Նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունից հրաժարվելուց հետո Բաքուն և Մոսկվան կվերածվեն օկուպանտների և թալանչիների

Հայ-ադրբեջանական հաշտեցման հիմքը Ռուսաստանի, Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարների եռակողմ պայմանավորվածություններն են (ձեռք բերված 2020-2022 թվականներին), և դրանք կասկածի տակ դնելու փորձերը չափազանց վտանգավոր են։ Այդ մասին երեկվա ճեպազրույցում հայտարարել է ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան։

Ինչպես նշել է դիվանագետը, Ռուսաստանը կարծում է, որ ներկայումս եռակողմ համաձայնագրերին այլընտրանք չկա։ Ըստ նրա, Հայաստանում դա չեն հերքում. մինչ օրս հանրապետության ոչ մի բարձրաստիճան ներկայացուցիչ չի հրաժարվել դրանցից կամ հայտարարել, որ այդ փաստաթղթերն անվավեր են։

Մոսկվան դրանով հաստատում է, նախ, որ նոյեմբերի 9-ի Եռակողմ հայտարարությունը համարում է ներկայիս ստատուս քվոյի միակ հիմքը, և երկրորդ՝ ընդունում է, որ հակահայկական ստատուս քվոն դեռևս հիմնված է նոյեմբերի 9-ի հայտարարությանը Հայաստանի հավատարմության վրա։

Ինչո՞ւ է նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը, որը գրեթե ամբողջությամբ խախտվել է, դեռ ուժի մեջ։ Այս հարցին պատասխանելու համար անհրաժեշտ է դիտարկել, թե հայտարարության որ կետերն են ամբողջությամբ կատարվել եւ նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը մերժելու դեպքում որ կետերն են վերանայման ենթակա։ Իսկ դա այն կետերն են, համաձայն որի՝ Քաշաթաղի, Քարվաճառի և Ակնայի շրջանները հանձնվեցին առան որեւէ կրակոցի՝ վայրկյանային ճշգրտությամբ։

Մոսկվան վախենում է այդ կետերի վերանայումից։ Եթե ​​նոյեմբերի 9-ին հայտարարություն չլինի, ապա ի՞նչ հիմքով Քարվաճառն ու Քաշաթաղը պետք է մնան Ադրբեջանի կազմում։ Իսկ ինչպե՞ս են այդ կետերը հայտնվել հայտարարության մեջ, եթե ռազմական գործողություններ տեղի են ունեցել այս տարածքներից հեռու։ Ալիեւը խոստովանել է, որ Շուշիի գրավումն իրենց թույլ է տվել առանց կռվի վերցնել Քարվաճառն ու Քաշաթաղը, այլապես ուժ չէին ունենա դա անելու ռազմական ճանապարհով։ Նա նաև նշել է, որ Շուշիի գրավումը հնարավորություն է տվել նոյեմբերի 9-ին փաստաթղթում ներառել Ղարաբաղին չառնչվող տարածքների մասին կետ՝ խոսքը Մեղրիի «միջանցքի» մասին է։

Պուտինն իր հերթին խոստովանել է, որ նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունն ինքն է գրել։ Նա չասաց, թե ինչու է տեքստում ներառել տարածքներ, որոնք պատերազմական գոտի չեն եղել, եթե նոյեմբերի 9-ի փաստաթղթի իմաստը ռազմական գործողությունները դադարեցնելն էր այնտեղ, որտեղ դրանք տեղի էին ունենում հայտարարության ստորագրման պահին։

Այս կետերի ներառումը հուշում է, որ նոյեմբերի 9-ի հայտարարության նպատակը Հայաստանի ամբողջական անջատումն էր Արցախից, Ղարաբաղը նեղ վզով փորձանոթի վերածելը` Ադրբեջանին հետագա վերջնական ենթակայության հանձնելու նպատակով։

Արցախցիների «ինտեգրումից» հրաժարվելը, նույնիսկ շրջափակման, ագրեսիայի, սովի, պետական ​​կառույցների «լուծարման», զինաթափման, ցեղասպանության վտանգի պայմաններում, կոտրեց բոլոր ծրագրերը, և այժմ Մոսկվան և Բաքուն չգիտեն, թե ինչ անել Արցախի հետ առանց արցախցիների։ Ամեն քայլ նրանց դեմ է խաղում՝ ցույց տալով բարբարոսության ու անօրինականության աստիճանը։

Նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունից հրաժարվելու և ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ձևաչափին վերադառնալու մասին Հայաստանի մեկ հայտարարությունը բավական է, և Բաքուն Մոսկվայի հետ միասին «տարածքային ամբողջականությունը վերականգնողներից» վերածվեն սովորական թալանչիների և օկուպանտների։

