթե Արցախի բնակիչները զրկվել են ամեն ինչից քաղաքական դրդապատճառներով (շրջափակում ադրբեջանի կողմից), ապա աղետի գոտու բնակիչները զրկված են ամեն ինչից, Հայաստանի իշխանությունների անփութության ու անգրագիտության պատճառով։
Նայելով փոթորկոտ Դեբեդ գետին անընդունելի մոտ գտնվող տների դիրքին՝ հասկանում ես, թե խորհրդային տարիներին ինչպես էին անտեսում մարդկային կյանքերը։ Բայց ոչ պակաս ապաշնորհ դուրս եկան անկախության բոլոր տարիների իշխանությունները։ Ի վերջո, պղնձամոլիբդենային կոմբինատի միջոցներով հնարավոր էր նորմալ բնակարաններ կառուցել քաղաքների և գյուղերի բնակիչների համար, որպեսզի նրանք ստիպված չլինեին ապրել խրուշչովյան ժամանակաշրջանի ժամանակավոր կացարաններում։
Վերջին ժամանակներս ավելի ու ավելի շատ հայեր են հարցնում` ինչո՞ւ է այս ամենը մեզ հետ կատարվում: Ինչու՞ չենք կարող վերականգնվել սթրեսից և նյարդային խանգարումներից: Ինչո՞ւ պետք է անընդհատ վախենանք մեր երեխաների և սիրելիների կյանքի համար: Ինչո՞ւ, երբ երեկոյան գնում ենք քնելու, չգիտենք, թե որ երկրում ենք արթնանալու։
Եվ դա այն պատճառով է, որ հայ հասարակությունը երբեք չի մտածում այն խնդիրների մասին, որոնք կարող են ծագել վաղը, մյուս օրը։ Մեծամասնությունը գոհ է ակնթարթային հարմարավետությունից, օրվա ապահովությունից, ամեն ինչում ֆորմալիզմից, կրթության պակասից, վատ բարքերից և այլից։ Արդյո՞ք հաջորդական աղետները դաս կդառնան Հայաստանի իշխանությունների և հասարակության համար։
Դատելով Արցախի կորստի նկատմամբ անտարբեր վերաբերմունքից, տեղահանվածների խնդիրների անտեսումից, կառավարության ծաղրական սոցիալական ծրագրերից, մարդկանց ճակատագրի հանդեպ անտարբերությունից այժմ և արդեն «լեգիտիմ Հայաստանի» տարածքում, ոսկեզօծ քարտեզից, որը վարչապետ Փաշինյանը թոթափում է բոլորի աչքի առաջ, դատելով անհնազանդության շարժումից, որն ավելի ու ավելի է հիշեցնում էժանագին, հյուծող ու էներգիա ճնշող գործողություն, սարսափով ես մտածում հայ ժողովրդի ճակատագրի համար։
Մեր միակ հույսը կամավորները և հասարակական կազմակերպություններն են, որոնք առայժմ կարող են մարդկանց ապահովել առաջին անհրաժեշտության ապրանքներով։ Ի՞նչ է լինելու այս մարդկանց հետ։
Կլինի՞ կառավարության փոխհատուցում կորցրած շարժական և անշարժ գույքի, կորցրած անասունների և այլնի համար։ Կկարողանա՞ն այս մարդիկ կյանքը զրոյից սկսել, ինչպես արցախցիներն են անում։ Թե՞ կհամալրեն արտագաղթողների շարքերը։
Մարգարիտա Քարամյան