Ձեր տրամաբանությունն այն է, որ սկզբում պետք է խաղաղության պայմանագիրը լինի, հետո մնացածը, բայց կարող է հակառակը լինել: Այս մասին, այսօր՝ հունիսի 12-ին, ԱԺ-ում լրագրողների հետ զրույցում նշեց ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը՝ հավանական համարելով, որ հնարավոր է սկզբում հաղորդակցությունների բացումը լինել, հետո նոր խաղաղության պայմանագիրը:

«Կարող է իրական խաղաղություն ձեւավորվել կոնկրետ պրակտիկ գործողություններով, որի արդյունքներով ձեւակերպվի խաղաղության պայմանագիրը: Բայց մեր ընկալումն այն է, որ պետք է լինի խաղաղության պայմանագիրը»,-ասաց նա:

Այսօր Փաշինյանը երկու անգամ “ուրացել է” պայմանագիրը, նախ, ասելով, որ սահմանազատումը առանց պայմանագիր կլինի, երկրորդ՝ որ կոմունիկացիաները կբացվեն մինչեւ պայամանագիրը կնքելը։ Այսինքն, երկրի սահմանները կբզկտեն սահմանազանմամբ, իսկ ամբողջությամբ Հայաստանը կմասնատեն “կոմունիկացիաներով”։ Եթե Հայաստանը ինքը չի ճանաչում սեփական տարածքը եւ պատրաստ է այն խաչմերուկի վերածել, ինչո՞ւ թշնամիները պետք է հրաժարվեն։ 

Ի սկզբանե պարզ էր, որ ոչ մի պայմանագիր չի լինելու․ Ալիեւը շատ լավ գիտի պայմանագրի արժեքը, դրա համար ուզում է հետ կանչել Մինսկի խմբի մանդատը եւ չեղարկել Հայաստանի Սահմանադրության մեջ ամրագրված՝ Արցախի եւ Հայաստանի միացման մասին որոշումը։ Հայաստանը ամեն կերպ նպաստում է դրան։ 

Այսօր խորհրդարանում լրագրողները հարց ուղղեցին Նիկոլ Փաշինյանին՝ ինչո՞ւ Բերքաբերի հողերը չեն վերադարձվել Հայաստանին։ Ավելի վաղ Փաշինյանը հայտարարել էր, որ Ադրբեջանի հետ այսպես կոչված սահմանազատման գործընթացի շրջանակներում Հայաստանին կվերադարձվեն 33 գյուղերի կենսական նշանակության հողատարածքները։ «Այդ հատվածում սահմանազատում տեղի չի ունեցել։ Մայիսի 19-ի արձանագրությունը երբ ստորագրվել է, մենք նաեւ հրապարակել ենք քարտեզ, որպեսզի ձեզ տեսանելի լինի՝ որտեղ է արվում եւ որտեղ չի արվում։ Այդ քարտեզը ձեւավորվել է այդ թվում՝ բնակիչների հետ մեր ունեցած քննարկումների արդյունքում»,- ասաց նա։

Հարցին, թե բանակցային սեղանին հարց դրվա՞ծ է, որ մինչեւ «խաղաղության պայմանագրի» կնքումը ադրբեջանցիները պետք է դուրս գան ՀՀ տարածքներից, նա պատասխանեց․ «Հարցը դրված է հետեւյալ կերպ։ Նախ՝ մենք Հայաստանի 33 գյուղերի կենսական օկուպացված տարածքների հարցը երբեք օրակարգից չենք հանել եւ չենք հանելու։ Երկրորդ, սեղանին դրված է հետեւյալը՝ հիմա սահմանազատման հանձնաժողովները համաձայնեցնում են իրենց համատեղ աշխատանքի կանոնակարգը, որը պետք է ստորագրվի, ապա անցնի ներպետական ընթացակարգերով։ Եվ այդ կանոնակարգի հիման վրա պետք է շարունակվի սահմանազատումը։ Որտե՞ղ պետք է շարունակվի սահմանազատումը, պետք է ձեւավորվի կոնսենսուս, այսինքն՝ համատեղ որոշում»։

Կոնկրետ հարցին, թե Տավուշում ադրբեջանցիների ցանկությամբ տարածքներ հանձնվեցին, հայկական կողմը կպնդի՞, որ հաջորդ փուլով ադրբեջանական զորքերը դուրս գան Վայոց Ձորի եւ Սյունիքի տարածքներից, Փաշինյանը նման պատասխան տվեց․ «Ձեր ընկալումը, որ դա Ադրբեջանի նախաձեռնությունն է, այնքան էլ օբյեկտիվ չէ։ Իրենք այդպես են ներկայացնում, ես էլ ձեզ ասում եմ, թե ինչ է տեղի ունեցել՝ ինչքան դա Ադրբեջանի նախաձեռնությունն է, առնվազն այդքան էլ Հայաստանի նախաձեռնությունն է։ Ինչո՞ւ պիտի Հայաստանն այդպիսի բան նախաձեռներ, որովհետեւ կարծում եմ, որ այդ թվում՝ Ոսկեպար, Կիրանց ու մյուս գյուղի անվտանգության ապահովման ամենաարդյունավետ միջոցը սահմանազատված սահմանն է։ Եվ մենք հետաքրքրված ենք, որ այդ պրոցեսը շարունակվի նույն տրամաբանությամբ»։