Հայկական քաղաքական տարածությունում այժմ մի գիծ է տարվում՝ Եռակողմ հայտարարությունից հրաժարվելու, բայց, ինչպես քաղաքագետներից մեկն ասաց, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի մանդատից հրաժարվելու հետ մեկտեղ։ Զախարովան, խոսելով Եռակողմ հայտարարության «այլընտրանք չունենալու» մասին, միտումնավոր չի նշում Մինսկի խմբի մանդատը։ Բայց ինչո՞ւ Երևանը դա չի անում։

Փաշինյանի կառավարությունը համառորեն չի հայտարարում, որ չկա Եռակողմ հայտարարություն, կա ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի մանդատ և Հայաստանի Սահմանադրություն, որտեղ հղում կա 1989 թվականի դեկտեմբերի որոշմանը Միացումի վերաբերյալ։ Սա նշանակում է, որ այժմ Հայաստանի արցախյան տարածքները օկուպացված են։

«Տաշիր» բարեգործական հիմնադրամը կշարունակի արցախյան ընտանիքներին աջակցելու ծրագիրը

Արցախից բռնագաղթվելուց հետո Տաշիր համայնքում բնակվող գրեթե 300 ընտանիք կշարունակի պարենային օգնություն ստանալ հիմնադրամից։ Հիմնադրամն օգնել է վճարել նաև օգոստոս ամսվա վարձավճարը, ասաց Տաշիրի համայնքապետարանի սոցիալական հարցերի բաժնի պետ Ասյա Հարությունյանը։

Նա նշեց, որ մինչև 2024 թվականի դեկտեմբեր ապրանքատեսակներ կբաժանվեն Տաշիր համայնքի ավելի քան 20 բնակավայրերում բնակվող արցախցի յուրաքանչյուր ընտանիքի։ Իսկ ֆոնդը վարձավճարի վերաբերյալ որոշում է կայացնում ամսական կտրվածքով. 2023 թվականի հոկտեմբերից մինչև 2024 թվականի օգոստոսը հիմնադրամի ծրագրով համայնք եկած ընտանիքների համար հիմնադրամը վճարում է բնակարանների ամսական վարձավճար, իսկ նրանք մեծամասնություն են կազմում։

Ալվարդ Գրիգորյան

Զինվորականից՝ թեյագետ

«Թեյի արտադրությունը և թեյի բիզնեսը իմ մանկության երազանքն էր, ես սիրում եմ տարբեր խոտաբույսերով թեյեր խմել, ինձ շատ դուր են գալիս հետաքրքիր համադրությունները, այդ իսկ պատճառով ես սիրով, մեծ ցանկությամբ որոշել եմ զբաղվել թեյի արտադրանքով»,- Անդրանիկ Սարգսյանի խոսքերն են՝ 17 տարվա զինվորական, ով բռնագաղթից հետո որոշել է փոխել մասնագիտությունը եւ խաղաղությունը թեյի տեսքով մատուցել իր ընտանիքին եւ բոլոր նրանց, ովքեր  մի բաժակ թեյի շնորհիվ հանգստություն կգտնեն։

Անդրանիկը համեստորեն լռում է, իսկ կինը՝ Անին, հպարտությամբ է պատմում, որ ամուսինն Արցախում ՊԲ-ի սպա էր՝ զորամասի շտաբի պետ։ Մեկուկես տարի էր մնացել, որ անցնի զինվորական թոշակի, բայց  հիասթափությունը շատ մեծ եղավ։

«Անդրանիկն ուզում էր շարունակել հոր՝ Արցախյան առաջին պատերազմի ժամանակ անհայտ կորած ազատամարտիկի գործը։ Մեծ պատասխանատվությամբ էր ծառայում եւ հաջողություններ ուներ, որի մասին վկայում են բազում   պարգևատրումները, պատվոգրերը, խրախուսանքները, մեդալները»,- ասում է Անին։

Կինը նշում է նաեւ, որ ամուսնու ապրումները շատ ծանր էին,  երբ որոշում կայացվեց լքել Արցախը՝ տարիներով պահած հողը, որի խաղաղության համար Անդրանիկը անհայր մեծացավ եւ ինքը  եւս անհամար անքուն գիշերներ անցկացրեց՝ հսկելով  մեր բարձունքները։

ՀՀ-ում երկար ժամանակ իր տեղը չգտնելով, աշխատանքի փնտրտուքներից հոգնած՝ հիասթափվում է ամեն ինչից։ Հետո հիշում է իր սիրելի հոբբին, որն այսօր դարձել է հետաքրքիր բիզնեսի սկիզբ։

