Բժիշկների ներդրումն արցախյան ազատամարտում դժվար է գերագնահատել. Արցախյան չորս պատերազմների ժամանակ նրանք, չխնայելով իրենց, խիզախորեն կռվեցին մարտի դաշտում վիրավորված յուրաքանչյուր զինվորի կյանքի համար։ Չնայած պատերազմի բոլոր դժվարություններին, նրանք իրենց ծառայությունը մատուցեցին արժանապատվորեն, առանց մեկ րոպե կանգ առնելու՝ կրակի տակ, նկուղներում, պատշաճ լուսավորության և անհրաժեշտ դեղերի բացակայության պայմաններում։ Ամեն օր համալիր գործողություններ էին իրականացվում՝ փրկելով հարյուրավոր կյանքեր։
Սպիտակ բանակի արժանի ներկայացուցիչներից է ռազմական վիրաբույժ Հայկ Օսիպյանը։ Ծնվել և մեծացել է Ստեփանակերտում։ Մանկուց ֆուտբոլ էր սիրում և երազում դառնալ հայտնի ֆուտբոլիստ։ Բայց տարիքի հետ ամեն ինչ փոխվեց, և 8-րդ դասարանում Հայկը սկսեց մտածել զինվորական բժշկի մասնագիտության մասին՝ խորապես գիտակցելով այս գործի կարևորությունը մեր տարածաշրջանի պայմաններում։
Ուսումն ավարտելուց հետո Հայկը ծառայության է ուղարկվել Արցախի պաշտպանության բանակ։
«Առաջին մարտական փորձարկումը 4-օրյա պատերազմն էր 2016թ.։ Այդ ժամանակ ծառայում էի Մարտունու շրջանի զորամասերից մեկում։ Լավ եմ հիշում պատերազմի սկսվելու օրը։ Շաբաթ էր, այդ օրը պետք է տուն վերադառնայի, բայց այդպես էլ չհասցրի։ Ապրիլյան պատերազմի ժամանակ Մարտունու ուղղությամբ համեմատաբար հանգիստ էր, իսկ ընդհանուր առմամբ ռազմական գործողությունների ընթացքը վերահսկվում էր, բոլորը գիտեին ու հստակ կատարում էին իրենց մարտական խնդիրը։ Վիրավորների մեծ հոսք չի եղել, և բուժանձնակազմը բավականին լավ է կատարել իրենց պարտականությունները՝ առանց լրացուցիչ օգնության։
44-րդ պատերազմի ժամանակ ես արդեն աշխատում էի Իվանյանի հոսպիտալում, և այն, ինչ տեսա այս ընթացքում, 4-օրյա պատերազմի լրիվ հակառակն էր։ Վիրավորների ու մահացածների անվերջանալի հոսք։ Տարբեր ծանրության, հիմնականում բեկորային վնասվածքներ: Բժիշկները դժվարությամբ են հաղթահարել այս դժվարին խնդիրը: Բժիշկներին օգնության են եկել ինչպես Հայաստանից, այնպես էլ այլ երկրներից կամավորներ։ Ստիպված էի էքստրեմալ պայմաններում աշխատել առավելագույն արագությամբ։ Եվ այսպես, ամեն օր կատարելով իմ պարտքը՝ սպասելով ավելի լավ լուրերի ճակատից։
Սակայն մեզ հասած տեղեկությունը միշտ չէ, որ համապատասխանում է իրականությանը։ Այն այնքան հակասական էր, որ անհնար էր հասկանալ, թե ինչ է կատարվում առաջնագծում, ինչ է մեզ սպասում։ Այսպիսով, մենք 44 օր ապրեցինք տագնապալի անորոշության մեջ՝ պատերազմի ավելի լավ ելքի հույսով: Բայց այն, ինչ եղավ, այն չէր, ինչ մենք սպասում էինք»։
Նոյեմբերի 9-ի չարաբաստիկ հայտարարությունը ստորագրելուց հետո Հայկը, ինչպես արցախցիների մեծ մասը, մնաց ապրելու և աշխատելու հայրենիքում՝ խաղաղ ապագայի հույսով։ Բայց այս անգամ եւս հույսերը չարդարացան։ Երկար սպասված խաղաղությունը այդպես էլ չեկավ, սկսվեց 9-ամսյա շրջափակումը և դրա հետ կապված բոլոր դժվարությունները։ Նա ստիպված էր գոյատևել և աշխատել դեղորայքի սղության և հոսանքազրկման պայմաններում։ Բայց նույնիսկ նման պայմաններում Հայկը և նրա գործընկերները բարեխղճորեն կատարել են իրենց մասնագիտական պարտքը։
2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ին՝ կեսօրին, հերթական անգամ հնչեց օդային հարձակման նախազգուշացումը, որին հաջորդեցին արկերի պայթյունները… Արցախը կրկին ներքաշվեց պատերազմի մեջ։ Այս պահին Հայկը գտնվում էր մարտական դիրքում և խորապես գիտակցում էր, որ այս անգամ պետք է հույսը դնի միայն սեփական ռեսուրսների վրա, քանի որ Հայաստանի ճանապարհը փակվել է։
Չնայած բոլոր դժվարություններին, անհույս թվացող, անմարդկային պայմաններում բժիշկները շարունակում էին պայքարել յուրաքանչյուր վիրավորի կյանքի համար։ «Իմ կյանքի ընթացքում ես տեսել եմ 4 պատերազմ, վերապրել եմ շրջափակումը, բայց այն ապշեցուցիչ պատկերը, որ տեսա վառելիքի պահեստում պայթյունից հետո, չի կարելի համեմատել ոչնչի հետ։ Պայթյունի ժամանակ արդեն տարհանում էր, հանրապետությունում բուժանձնակազմի սուր պակաս կար, և միայն մի քանի հոգի էին մնացել հիվանդանոցում։ Ես երբեք չեմ մոռանա այդ չարաբաստիկ օրը։ Պայթյունից որոշ ժամանակ անց «Ուրալ» մակնիշի ավտոմեքենան մտել է հիվանդանոցի բակ, որտեղից սկսել են այրված մարդկանց տեղափոխել։
Սարսափելի ճչեր էին լսվում. մարդիկ բառիս բուն իմաստով հառաչում էին սարսափելի, անտանելի ցավից։ Երբեմն մենք մեզ անզոր էինք զգում, քանի որ հիվանդանոցներում ռեսուրսները սպառվում էին, և մենք չգիտեինք, թե ինչպես և ինչով օգնել մարդկանց: Մինչ օրս սարսափով եմ հիշում մարդկանց անօգնական հայացքները, ովքեր զոհերի մեջ փնտրում էին իրենց հարազատներին ու ընկերներին։ Շատերը, ծնկի իջած իմ առաջ, օգնություն էին խնդրում սիրելիին գտնելու և փրկելու համար։ Երջանկությանս չափ ու սահման չկար, երբ կարողանում էի տուժածների մեջ գոնե մեկին գտնել ու օգնել նրա մտերիմներին»։
Տեղահանությունից հետո Հայկին ծառայության են ուղարկել Սյունիքի մարզ՝ Սիսիան քաղաք, որտեղ ապրում և աշխատում է առ այսօր։ «Եթե մեզանից յուրաքանչյուրը ամեն օր նպաստի հայրենիք վերադառնալու գործում, ապա անպայման կվերադառնանք։ Ես համոզված եմ սրանում»,- Step1.am-ի հետ զրույցում ասաց Հայկ Օսիպյանը։
Արսեն Աղաջանյան