Փաշինյանն այդպես էլ չասաց, թե երբ են ադրբեջանցիները դուրս գալու Սյունիքի, Վայոց Ձորի եւ Գեղարքունիքի տարածքներից։

12-ը վճռական օր է լինելու, ասում են Բաղրամյան պողոտան արդեն 3 օր փակած “Տավուշը հանուն հայրենիքի” շարժման առաջնորդները, որոնք կոչ են արել այսօր ժ․ 15.00-ից սկսած հավաքվել ԱԺ-ի մոտ։

Այսօր խորհրդարան է եկել Նիկոլ Փաշինյանը։ Իսկ երեկ իշխող կուսակցությունը “չորով” մերժել է ընդդիմության բոլոր առաջարկները՝ սկսած վարչապետի հրաժարականից, արտահերթ ընտրություններից մինչեւ նույն իշխող ուժի նոր ծրագրով կառավարության ձեւավորում։ “Դուք մեզնից իշխանություն չեք ստանա”,- ասում են իշխանական պատգամավորները։

Քաղաքական գործիչներին հետաքրքրել է՝ եթե կրիտիկական զանգված հավաքվի, ո՞րն է լինելու հաջորդ քայլը։ Բագրատ սրբազանը հարցն անպատասխան է թողել, ասելով՝ թող հավաքվի, կտեսնենք։ Ի դեպ, իշխանական թիմում այս օրերին ակտիվ ներքին քննարկումներ են ընթանում ՝ հնարավոր սցենարների վերաբերյալ։ ՔՊ-ում վախենում են, որ եթե 30 հազար մարդ հավաքվի ԱԺ-ի դիմաց, կգրոհեն շենքի վրա, իսկ այս դեպքում իրավապահները «պարտավոր են գործողություններ ձեռնարկել»` ընդհուպ ռազմական զենք»,- գրում են ԶԼՄ-ները:

Եթե իշխող կուսակցությունը Սահմանադրության եւ քաղաքական էթիկայի սահմաններում չի ուզում հրապարակավ քննարկի խնդիրները, չի ճանաչում, որ իր կառավարության ծրագիրը ձախողվել է, հակառակը՝ պնդում է, որ “չի տալու իշխանությունը”, դա կարելի է որակել որպես ընդդիմությանը ուժային քայլերի մղելու քաղաքականություն։ Սոցցանցերում գրում են՝ Փաշինյանի սիրտը մարտի 1 է ուզում։

Բախումները կարծես անխուսափելի են դառնում, հարցը այն է, թե ո՞ր կողմն է այն սադրելու։ Իշխանությունը ամեն ինչ անում է, որ սադրանքի մեջ մեղադրի ընդդիմությանը /նախկիններին, Եկեղեցուն, ղարաբախցիներին, Ռուսաստանին, ազգայնականներին/։ Ընդդիմությունը զգուշացնում է, որ ուժային կառույցները իրենք կարող են սադրել։

ՀՀ Ազգային Ժողովի «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության ղեկավար Հայկ Կոնջորյանը գրել է․ “Պլանը սա է. այս ֆարսի միջոցով հնարավորինս շատ մարդ հավաքել Ազգային ժողովի դիմաց, բախումներ հրահրել ու ստեղծել քաոս”:

Ազգային անվտանգության ծառայությունն այսօր կոչով դիմել է «Տավուշը հանուն հայրենիքի» շարժման աջակիցներին՝ հորդորելով պահպանել օրինականությունը և չոտնձգել իրավակարգի դեմ։ ԱԱԾ-ն զգուշացրել է՝ ոչ իրավաչափ ցանկացած վարքագիծ չեզոքացվելու է օրենքով սահմանված ողջ գործիքակազմի կիրառմամբ։ Ոստիկանությունն իր հերթին հորդորել է՝ զերծ մնալ հասարակական կարգի խախտմանն ուղղված գործողություններից, հարգել համաքաղաքացիների իրավունքները և ենթարկվել ոստիկանների օրինական պահանջներին:

Իշխանության ներկայացուցիչների անզիջում պահվածքը, որը ճիշտ կլինի երկրի թշնամիների դեմ օգտագործել, միտումնավոր բախումներից հինգ պակաս իրավիճակ է ստեղծում։ 