«Արցախում ես միշտ մեր լեռնային և դաշտային գոտիներից հավաքում էի օգտակար խոտաբույսեր և նրբագեղ հոտով անուշաբույր համադրությամբ թեյ էի պատրաստում, հյուրասիրում իմ ընտանիքին, ընկերներին, հարևաներին, և հենց այդտեղից էլ առաջացավ դյութիչ թեյի անվանումը՝ Դյութեա»,- պատմում է Անդրանիկը։

 

Անին անկեղծանում է՝ իրենց տոնախմբությունների բաղկացուցիչ մասն էր Անդրանիկի պատրաստած թեյը։ Դա հատուկ արարողակարգ էր եւ բարեկամները երեկոյի այդ հատվածին  մի այլ  ոգեւորությամբ  էին սպասում։

Մանկության սիրելի զբաղմունքը մի քանի ժամում վերածվեց աշխատանքի գաղափարի։ Բույսերի հավաքմամբ զբաղվում է հիմնականում Անդրանիկը։

«Դեղաբույսերը հավաքում եմ հայկական լեռնաշխարհի բարձունքներից՝  Սիսիանից, Ղափանից, Տաթևից, Ապարանից, Բյուրակնից և Սեպասարից։ Դժվարություներ լինում են հիմնականում բարձրադիր գոտիներից հավաքելիս և թունավոր միջատների, օձերի հանդիպելիս»,- բացատրում է Անդրանիկը։

Թեեւ թեյամշակման մեջ ամենաբարդը հենց խոտաբույսերի հավաքումն է, բայց  ամբողջ ընթացքին պետք է ամենայն պատասխանատվությամբ վերաբերվել։ Սարգսյանները հենց այդպես են անում։

Արմավիրի իրենց այժմյան կացարանը իսկական արտադրամասի է վերածվում՝ տեսակավորման աշխատանքներին մասնակցում են նաեւ Անիի ծնողներն ու եղբայրը։

Թերթիկներն՝ առանձին, ցողուններն՝ առանձին, տերեւներն՝ առանձին, այս ամենը սպասում է իր ճիշտ ժամանակին՝ թեյի նոր համ ստանալու համար։ 9 եւ 7 տարեկան աղջիկներին վստահված է փաթեթները կշռելն ու գրառումներ անելը։

«Ես մասնագիտությամբ բուսաբան եմ, բայց նաև անհրաժեշտության դեպքում խորհուրդներ եմ հարցնում իմ դասախոս ավագ ընկերոջից, որը նույնպես թեյագործ է և չի զլանում մեզ խորհուրդներ տալուց։ Անդրանիկը եւս ունի  շատ խելացի թեյագործ ծանոթ, որի հետ էլի խորհրդակցում է համադրությունների և այլ հարցերավ։ Մեր բախտը շատ է բերել, որ մեր թեյագործ ընկերները մեզ որպես մրցակից չեն դիտարկում, այլ սրտանց ուզում են, որ հաջողենք»- ուրախությամբ ասում է Անին։

Անդրանիկն ուսումնասիրել է տարբեր աղբյուրներ՝ բույսերի համադրության, համային խառնուրդների մասին։ Ու առանց  հոգնելու, մեծ սիրով է պատմում բույսերի օգտակարության,  վիտամինների պարունակության մասին:

«Առողջարարության առումով իմ հավաքած խոտաբույսերը յուրահատուկ բուժման և օգտակարության բաղադրիչ մաս են կազմում։ Օրինակ, մասուրի մեջ 5-10 անգամ ավել է վիտամին C-ն, այն մաքրում է արյունատար համակարգը, բարձրացնում է օրգանիզմի դիմադրողականությունը։ Ուրցը բարելավում է ախորժակը և ուժեղացնում է ստամոքսահյութի արտադրությունը, օգտագործվում է նաև մաշկային հիվանդության բուժման համար»,- բացատրում է թեյագործն ու ավելացնում, որ թեյի սիրահարներն անպայման կգնահատեն համային այն փունջը, որ ինքն է ստեղծում։

Բայց մինչեւ «Դյութեա»-ն հասնի գնորդի թեյի սեղան՝ առաջինը համադրությունները փորձելու պատիվն ընտանիքինն է։

Կինն ու դուստրերն առաջին համտեսողներն են, իհարկե՝ առաջին օգնականները լինելուց զատ։

