Ստեփանակերտ, 2023 թ․ գարուն
«2018 թվականից Լեռնային Ղարաբաղի հետ կապված ամենամեծ խնդիրն այն էր, որ 2018 թվականի ապրիլին արդեն ստեղծվել էր մի իրավիճակ, որի արդյունքում մենք անխուսափելիորեն պետք է գնայինք կա՛մ զիջումների, կա՛մ պատերազմի»: Այս մասին Ազգային ժողովում ելույթ ունենալիս հայտարարեց վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։
2018 թվականի ապրիլն այն ժամանակն է, երբ Փաշինյանը իր թիմի հետ թեւակոխեց անհնազանդության շարժման ակտիվ փուլ, որն այնուհետ վերաճեց թավշյա հեղափոխության։ Շատերը հետո ասում էին, որ հեղափոխություն չի եղել, դա իշխանափոխություն էր։ Դա անհիմն պնդում չէ․ նախկին իշխանությունների դեմ ժողովրդական դժգոհության ալիքի վրա իշխանության եկած ներկայիս վարչապետը նահանջեց հեղափոխության բոլոր սկզբունքներից և երկիրը տարավ աղետի։
Բայց մեզ այլ բան է հետաքրքրում այս հայտարարության մեջ. հեղափոխական Փաշինյանը չէր կարող ապրիլին իմանալ արցախյան հիմնախնդրի կարգավորման բանակցային գործընթացի մանրամասները։
Հիշվում է, 2018-ին բոլոր իշխանամետ լրատվամիջոցները՝ Միքայել Մինասյանի գլխավորությամբ, ամեն օր գոռում էին, որ Նիկոլ Փաշինյանը ձգտում է իշխանության, որ «հողերը հանձնի»։
Այսօր Հայաստանի վարչապետը հայտարարում է, որ 6 տարի առաջ պետք է հայտարարել էր, որ Արցախը Ադրբեջանի կազմում է։
Փաշինյանին հաճախ անվանում են Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի հոգեւոր զավակն ու նրա ամենահաջողակ աշակերտը։ Բայց, ըստ ամենայնի, նա Հայաստանի անկախության շրջանի բոլոր հայ նախագահների «հոգեզավակն» է։ Որովհետև, ինչպես պարզվում է, Հայաստանի բոլոր նախկին ղեկավարներն ու նրանց կամակատարները՝ Արցախի ղեկավարները, հետապնդել են հայոց պետականությունը ոչնչացնելու ռուս-թուրքական գիծը։
Այս եզրակացությունը բխում է Հայաստանի նախկին արտգործնախարար Վարդան Օսկանյանի հուշերից, մասնավորապես, այսպես կոչված Լիսաբոնի մասին, որտեղ 1998 թվականին տեղի ունեցավ ԵԱՀԿ եզրափակիչ գագաթնաժողովը, ինչի ժամանակ ԵԱՀԿ գործող նախագահ, Շվեյցարիայի արտաքին գործերի նախարար Ֆլավիո Կոտին հայտարարություն արեց, որում նախանշվել են Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի լուծման որոշակի սկզբունքներ։
Այդ սկզբունքներն ակնհայտորեն համընկնում էին Ադրբեջանի մոտեցումների հետ և բացարձակապես անընդունելի էին Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի համար։ Դրանք ենթադրում էին Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավարության բարձր մակարդակ Ադրբեջանի կազմում, անվտանգության երաշխիքներ և կապեր Հայաստանի հետ։
