Հրեշտակագործը. տիկնիկներն իրեն մտովի տանում են Արցախ՝ Շուշի

Հրեշտակների քաղաք Շուշիում երկար տարիներ աշխատելով՝ Լուսինե Գասպարյանը ոգեշնչվել է Ղազանչեցոց եկեղեցու պահապան հրեշտակներից։ Այսօր իր միակ մխիթարանքը հենց տիկնիկ-հրեշտակներ արարելն է։

Լուսինեն «Շուշի քաղաքի թանգարաններ» ՊՈԱԿ-ի տնօրենն էր։ Արվեստն ամենուր իր շուրջն էր, թանգարանային նմուշներն՝ իր ընկերները: Գեղեցիկը տեսնում, գնահատում էր, բայց միայն 2020թ․ պատերազմից հետո որոշեց ինքն էլ արարել, այն էլ՝ կորսյալ քաղաքի հրեշտակներ։

«Հրեշտակների գոյությանը միշտ հավատացել եմ, սիրով եմ վերաբերվել, ունեի հրեշտակների հավաքածու, որոնք, ցավոք,  չեմ կարողացել բերել, մնացել են Ստեփանակերտի իմ տանը։ Դրանք արվեստի տարբեր ստեղծագործություններ էին՝ թղթից, կերամիկայից մինչեւ քարե քանդակներ»,- պատմում է Լուսինեն։

Ասում է՝ Շուշիի երկնքում միշտ մտովի հրեշտակներ է փնտրել։

«Ինձ թվում էր՝ Ղազանչեցոցի վերեւում միշտ հրեշտակները շուրջպար են բռնել»,- ասում է նա։

Ասեղնագործ, ժանյակներով, հուլունքներով, բազմագույն տիկնիկները հրեշտակի տեսք ունեն, եւ ամոքիչ այս արարումը հիմա փրկում է խավար օրերում։

2020-ից հետո արցախցիների մեծ մասը երկմտում էր՝ մնա՞լ Արցախում, թե՞ ավելի իրատես գտնվել եւ չհայտնվել հակառակորդի ուղիղ նշանառության տակ։

Լուսինեն մեկն էր այն հազարավորներից, որ վերադարձավ տուն, հիմա Արցախում ապրած վերջին երեք տարիները մեծ ձեռքբերում է համարում։

-Միանշանակ՝ չեմ ափսոսում, որովհետեւ շատ ավելի երկար ապրեցի իմ տանը, իմ Արցախում։ Դժվար էր, վերջին տարում հատկապես, բայց լիահույս էի, որ ամեն ինչ լավ է լինելու,- պատմում է Լուսինեն։

8 ամիս է անցել արցախցիների բռնատեղահանումից։ Ժամանակն արագ  է անցնում, բայց կարոտը սաստկանում է։ Հուզմունքով է պատմում իր տանը հրաժեշտ տալու մասին, տունը վերջին տեսարանն է, որ հիշում է Արցախից։

«Չէի ուզում դուռը փակել, բայց մեծ դժվարությամբ փակեցի։ Փակեցի՝ ինձ համոզելով, որ աշխատանքի եմ գնում, երեկոյան կգամ, դուռս բացեմ»,- վերհիշում է Լուսինեն՝ հավատով, որ մի օր իսկապես կգնա ու իր դուռը կբացի։

Արցախի, տան կարոտը դժվարացնում է Երեւանում ապրելուն սովորելը։ Ասում է՝ չի կարողանում հավաքել իրեն։ Միակ աշխատանքը, որ փրկում է կարոտագին ապրումներից, հենց տիկնիկագործությունն է։

-Երկար տարիներ վարչական աշխատանք կատարելով՝ ստեղծագործական ներուժս չեմ օգտագործել։ Հիմա, երբ ոչ մի տեղ չեմ աշխատում, նորից թել ու ասեղ եմ վերցրել,- ասում է հրեշտակագործը։

Երփներանգ թելերը, կտորները եւ հուլունքները միասին դառնում են  հրեշտակներ՝ հեղինակային տիկնիկներ՝ «Լուսե»։

«Տիկնիկագործությունն ավելի շատ թերապիա է։ Եւ եթե լինում է վաճառքի հնարավորություն՝ դժվարությամբ եմ բաժանվում իմ սիրելի հրեշտակներից»,- անկեղծանում է Լուսինեն։

Արցախահայության բռնատեղահանումից հետո շատերը սկսեցին նոր մասնագիտություն սովորել կամ վերհիշել իրենց կարողությունները՝  նոր կյանքին ու դժվարությունները հաղթահարելու համար։

Լուսինեն մեկն է, ով իր նիրհած կարողություններն արթնացրեց՝ ստեղծելով գեղեցիկ հրեշտակներ, որոնցից դժվարությամբ է բաժանվում։

Տիկնիկներն իրեն մտովի տանում են Արցախ՝ Շուշի, որտեղ էլ հենց ծագել է հրեշտակներ հյուսելու միտքը։

Ասում է, որ ամեն մի տիկնիկ գործելով՝ հավատում է, որ մի օր նորից տուն գնալու հնարավորություն է լինելու եւ վստահեցնում է, որ երբ այդ պահը գա՝ ինքն առաջին շարքում է լինելու։

Մարիամ ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Նյութը պատրաստվել է «Ստեփանակերտ» մեդիա-ակումբի ծրագրի շրջանակներում

Ի պաշտպանություն Իսրայելի․ ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատը հավանություն է տվել ՄՔԴ-ի դեմ պատժամիջոցների օրինագծին