Արցախցիներն են հիմնական գնորդները, որովհետեւ պարզել են, որ այստեղ սուրճի սիրահարներն ավելի շատ են։ Սոցիալական էջերով են վաճառքն իրականացնում, բայց ամենամեծ վաճառքը գրանցում են տոնավաճառների ժամանակ։

Թեեւ լավ են գիտակցում, որ խոտաբույսերով համեմված թեյերի շուկան շատ մեծ է, բայց վստահ են, որ մի օր «Դյութեա»-ն էլ լավ մրցակից կլինի շուկայում, որովհետեւ իրենք ներդնում են մի ողջ ընտանիքի սեր ու ջերմություն։

Մարիամ ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Նյութը պատրաստվել է «Ստեփանակերտ» մեդիաակումբի նախագծի շրջանակներում

Պուտինը Փաշինյանի հետ զրուցելուց հետո զանգահարել է Ալիեւին

Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հեռախոսազրույցի ընթացքում ադբեջանցի պաշտոնակցի՝ Իլհամ Ալիեւի հետ քննարկել է իրավիճակն Անդրկովկասում։ Այս մասին օգոստոսի 28-ին հայտնել է Կրեմլի մամուլի ծառայությունը։

«Ղեկավարները գոհունակություն են հայտնել ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի՝ վերջերս Բաքու կատարած պետական այցի արդյունքներից։ Նշվել է, որ բանակցությունների ընթացքում ձեռք բերված պայմանավորվածությունների հետեւողական իրականացումը կնպաստի ռուս-ադրբեջանական դաշնակցային հարաբերությունների եւ գործընկերության հետագա խորացմանը։ Շարունակվել է Անդրկովկասում ընթացիկ իրավիճակի տարբեր ուղղությունների քննարկումը, ներառյալ ադրբեջանա-հայկական խաղաղության պայմանագրի, սահմանազատման եւ սահմանագծման, երկու պետությունների միջեւ տրանսպորտային հաղորդակցությունների ապաշրջափակման հարցերը։ Այս առնչությամբ ռուսական կողմը հաստատել է պատրաստակամությունը այսուհետ եւս հնարավոր աջակցություն ցուցաբերել Բաքվին եւ Երեւանին համապատասխան փոխընդունելի որոշումներ մշակելու հարցում»,- նշվել է հաղորդագրությունում։

Հիշեցնենք, որ օրերս Պուտինը զրուցել է Փաշինյանի հետ եւ տեղեկացրել Բաքվում Ալիեւի հետ հանդիպման մասին։

Որ արցախցիները կոմպակտ ապրեն՝ պահպանելով բարբառը

Հազարավոր արցախցիներ բռնատեղահանումից հետո կանգնել են կացարանի հարցը լուծելու խնդրի առաջ։ Ըստ այդ պահանջի էլ ստեղծվեց «Տուն» հիմնադրամը։ Հիմնադրամի գործադիր տնօրեն Հարութ ՄՆԱՑԱԿԱՆՅԱՆԸ, ով նույնպես Արցախից բռնատեղահանված է, չմնաց օգնություն սպասողի դերում, այլ սկսեց քայլեր ձեռնարկել՝ լուծելու ոչ միայն իր, այլև հայրենակիցների ամենագլխավոր հարցերից մեկը՝ տան հարցը։

Մնալ Հայաստանում

Ինքս ինձ խոստացել էի, որ հասարակական գործունեության այլևս չեմ վերադառնալու։ Երկար տարիներ «Հայրենյաց պաշտպան» ՀԿ-ի նախագահն եմ եղել, ուսանողական տարիներին ուսխորհդի նախագահն էի, պետական պաշտոններում եմ եղել, և եկել եմ այն եզրահանգման, որ մեր հասարակությունում դա անշնորհակալ գործ է, որովհետև արվածը քիչ է երևում և գնահատվում, իսկ չարվածը միանգամից ջրի երես է հանվում, այնպիսի քննադատության ես ենթարկվում, որ այլևս ցանկություն չի լինում նորից այդ գործով զբաղվել։

Սակայն իրավիճակը փոխվեց, երբ խոսեցի իմ լավ ընկերներից մեկի՝ Միխայիլ Վեկլենկոյի հետ, ով մորական կողմով հայ է, 2023-ին մեծ աջակցություն է ցույց տվել մեր հայրենակիցներին՝ տներ գտնելով, վերանորոգելով, մարդկանց նախնական տեղավորվելու հարցը լուծելու համար։ Նա ասաց, որ պետք է այնպես անենք, որ մարդիկ մնան Հայաստանում։ Ուսումնասիրելով 2020 թվականի տեղահանումից հետո հավաստագրերի միջոցով պետության տրամադրած օգնության ծրագիրը, բարերարների տարբեր մոտեցումներ հաշվի առնելով, որոշեցինք ստեղծել «Տուն» հիմնադրամը։ Այն հիմնվել է Միխայիլ Վեկլենկոյի կողմից, և նա է ինձ առաջարկել զբաղեցնել տնօրենի պաշտոնը և միասին այդ ծրագիրն իրականացնել։ «Տունը» բարեգործական և զարգացման հիմնադրամ է։