1992 թվականից, երբ Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդիրն ընդգրկվեց ԵԱՀԿ օրակարգ, ամեն տարի ԼՂ խնդիրը ներառվում էր քաղաքական հռչակագրի մեջ, որտեղ մեկ-երկու պարբերություններում նշվում էր, թե ինչ է արվել այս հարցի շուրջ, իրավիճակը և դրա քաղաքական գնահատականը։
Նույնը պետք է լիներ Լիսաբոնի գագաթնաժողովում, սակայն պարզվեց, որ ադրբեջանական կողմը հրաժարվում է շարունակել երկկողմ բանակցությունները, չեղյալ է հայտարարում ձեռք բերված բոլոր պայմանավորվածությունները և պատրաստ չէ հայկական կողմի հետ համաձայնեցնել այն տեքստը, որը ներառվելու է Լիսաբոնի Քաղաքական հռչակագրի մեջ։
Դատելով Օսկանյանի խոսքերից, թեւե Ադրբեջանը պատանդ է վերցրել ԵԱՀԿ որոշումների ողջ փաթեթը, իսկ կուլիսներում լուրջ մտահոգություններ առաջացան, ոչ ԵԱՀԿ ղեկավարությունը, ոչ էլ ազդեցիկ առանձին պետությունները չփորձեցին ճնշում գործադրել Ադրբեջանի վրա, որպեսզի նա հրաժարվի այդ պահվածքից։
Ծանոթ իրավիճակ է, այնպես չէ՞:
1992-ին Ադրբեջանը խաբեց ԵԱՀԿ-ին` համոզելով, որ ճանաչում է Արցախը որպես վիճելի հարց և պատրաստ է քննարկել նրա կարգավիճակը Մինսկի խմբի հովանու ներքո: Երկու շաբաթ հետո Ադրբեջանը ագրեսիա սկսեց ԼՂՀ-ի դեմ, իսկ ԵԱՀԿ-ից որեւէ արձագանք չկար։
28 տարի շարունակ Հայաստանի իշխանությունը մոլորության մեջ է գցել Արցախի ժողովրդին՝ հայտարարելով, որ բանակցություններ են ընթանում ԼՂՀ կարգավիճակի և նրա միջազգային ճանաչման շուրջ։ Փաստորեն, ինչպես ասում է Նիկոլ Փաշինյանը, 1998 թվականից հայկական կողմը մասնակցել է ֆարսին, որում Արցախը համարվում էր Ադրբեջանի կազմում ինքնավարության մաս։ Նախկին ղեկավարներն առարկում են Փաշինյանին, բայց փաստն այն է, որ նրանցից ոչ մեկը հանրությանը չի ներկայացրել բանակցությունների օբյեկտիվ պատկերը։
Արդեն 2016 թվականին՝ ապրիլյան պատերազմի օրերին, լուրեր էին պտտվում, որ Ալիևը պահանջում է վերադարձնել նախկին ԼՂԻՄ-ի շուրջ շրջանները, քանի որ նման պայմանավորվածություն եղել է։ Ոչ ոք չէր ուզում հավատալ, որ Հայաստանի իշխանությունները կարող են համաձայնվել նման համաձայնագրի, թեև արդեն այդ օրերին Սերժ Սարգսյանը Արցախի խորհրդարանում հայտարարեց, որ հողերը պետք է հանձնել, այլապես պետք ստիպված կլինեն երգեր երգեն կորսված Ստեփանակերտի մասին։
Այս հանցավոր «փազլն» ակնհայտ էր արդեն 2016 թվականին, բայց մի հատված պակասում էր՝ մարդ էր պետք, ով կիրականացներ հանցավոր դավադրությունը, ինչպես ասում են՝ գետնի վրա։
Ըստ երևույթին, այս անձը 2008 թվականից է «մշակվել», և նա պատահական չի ընտրվել։
Արցախի ժողովրդի հանդեպ արհամարհանքը, այն ցինիզմը, որով նսեմացվում է հայ հասարակությունն ու նրա արժանապատվությունը Հայաստանի բնակիչների աչքում, բնորոշ են Նիկոլ Փաշինյանին և նրա կուսակիցներին։ Նման հարմար այլ «թեկնածու» հայ ազգի մեջ երևի չգտնվի։
Մարգարիտա Քարամյան