ԱՄՆ Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատը հավանություն է տվել օրինագծին, որը Վաշինգտոնին հնարավորություն կտա պատժամիջոցներ սահմանել Միջազգային քրեական դատարանի (ՄՔԴ) դեմ` ԱՄՆ-ի ու նրա դաշնակիցների, այդ թվում՝ Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուի նկատմամբ անցկացվող հետաքննությունների համար։

«Արմենպրես»-ի փոխանցմամբ՝ Axios լրատվական հարթակը հայտնում է, որ փաստաթղթին կողմ է քվեարկել 247 օրենսդիր, 155-ը դեմ է արտահայտվել:

Հանրապետականների նախաձեռնությամբ ներկայացված օրինագծի տեքստում ընդգծվում է, որ Վաշինգտոնի վարչակազմը պետք է պատժամիջոցներ սահմանի ՄՔԴ-ի դեմ, եթե այս մարմինը փորձի հետաքննություն անցկացնել, ձերբակալել, կալանավորել կամ պատասխանատվության ենթարկել որևէ անձի, որը գտնվում է պաշտպանության ներքո: Այս կատեգորիային են պատկանում ամերիկացիները, ներառյալ զինվորականները, բոլորը, ովքեր աշխատում են ԱՄՆ կառավարության համար, Վաշինգտոնի դաշնակից երկրների քաղաքացիները, եթե այդ պետությունները չեն ճանաչում ՄՔԴ-ի իրավասությունը:

Պատժամիջոցների ցուցակում ընդգրկվելը նշանակում է այցագրերի մերժում, ակտիվների սառեցում ԱՄՆ-ում և ԱՄՆ-ի քաղաքացիների ու ընկերությունների համար արգելք` բիզնես վարելու պատժամիջոցների ցանկում հայտնված անձանց հետ։

Միեւնույն ժամանակ, այս նախագիծը դժվար թե քվեարկության դրվի Սենատում, որը վերահսկվում է Դեմոկրատական ​​կուսակցության անդամների կողմից։

Նախաձեռնությանը «կտրականապես դեմ» է հանդես եկել նաև ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի վարչակազմը։ «Վարչակազմը խորապես մտահոգված է ՄՔԴ դատախազի անխոհեմ շտապողականությամբ՝ իսրայելական բարձրաստիճան պաշտոնյաների ձերբակալության օրդեր տրամադրելու հարցում: Միևնույն ժամանակ, վարչակազմը դեմ է ՄՔԴ-ի, նրա աշխատակազմի, դատավորների կամ նրա աշխատանքին աջակցող անձանց նկատմամբ պատժամիջոցներ կիրառելուն: Իսրայելը պաշտպանելու, ՄՔԴ-ում ԱՄՆ-ի դիրքորոշումն առաջ մղելու և միջազգային արդարադատությունն ու հաշվետվողականությունը խթանելու ավելի արդյունավետ ուղիներ կան, և վարչակազմը հավատարիմ է Կոնգրեսի հետ աշխատելու այդ տարբերակների շուրջ», – ասվում է Սպիտակ տան հայտարարության մեջ:

Մայիսին ՄՔԴ դատախազ Քարիմ Խանը դիմել է Նախաքննական պալատին՝ Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուի և երկրի պաշտպանության նախարար Յոավ Գալանտի, ինչպես նաև պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ արմատական շարժման երեք բարձրաստիճան պաշտոնյաների ձերբակալման հրամաններ ստանալու համար՝ նշելով, որ ողջամիտ հիմքեր կան կարծելու, որ նրանք պատասխանատվություն են կրում «պատերազմական հանցագործությունների և մարդկության դեմ հանցագործությունների համար»:

Գեղարքունիքի մարզից ռուս սահմանապահ զորքերը դուրս են եկել 2022 թվականի սեպտեմբերին

Գեղարքունիքի մարզից ռուս սահմանապահ զորքերը դուրս են եկել 2022 թվականի սեպտեմբերյան դեպքերի նույն օրը՝ մի քանի ժամ առաջ: Տեղակայված են եղել Սոթքի հատվածում։

Այս մասին այսօր Ազգային ժողովում լրագրողների հետ ճեպազրույցում ասաց Գեղարքունիքի մարզպետ Կարեն Սարգսյանը։

«Դրանից հետո ռուս սահմանապահները եղել են Վերին Շորժայի հատվածում, փորձել են որեւէ գործողություն կազմակերպել, գործողություն ասելով՝ նկատի ունեմ՝ հանդիպում ադրբեջանական զինված ուժերի հետ եւ ռմբակոծության տակ են ընկել։ Մամուլում շրջանառվել է այդ նյութը, բոլորդ տեսել եք, որ ռուսական մեքենաները եւս գնդակոծվել են»,- ասաց նա։

Կարեն Սարգսյանը նշեց, որ 2022 թվականի սեպտեմբերյան դեպքերից հետո երկու միջադեպ եւս եղել է, եւ մեր Զինված ուժերը կարողացել են իրենց առաջ դրված խնդիրները պատշաճ իրականացնել։

«Կոնկրետ մեր մարզում տեղակայված իքս բանակային կորպուսն իր առջեւ դրված խնդիրները կատարել է լիարժեք»,- ասաց նա։

Հարցին, թե այսինքն՝ ադրբեջանական հարձակումից առաջ ռուս սահմանապահներն իրեն վստահված տարածքներից փախուստի՞ են դիմել, Գեղարքունիքի մարզպետը պատասխանեց․ «Իմ պատկերացմամբ՝ այնտեղ տարածքները վստահված են եղել մեր պաշտպանության նախարարությանը»։