Միացյալ Նահանգները ընդունում է շարունակվող տնտեսական և սոցիալական մարտահրավերները, որոնց բախվում է Հայաստանը՝ Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանված անձանց և փախստականներին աջակցելիս, և մտադիր է շարունակել աջակցել այս ուղղությամբ Հայաստանի կառավարության ջանքերին, ասված է երեկ Երեւանում ստորագրված ԱՄՆ-ՀՀ համատեղ հայտարարության մեջ։

Արցախի խնդրի կարգավիճակին, բանակցություններին եւ քաղաքական լուծումներին համատեղ հայտարարության մեջ անդրադարձ չկա։ Միեւնույն ժամանակ չի ասվում, որ ԱՄՆ հրաժարվում են ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահի իր դերից։ Այդ խմբի մանդատը ոչ մի կապ չունի Հայաստան-ադրբեջան հարաբերությունների հետ, Մինսկի խումբը ստեղծվել է Ղարաբաղյան խնդրի խաղաղ կարգավորման ուղիներ փնտրելու եւ երաշխավորելու համար։ Եւ մանդատը գործում է, ինչը հաստատում է առաջին հերթին Ալիեւը։

ԱՄՆ, խոսելով Ալմա-Աթայի հռչակագրի հիման վրա Հայաստանի եւ ադրբեջանի սահմանազատման մասին, չի մանրամասնում, թե չնչպես է “կարդում” այդ հռչակագիրը։ Չնայած ներկայիս իշխանության հայտարարություններին, որ Ղարաբաղը ճանաչում են ադրբեջանի մաս, գոյություն ունեն իրավական անհերքելի փաստեր։ Եթե ԱՄՆ ճանաչում է 1991 թ․ Ալմա-Աթայի հռչակագիրը որպես փաստ, պետք է ճանաչի նաեւ Հայաստանի այն ժամանակվա Հայաստանի իշխանությունների վերապահումները՝  այդ հռչակագրին միանալիս։ Պետք է ճանաչի նաեւ այն, թե ինչ սահմաններով է ադրբեջանը միացել այդ հռչակագրին։

Այն, որ ԱՄՆ չի պնդում Մինսկի խմբի մանդատի հետ կանչումը, կարող է հուշել, որ “կարգավորումը” վերջնական չի համարում, եւ Ալմա-Աթայի հռչակագիրը Ալիեւի եւ Փաշինյանի պես միանշանակ չի ընկալում։ Թեկուզ ԱՄՆ մասնակցությունը 2023 թ․ սեպտեմբերի 17-ին Պոլսում կայացած՝ Արցախի վերացման մասին “ԵՄ-ԱՄՆ-ՌԴ եւ Թուրքիա” հանդիպմանը խոսուն փաստ է, թե ինչպես է ԱՄՆ-ը տեսնում “կարգավորումը”։

ԱՄՆ չի կարող ճանաչել Արցախի խնդրի ուժային լուծումը եւ միջազգային իրավունքի տապալումը, քանի որ այդ դեպքում պետք է ճանաչի Ղրիմի “ազատագրումը” Ռուսաստանի կողմից, հետագայում՝ Թայվանի անեքսիան Չինաստանի կողմից եւ թուրքական Հյուսիսային Կիպրոսը։ Արցախը՝ ԱՄՆ քաղաքականության եւ միջազգային կարգը պահելու ունակության էտալոնն է։

Հիմա Միացյալ Նահանգները “բարձր է գնահատում Ղարաբաղից տեղահանված անձանց և փախստականներին ապաստան տրամադրելու Հայաստանի ջանքերը, իսկ Հայաստանը երախտագիտություն է հայտնել ավելի քան 21 միլիոն դոլարի մարդասիրական աջակցության համար, որը Միացյալ Նահանգները տրամադրել է 2020 թվականի սեպտեմբերից ի վեր Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանված անձանց և փախստականներին աջակցելու համար”։

Հիմա դեռ ղարաբաղյան հարցը “փողով փակելու” ժամանակն է։

Փաշինյանը ԱՄՆ ներկայացուցչի հետ հանդիպմանը տեղեկացրել է, որ “կառավարությունը հաստատել է Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված անձանց բնակարանային ապահովման ծրագիրը և դրա իրականացման գործում ընդգծել միջազգային գործընկերների աջակցության անհրաժեշտությունը”: Այսինքն, փող տվեք, ուրիշ ոչինչ պետք չէ։

ԱՄՆ սակայն քաջ գիտակցում է, որ Արցախի խնդիրը, որը հաջողությամբ օգտագործեցին ԽՍՀՄ-ը քանդելու համար եւ նույնիսկ չհավատացին արդյունքին, չի լուծվել եւ դեռ շատ կայսրություններ կքանդի։