Ռուս սահմանապահները դուրս են եկել Ներքին Հանդի տարածքից

«Ռուս սահմանապահները դուրս են եկել Ներքին Հանդի տարածքից»,- այսօր խորհրդարանում լրագրողների հետ ճեպազրույցում ասաց Սյունիքի մարզպետ Ռոբերտ Ղուկասյանը։

«Մեծամասամբ դուրս եկած տեղեր կան, բայց ես անձամբ չեմ եղել։ Այն տեղերից են դուրս եկել, որտեղ եկել էին 44-օրյա պատերազմից հետո, Ներքին Հանդում այլեւս ռուս սահմանապահներ չկան»,- ասաց նա։

Լրագրողները հետաքրքրվեցին՝ Սյունիքում այլ համայնքներում կա՞ն ռուս սահմանապահներ, նա պատասխանեց․ «Տեսեք՝ եթե կա մի տեղ, որտեղ եղել են, կարող է 80 տոկոսը դուրս գան, մնացածը մնան, մինչեւ հաջորդները դուրս գան։ Հստակ չեմ կարող ասել, բայց Ներքին Հանդից դուրս են եկել»։

Անդրադառնալով Տեղ գյուղի վարելահողերի ու արոտավայրերի օկուպացմանը՝ Ղուկասյանն ասաց․ «Համայնքի հետ միասին մենք նոր հողատարածքներ գյուղացիների մուտքն ապահովել ենք։ Այդ խնդիրն այդպես է լուծվում, մինչեւ սահմանազատում-սահմանագծումը, հույս ունենանք, որ գործընթացը կհասնի այնտեղ, եւ այդ տարածքներն արդեն կլինեն մերը»։

Անդրադառնալով Սյունիքի մարզում այսպես կոչված սահմանազատման գործընթացին՝ մարզպետն ասաց․ «Լինելու է այն քարտեզով, որի մասին բոլորս գիտենք, որը վարչապետը ներկայացրել է։ Եթե 1976 թվականի քարտեզով է լինելու, այդ գծով ոչ մի միլիմետր այս կողմ չի լինի։ Մենք բոլորս գիտենք, որ Սյունիքում կա սուվերեն տարածք ներխուժում, բնականաբար, պետք է հետ գնան»։

Ռոբերտ Ղուկասյանն ասաց, որ հանձնաժողովի կազմում ինքը չկա, չի կարող ասել, թե ինչ է կատարվում եւ քանի քառակուսի կմ տարածք է օկուպացված Սյունիքից։ «Բնականաբար հետ պետք է գնան, 1976 թվի քարտեզն է դրված սեղանին, չէ՞»,- հավելեց նա։

Շրջափակված ամուսնություններ

«Շրջափակված ամուսնություններ» նախագիծը պատմում է Արցախում շրջափակման ընթացքում ընտանիք կազմած զույգերի մասին՝ սուղ պայմաններում կյանքի կարևոր որոշում կայացնելուց մինչև հարսանեկան արարողության կազմակերպում։

Կարմենն ու Լուիզան իրենց հարսանիքի օրը հստակեցրել էին վաղուց և որոշել, որ չեն փոխելու այն՝ անկախ ամեն ինչից։ Ամուսնության օրը չփոխվեց, ինչպես Լուիզան է նշում, փոխարենը կազմակերպվեց համեստ ու հիշարժան արարողություն։ Լուիզան պատմում է օրվա խորհրդի ու շրջափակման ընթացքում ամուսնանալու մասին ։

Ասպրամն ու Էդուարդն ամուսնացել են շրջափակման առաջին օրերին։ Նախապես պլանավորած 200 հոգանոց հարսանիքը կազմակերպվեց 20 հոգով։ Զույգի համար կարևորն Աստծո օրհնությամբ ամուր ընտանիք ստեղծելն էր, իսկ ճոխ ու մեծ հարսանիք չունենալը նրանց համար տխրելու և հուսահատվելու առիթ չդարձավ։

Ասպրամը  պատմում է, որ միշտ երազել է ունենալ  տարբերվող  հարսանիք, դուրս գալ ավանդական հարսնացուի կերպարից ու այդ օրը ներկայանալ կարմիր շրթներկով․ այսօր կես կատակ – կես լուրջ ասում է, որ իրենց հարսանիքը երկար է հիշվելու։

 

Ալյոնայի և Տիգրանի ամուսնությունը Արցախում վերջիններից էր: Ալյոնայի կարծիքով ամենադժվար ու պատասխանատու ժամանակաշրջանն էր ամուսնություն պլանավորելու և կազմակերպելու համար։ Օգոստոս ամսին Արցախում կարելի էր գտնել միայն ձմերուկ, լոլիկ, վարունգ և մի կյանք հույս ու հավատ առ այն, որ հնարավոր է ընտանիքներ կազմելով պայքարել ու հաղթահարել դժվարությունները։

 

Հեղինակներ՝

Մարտա Հարությունյան

Քրիստինե Ղահրամանյան

 

Նյութը պատրաստված է Եվրոպական Միության ֆինանսական աջակցությամբ։ 

Այս հրապարակման բովանդակությունը բացառապես հեղինակի պատասխանատվությունն է, և այն չի կարող ընկալվել որպես Եվրոպական միության տեսակետների արտացոլում: 

 

«Եթե տուն վերադառնալու հնարավորություն լինի, բոլորից առաջ կգնամ»

Արկադի Մկրտչյան, 67 տարեկան, Ստեփանակերտի նախկին բնակիչ։ Արկադիի ընտանիքը, ինչպես և մյուս ղարաբաղյան ընտանիքները, 2023 թվականի սեպտեմբերի վերջին ստիպված էր տեղափոխվել Հայաստան։ Պատրաստ է ցանկացած պահի վերադառնալ տուն՝ անվտանգության միջազգային երաշխիքներով։

— Ծնվել եմ 1957 թվականին վրացական ԽՍՀ Թկիբուլի քաղաքում, բայց ամբողջ կյանքս ապրել եմ Ստեփանակերտում։ Իմ արմատները Լեռնային Ղարաբաղից են՝ ծնողներս, պապերս, նախապապերս և այլն, բոլորն էլ Արցախից են։

1975 թվականից որպես նկարիչ աշխատել եմ Ղարաբաղի մետաքսի կոմբինատում, այնուհետև Ասկերանի նկարչական արհեստանոցում։ Քիչ անց աշխատանքի եմ ընդունվել Շինանյութերի գործարանում (ԿՍՄ)՝ որպես քարի արհեստավոր։ Չնայած ես նախկինում զբաղվել էի քանդակագործությամբ, բայց Շինանյութերի գործարանում աշխատելիս իմացա քարի իսկապես տեխնոլոգիական հատկությունները (մշակելիություն, հղկվածություն, անիզոտրոպություն և այլն):

Մի անգամ ԼՂՀ նախագահի նախկին խորհրդական ակադեմիկոս Գաբրիելյանցը տեսավ իմ աշխատանքը եւ սկսեց ինձ պատվերներ տալ, ինչով շատ աջակցեց ինձ։ Աշխատանքիս շնորհիվ կարողացա ընտանիքս պահել, ներկեր ու կտավ գնել, որպեսզի զբաղվեմ այն գործով, որը սիրում եմ։ Հետո սկսեցի լրջորեն սովորել նկարչություն։

Ես շատ էի կարդում, ունեի հիանալի գրադարան, որտեղ կային թե՛ գեղարվեստական, թե՛ մեծ արվեստագետների ու քանդակագործների գործերին վերաբերող գրքեր։ Բախտ է վիճակվել շատ շփվել և աշխատել մոտ և հեռավոր արտասահմանցի լավ վարպետ քանդակագործների հետ և շատ բան սովորեցի նրանցից: Մենք դեռ կապ ենք պահպանում ինտերնետի միջոցով։

Իմ ընտանիքը կինս է՝ Գալինան, երկու դուստրերը՝ Տատյանան և Իրինան, որդիս Սամվելը։ Կինս աշխատել է Ստեփանակերտի Սուրբ Հակոբ քաղաքային եկեղեցում որպես գրադարանավար և մոմավաճառ։ Տատյանան լրագրող է, Սամվելն ավարտել է Էջմիածնի հոգեւոր ճեմարանը, Իրինան՝ տնային տնտեսուհի։

Երբ սկսվեց Ղարաբաղյան պատերազմը, ես ԼՂՀ պաշտպանության բանակի զինծառայող էի։ 1997 թվականին առողջական պատճառներով անցել եմ թոշակի։

Լուսանկարները՝ հեղինակի

Իրականում սա իմ առաջին ցուցահանդեսն է։ 2015 թվականին ես Իսպանիայից ցուցահանդես կազմակերպելու առաջարկ ստացա, բայց հրաժարվեցի, քանի որ որոշեցի իմ աշխատանքները նախ ցույց տալ արցախցիներին, իսկ հետո միգուցե Իսպանիայում։ Բայց մինչ ես որոշում էի, պատերազմներ տեղի ունեցան (2016 թ․ 4-օրյա ապրիլյանը, 2020-ի 44-օրյա պատերազմը), այնպես որ դա չստացվեց: Հիմա որոշել եմ ցուցահանդեսն անցկացնել Երևանում, հետո կտեսնենք։ Ես հրաժարվեցի ցուցահանդեսում վաճառել աշխատանքներս, իմ ցանկությունն է, որ այցելուները տեսնեն մեր բնությունը, մարդկանց, իմանան, թե ով ենք մենք՝ արցախցիներս։

Լուսանկարները՝ հեղինակի

Ցուցահանդեսներն անցկացվում են կոնկրետ նկարչի կամ քանդակագործի գովազդի, նրանց աշխատանքները ներկայացնելու և այն վաճառելու նպատակով: Ես երբեք նման խնդիր չեմ ունեցել և չունեմ։ Իմ նկարները կամ քանդակները նվիրելով երախտագիտությունս եմ հայտնել մարդկանց, ովքեր բարի գործեր են անում։ Ինձ դուր է գալիս շնորհակալություն հայտնել նրանց ոգու և մարդասիրության համար:

Իմ աշխատանքներից շատերը գտնվում են արտասահմանում՝ ԱՊՀ երկրներում։ Սրտանց նվերներ էի մատուցում արժանավոր մարդկանց։

Ես որևէ միության անդամ չեմ։ Չեմ ուզում շարունակել այս թեման։ Տեսել եմ ոչ այնքան հաճելի բաներ և որոշել, որ ինձ ոչ մի միություն պետք չէ… Ես ազատ արվեստագետ եմ։

Հետ նայելով կարող եմ ասել, որ այնտեղ եմ թողել Հայրենիքս, հարազատներիս գերեզմանները, տունս, երկու արհեստանոցս։ Այնտեղ՝ Արցախում, ստիպված թողել եմ տարբեր չափերի 50 քանդակ, 500-ից ավելի նկարներ (դիմանկարներ, բնանկարներ և այլն)։ Ավաղ, այս ամենը մարդատար մեքենայով հնարավոր չէր հանել, ուստի ամեն ինչ մնաց Ստեփանակերտում։ Ես կարողացա շրջանակներից մի երկու գործ հանել ու հետս բերել։ Մի քանի փոքր քանդակներ էլ վերցրեցի։ Իսկ երբ հասանք Երեւան, փեսաս ինձ անակնկալ մատուցեց՝ պարզվեց, որ կարողացել է բերել իմ նկարներից մի քանիսը։ Սա հաճելի անակնկալ էր ինձ համար։ Դա այն աշխատանքներն են, որոնք այժմ ցուցադրված են իմ անհատական ​​ցուցահանդեսում։

2023 թվականի սեպտեմբերի 25-ին Ստեփանակերտից մեկնեցինք Հայաստան։ 36 ժամ անցկացրինք ճանապարհին։ Մեքենայի մեջ մեր չորս հոգանոց ընտանիքն էր, որոշ իրեր և սնունդ: Բնակարան ենք վարձել Երևանում և բոլորս միասին ենք ապրում։ Պետական ​​թոշակով ու նպաստով կարողանում ենք բնակարանի համար վճարել ու գոյատևել, ինչպես կարող ենք։ Տղաս ու իր ընկերները փորձում են բիզնես սկսել։ Կյանքը ցույց կտա, թե ինչպես նրանք գլուխ կհանեն։

Հաճախ մտածում եմ՝ կվերադառնանք Արցախ, մեր տները։ Իմ կարծիքն այն է, որ մենք պետք է անենք հնարավորն ու անհնարինը դրա համար։ Յուրաքանչյուր մարդ իր աշխատավայրում պետք է աշխատի, քիչ խոսի, ավելի շատ աշխատի, և միայն այդ դեպքում կարող ենք ավելիին հասնել։ Եթե ​​տուն վերադառնալու հնարավորություն լինի, բոլորից առաջ կգնամ։ Բայց անվտանգության միջազգային երաշխիքներ պետք է լինեն։ Եթե ​​երաշխիքներ չլինեն, ինչպե՞ս կարող ենք երեխաներին տանել այնտեղ։ Ի վերջո, մեր հակառակորդների համար առաջին թշնամին հայերն են…

Ալբերտ ՈՍԿԱՆՅԱՆ

Նյութը պատրաստվել է “Ստեփանակերտ” Մեդիա ակումբի նախագծի շրջանակներում

Պատերազմից հետո Հայկը վերադառնում էր․ շրջել է Արցախի բոլոր անկյուններով

2016 թվականի ապրիլ. Արցախը հերթական անգամ ցնցված է պատերազմի բռնկման լուրից։ Գրեթե բոլոր ուղղություններով միաժամանակ սկսվել են ինտենսիվ հրետակոծություններն ու հակառակորդի առաջխաղացումը։ Մեր զինվորները խիզախորեն պաշտպանվում էին՝ արժանի հակահարված տալով հակառակորդին։

Մեր սահմանների երիտասարդ, բայց ոչ պակաս խիզախ պաշտպաններից էր ժամկետային զինծառայող Հայկ Թորոսյանը։ Նրան «բախտ է վիճակվել» այդ օրը լինել Մարտակերտի պաշտպանական շրջանի առաջնագծում՝ որպես վարորդ։

Ապրիլի 1-ի լույս 2-ի գիշերը մարտական ​​առաջադրանք կատարելիս ստացել է գանգուղեղային բեկորային վիրավորում։ Նրան տեղափոխել են հիվանդանոց, սակայն քանի որ վիճակը ծայրահեղ ծանր էր, կյանքը փրկելու համար ուղղաթիռով շտապ ուղարկել են Երևան՝ Մուրացան հիվանդանոց։ Այստեղ նա վիրահատության է ենթարկվել, որից հետո յոթ օր կոմայի մեջ է եղել։

Երեք ամիս հիվանդանոցում ինտենսիվ բուժումից հետո Կարմիր Խաչում վերականգնումը երկար, բայց արդյունավետ էր: Վերականգնումից հետո Հայկը կարողացավ հրաժարվել անվասայլակից և, հավաքելով իր ուժերը, սկսեց աստիճանաբար վերադառնալ լիարժեք կյանքի հուն:

Ընդունվել է համալսարան՝ սոցիոլոգիայի բաժին։ Հաջողությամբ ավարտել է։

Հայկը Արցախի մասին ամենաջերմ հիշողություններն ունի. ծառայությունից հետո նա հաճախ էր վերադառնում այնտեղ ու շրջում Արցախի գրեթե բոլոր անկյուններով։ Նա ջերմությամբ է հիշում Արցախում անցկացրած յուրաքանչյուր պահը, իր մարտական ​​ընկերներին, որոնց հետ մինչ օրս սերտ կապ է պահպանում։

«Ես շատ վրդովված եմ, որ ամեն ինչ այսպես ստացվեց։ Ի վերջո, Արցախը Հայաստանի ֆորպոստն է։ Եվ կորցնելով Արցախը՝ մենք բացեցինք Հայաստանի դարպասները։ Արցախյան ազատամարտում հազարավոր տղաներ իրենց կյանքն են տվել, շատերն էլ կորցրել են իրենց առողջությունը, այդ թվում՝ ես։ Շատ ցավալի է գիտակցել, որ այն ամենը, ինչի համար մենք պայքարել ենք, կորցրել է իր իմաստը»:

Այս բոլոր փորձությունների միջով անցնելով՝ Հայկ Թորոսյանը չի կորցնում հավատը, որ Արցախը մի օր կլինի ազատ ու հայկական։ Եվ որ մենք դեռ կվերադառնանք այնտեղ։ Կվերադառնանք, քանի որ մենք՝ հայերս, ապրել ենք այնտեղ շատ հազարամյակներ, քանի որ այնտեղ են մեր նախնիների գերեզմաններն ու մեր դարավոր պատմության մասին վկայող պատմական հուշարձանները։

Արսեն Աղաջանյան

Ասյան իր բրենդի համար ընտրել է «Սալոմե» անունը, որը նշանակում է խաղաղություն

Ասյան 21 տարեկան է, մինչ բռնի տեղահանումը ապրում էր Արցախում, որտեղ էլ սկսել էր իր գործը, ստեղծելով յուրահատուկ ձեռագործ իրեր: Պատերազմի ողջ ծանրությունը զգացած Ասյան իր բրենդի համար ընտրել է «Սալոմե» անունը, որը նշանակում է խաղաղություն:

« Նկարելն ու ձեռագործությունը մանկուց  իմ կյանքի անբաժանելի մասն էին: 2020 թվականից հետո սկսել եմ ավելի շատ ստեղծագործել աշխարհից կտրվելու համար: Մի օր ընկերոջս հետ տուն էինք վերադառնում և նա առաջարկեց առանձին էջ բացել և այնտեղ տեղադրել իմ աշխատանքները: Նույն պահին ես պատկերացրի, որ առաջին նկարը պետք է վզնոց լիներ, մտքիս մեջ արդեն ցուցակ եմ կազմել, թե ինչ է պետք այդ ամենը կյանքի կոչելու համար: Արդեն ուշ էր, և ես ամբողջ գիշեր սպասում էի լուսաբացին: Առաջին աշխատանքներս կարում էի տատիկիս կարի մեքենայով»:

Հիմա էլ Ասյան սիրում է ստեղծագործել գիշերը: Ասում է, որ սկզբնական շրջանում չէր մտածում վաճառքի մասին, բայց ժամանակի ընթացքում հետաքրքրությունը նրա ստեղծագործությունների հանդեպ աճուն էր և այն հոբբիից վերածվեց բիզնեսի:

Ասյան շատ չի խոսում պատերազմի, շրջափակման, տարհանման և դրանց ուղեկցող դժվարությունների մասին, բայց մի դրվագ ընդմիշտ մնացել էր նրա սրտում` Ստեփանակերտում վերջին օրերը։

«Գիշեր էր, երբ նկատեցինք հարևանի տանը մոտեցող Վանք գյուղից բարեկամների մեքենան` տեղահանել էին: Այդ օրերին Ստեփանակերտում դեռ ընտանիքներ կային․ ով կմտածեր, որ մի քանի օրից Ստեփանակետն էլ կդատարկվի: Մի աղջիկ մթության մեջ նկատել էր վերնաշապիկիս վրա պատկերված «տատիկ, պապիկը»: Հաջորդ օրը մեր տուն եկավ, օգնեց թելերս դասավորել,պարզվեց, որ ծանոթ է իմ աշխատանքներին: Հետո ցույց տվեց իր սիրելի տաբատը, որը պատռվել էր ճանապարհին, և մենք միասին որոշեցինք, որ պետք է երիցուկներ լինեն այդ տաբատին` պատռվածքի փոխարեն»:

Շրջափակման վերջին ամիսներին Ասյան փորձում էր տարբեր տեղերից ներկեր, կտորներ հայթայթել ստեղծագործելու համար և երբ արդեն մեկնում էին Հայաստան, փոքր պայուսակի մեջ հավաքել էր իր բոլոր ներկերը․

«Այնպիսի տպավորություն ունեի, որ շրջափակումը անվերջ է, որ Երևանում ևս շրջափակում է, ու այս փոքրիկ պայուսակի ներկերը վերջինն են»:

Անկեղծանում է` Երևանում դժվար էր թե՛ հոգեպես, թե՛ ֆիզիկապես` հայրենիքի կորուստը, դժբախտությունները, նաեւ ստեղծագործելու տարածքի բացակայությունը: Այս ամենը կարծես փորձում էր սպանել իր մեջ ստեղծագործելու ցանկությունը, բայց Ասյան հասկացավ, որ պետք է շարունակել ստեղծագործել՝ Արցախի մոտիվներով, պետք է ունենալ սեփական ներդրումը արցախյանի պահպանման գործում:

Նա նաև ուրախ է, որ այսօր շուկայում մենակ չէ, եւ էլի մարդիկ կան, որ ստեղծագործում է Արցախի մասին, Արցախի հոգով, բայց դա մրցակցություն չէ, քանի որ բոլորի նպատակը միաձուլվում է մեկ ընդհանուր նպատակի մեջ` Արցախի մասին պատմելու, Արցախի մասին չմոռանալու:

Քրիստինա Ալավերդյան

Ո՞վ պետք է Փաշինյանին Փարիզ հրավիրի

ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենը նախատեսում է Ֆրանսիայում հանդիպել Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկու հետ Նորմանդիայում դաշնակիցների վայրէջքի 80-ամյակին նվիրված արարողություններին։ Այս մասին հունիսի 4-ին Փարիզ մեկնող Air Force One ինքնաթիռում հայտարարել է ԱՄՆ նախագահի ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Ջեյք Սալիվանը։

Սալիվանի խոսքով՝ Բայդենը մտադիր է Զելենսկու հետ քննարկել Ուկրաինայում տիրող իրավիճակը և այն, թե ինչպես կարող է Միացյալ Նահանգները շարունակել և ուժեղացնել աջակցությունը Կիևին։ Սպասվում է, որ հունիսի 7-ին Ելիսեյան պալատում Ուկրաինայի առաջնորդին կընդունի Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը, ով ավելի վաղ ասել էր, որ Ֆրանսիան նույնպես միջուկային տերություն է և ռազմական հրահանգիչներ կուղարկի Ուկրաինա։

ԱՄՆ-ը, Գերմանիան, Ֆրանսիան և մի շարք այլ պետություններ չեղարկել են Ուկրաինայի կողմից Ռուսաստանի տարածքում արևմտյան զենքի օգտագործման արգելքը։ Նրանք ասում են, որ թույլ չեն տա, որ Ուկրաինան պարտություն կրի և փոխվի նրա աշխարհաքաղաքական դերը։

Մինչդեռ Հարավային Կովկասում Երեւանն ու Բաքուն «փոխվում են դերերով»։ Հայաստանն ու Վրաստանը, որոնք հրաժարվել են իրենց միջազգային դերակատարությունից, “հանձնվում” են նոր տարածաշրջանային «նայողին»՝ Ալիևին։

«Երկարաժամկետ խաղաղության համաձայնագիրը վերջ կտա տասնամյակների հակամարտություններին, կվերափոխի Հարավային Կովկասը և հիմնովին կփոխի Ադրբեջանի դերը տարածաշրջանում։ Միացյալ Նահանգները պատրաստ է աջակցել այդ ձգտումին»,- ասված է ԱՄՆ նախագահ Բայդենի՝ Բաքվում էներգետիկ համաժողովի մասնակիցներին ուղղված ուղերձում։

Էրդողանը նույնպես ողջունել է «Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև վերջին դրական զարգացումները, և խաղաղության համաձայնագրի ստորագրումը համարում եմ պատմական հնարավորություն տարածաշրջանի ապագայի համար»։

Լուկաշենկոն, այցելելով Շուշի, Ալիևին անվանել է նոր «տարածաշրջանային առաջնորդ»։ Իսկ Մոսկվան ամեն օր ողջունում է «խաղաղությունը» Կովկասում և բանակցությունները Աստանայում։

Նման պայմաններում ինչո՞ւ Փաշինյանին ու Կոբախիձեին պետք է հրավիրեն Փարիզ։

Ալեն Սիմոնյանը Սլովենիայում. Հայաստանը նույնպես ճանաչել է Արցախը, բայց որպես այլ պետության մաս

Սլովենիայի խորհրդարանը Պաղեստինը ճանաչել է որպես անկախ պետություն։ Երեքշաբթի օրը՝ հունիսի 4-ին, քվեարկությանը ներկա 53 պատգամավորներից 52-ը քվեարկեցին այս որոշման օգտին։ Սլովենիան այսպիսով հաջորդում է Նորվեգիային, Իսպանիային և Իռլանդիային, որոնք մայիսի վերջին պաշտոնապես ճանաչեցին Պաղեստինի անկախ պետությունը։

Սլովենիայի կառավարության ղեկավար Ռոբերտ Գոլոբը Պաղեստինի պետականության ճանաչումն անվանել է «հույսի փարոս Պաղեստինի ժողովրդի համար Հորդանան գետի Արևմտյան ափին և Գազայի հատվածում»:

Նույն օրը Սլովենիայում էր գտնվում Հայաստանի Ազգային ժողովի նախագահ Ալեն Սիմոնյանի գլխավորած պատվիրակությունը։ Սլովենիայի փոխվարչապետ և արտաքին գործերի նախարար Տանյա Ֆայոնը հանդիպմանը նշել է. «Մենք տեսնում ենք Հայաստանի կառուցողական մոտեցումը Հարավային Կովկասում խաղաղություն հաստատելու հարցում»։

Հայաստանի «կառուցողականության» վրա ծիծաղում են ոչ միայն Սլովենիայում, այլ նաև այլ երկրներում՝ մատնացույց անելով ազգային իրավունքներից ու Արցախից հրաժարված հայկական իշխանություններին։ Ալեն Սիմոնյանը, լսելով Սլովենիայի կողմից Պաղեստինի պետականության ճանաչման մասին, ասած կլինի, որ Հայաստանը նույնպես ճանաչել է Արցախը… որպես ադրբեջանի մաս, իսկ Արցախի պետական ​​մարմինները Հայաստանը համարում են ազգային անվտանգության սպառնալիք։

Արցախցիների «հանրաքվեի» արհամարhումը կայսրություններ է ոչնչացրել

Այսօր Հայաստանի խորհրդարանում հետաքրքիր ապրիորի քննարկում է տեղի ունեցել, քանի որ խոսում էին արցախցիների ճակատագրի մասին՝ առանց բուն արցախցիների կարծիքը հարցնելու։ Ընդհանրապես, Հայաստանում մովետոն է դարձել արցախցիների մասին խոսելը, հատկապես նրանց ուզածի մասին։ Թեկուզ, հավաքական կարծիք արտահայտող էլ չկա. նախկին ղեկավարությունը լուռ նստած է Բաքվի բանտում, իսկ վտարանդի իշխանությունը համարվել է Հայաստանում ազգային անվտանգության սպառնալիք։

Եթե հակիրճ, «Հայաստան» խմբակցության պատգամավորները իրավացիորեն մեղադրեցին ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանին և նրա «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցությանը Արցախի ժողովրդին պաշտպանելու  մասին կառավարության ծրագրի դրույթը չկատարելու մեջ։ Արարատ Միրզոյանն արձագանքեց՝ մեղադրելով ՀՅԴ-ին. Միրզոյանն ասաց, որ 2023 թվականի ամռանը Հայաստանի իշխանություններն առաջարկել են «իջեցնել» Արցախի կարգավիճակի նշաձողը, որին ի պատասխան՝ Արցախի խորհրդարանը ՀՅԴ ակտիվ մասնակցությամբ ընդունել է «Ղարաբաղը ծովից ծով» բանաձեւ։

Այդպես վիճելով հասան նրան, որ Արարատ Միրզոյանը խոստովանեց, որ եթե չլիներ պատերազմը, Հայաստանի՝ Արցախին օգնելուց հրաժարվելը և մայիսի 5-ի հայտարարությունը Արցախի նկատմամբ Բաքվի իրավասությունը ճանաչելու մասին, ապա ցեղասպանություն կլիներ։ Այսինքն՝ հողը հանձնել են մարդկանց փրկելու համար։

Հարցին, թե ինչո՞ւ Հայաստանի իշխանությունները չեն պնդում արցախցիների վերադարձի իրավունքը, Արարատ Միրզոյանն ուղիղ հարցրեց՝ իսկ ի՞նչ ձևաչափով է ընդդիմությունը պատկերացնում վերադարձը։ Ընդդիմադիր պատգամավորը պատասխանեց՝ ինքնավարություն Ադրբեջանի կազմում։ «Ինչո՞ւ եք հիմա խոսում ինքնավարության մասին, երբ ԼՂ-ում արդեն հայեր չկան»,- զայրացած հարցրեց Միրզոյանը՝ հավելելով, որ իշխանությունները վաղուց էին առաջարկում «իջեցնել կարգավիճակը»։

Աստիճանաբար պարզ է դառնում, թե ինչ են առաջարկել Հայաստանի քաղաքական ուժերը Արցախի ժողովրդին՝ մնալ Ադրբեջանի կազմում որպես պատանդ, ռուսական զորքերի «երաշխիքների» ներքո՝ ֆիզիկական ցեղասպանության հեռանկարով։ Հողի, ինքնորոշման, սեփականության իրավունքների մասին խոսք չկա։

Հայաստանի իշխանություններն իրենց «սիրելի քույրերին ու եղբայրներին» առաջարկել են ապրել մի պետության կազմում, որի հետ Արցախը 30 տարի պատերազմում էր։ Իսկ ընդդիմությունը պնդում էր «ինքնավարություն»՝ նույնպես ռուսական երաշխիքներով և նույնպես որպես պատանդ։ Ոչ մի տարբերություն։

Արցախցիները երկուսին էլ «ոչ» ասացին՝ դժվարին որոշում կայացնելով ժամանակավորապես լքել հազարամյա հայրենիքը։ Այս որոշումը ամենահուսալի պլեբիսցիտն էր, որը նշանակում էր ռուս-թուրքական ծրագրի լիակատար ֆիասկո։ Հենց այս ծրագիրն էր ակտիվորեն առաջ մղվում Հայաստանի իշխանությունների և ընդդիմության կողմից՝ մի փոքր ցեղասպանություն կլիներ, մեկ-երկու ֆիլտրացիոն ճամբար, ողջ մնացածների համար էլ՝ ինտեգրում, ինքնավարությամբ կամ առանց դրան։

Արցախի ժողովրդի կարծիքի նկատմամբ արհամարհական վերաբերմունքը կայսրություններ է ոչնչացրել և կուսակցություններ ուղարկել գրողի ծոցը։

Նաիրա Հայրումյան

Անցած տարի Երեխաների oրը Ստեփանակերտում նշվել է գրեթե տաս օր

Անցած տարի ամռանը Երեխաների oրը Ստեփանակերտում նշվել է գրեթե տաս օր՝ հունիսի 1-ից 9-ը: Տեղացիները գիտեն այդ սեզոնի տեղատարափ անձրեւների մասին, որից մուգ կանաչում են Սխտորաշենն ու Ցեխ ծյորը (Քոլատակ): Դրա համար էլ  երկարել էր Երեխաների օրը:

Արեւիկ Բ/Կ

— Մա՛մ, մանդարին եմ ոզում…
— Բալա՛ս, ճանապարհը փակ է…
— Ինչո՞ւ…
— Չգիտեմ…

-Մի կառտոշկան չորս կտոր եմ արել` չորս անգամ ժարիտ արել: Շնից Հոլիվուդի աստղ են սարքում, իմ բալիկները մի շուն է՞լ չարժեն, քո՞ռ է աշխարհը, — կոկորդը լցված հարցնում է ինձ մանդարին ուզող երեխայի մայրը:

Պալատակից մյուս մայրիկն էլ, ում երեխան (կիսուրի գրկում) դեռ մի չորս-հինգ տարի հետո է կարողանալու «մանդարին» ասել,  լացում է նրա համար, որ լվացքի փոշի չկա` շոր լվանալու համար:

Մարութ Վանյան

Նաեւ լուսանկարների հեղինակը