Նպատակը ոչ միայն բարեգործությունն է, այլև օգնելը, որ հայ մարդը Հայաստանում կարողանա զարգանալ, տնտեսություն ստեղծել և բարեկեցիկ կյանք ունենալ։ Հայ մարդու, այս պարագայում հատկապես արցախցիների այդ խնդիրը լուծելու համար տուն է պետք։ Իհարկե, դա չի ընդգրկելու արցախցիների այն սեգմենտը, որն ավելի քան ապահովված է, նաև այն խումբը, որը պատրաստ չէ ինքն իր համար ինչ-որ բան ստեղծելու։ Մենք որոշել ենք կենտրոնանալ լավ իմաստով միջին խավի վրա, այն ընտանիքների վրա, որոնք սիրում են իրենց երկիրը, պատրաստ են ապրել իրենց երկրում, ստեղծել, արարել և  իրենց տների կառուցման մեջ պատրաստ են որոշակի ներդրում ունենալ։

Ի՞նչ է մարդուն պետք տուն կառուցելու համար

 Պետությունը նախատեսում է սերտիֆիկատների միջոցով բնակապահովման ծրագիր իրականացնել, որը, ցավոք, հեռու է բնակարան գնելու կամ կառուցելու վերջնական արդյունք ստանալուց։ Բնական է, որ մարդ լրացուցիչ օգնության կարիք ունի։ Ի՞նչ է մարդուն պետք տուն կառուցելու համար։ Առաջին հերթին հող է պետք, համապատասխան ենթակառուցվածքներ և մնացածը։ Մեր հաշվարկները ցույց տվեցին, որ մարդիկ դժվարանում են սկզբնական փուլում, այսինքն՝ որոշել, թե որտեղ պետք է տունը կառուցվի։ Ենթակառուցվածքները մեկ ընտանիքի մասշտաբով իրականացնելը բավականաչափ թանկ է լինում։ Հետագայում էլ տան կառուցման համար անհրաժեշտ լրացուցիչ գումարը հիփոթեքի միջոցով լրացնելու հնարավորությունը նույնպես արդեն դժվարանում է։ Ընտանիքի մոտ վախ է առաջանում, որ այդքանը հնարավոր չէ անել։ Ծրագրի առաջին փուլում Երևանից ոչ մեծ հեռավորության վրա՝ համապատասխան բնակավայրում, 10 ընտանիքի համար պետք է տուն կառուցվի։ Հիմնադրամի միջոցներով գնելու ենք հողատարածքը, հավասար մասերի ենք բաժանելու, մարդկանց տալու ենք հողատարածք, որն արդեն ապահովված կլինի ենթակառուցվածքներով։

Թիրախային բնակավայրերը

 Այս պահին թիրախում մի քանի բնակավայրեր են, հաշվի ենք առնում հեռավորությունը Երևանից, որպեսզի մարդիկ մայրաքաղաքում աշխատանք ունենալու դեպքում հեշտ կարողանան գալ-գնալ, ենթակառուցվածքների առկայությունը՝ գազ, լույս, ջուր, տեղական ինքնակառավարման մարմինների վերաբերմունքը, պատրաստակամությունը նրանց բնակավայրում լրացուցիչ թաղամաս ունենալու առումով, աջակցելը այդ հարցում, ճանապարհների բարվոք վիճակը և այլն։ Այդ ամենը հաշվի առնելով՝ մի քանի թիրախային բնակավայրեր ենք ընտրել։ Համագործակցում ենք նաև այլ հիմնադրամների հետ, որոնցից մեկի հետ արդեն նախնական պայմանավորվածություն ունենք այդ հողատարածքներում նաև ջերմոցային տնտեսություններ կառուցելու համար։ Մենք փորձելու ենք այդ երկու ծրագրերը միացնել, որպեսզի տրամադրված հողատարածքում՝ ապահովված ենթակառուցվածներով, պետության տրամադրած սերտիֆիկատով ընտանիքը կարողանա տուն կառուցել։ Նաև այդտեղ ունենալով ջերմոցային տնտեսություն՝ 800-1000 քառ․մ. մակերեսով, կկարողանա  նաև զբաղվածության հարցը լուծել։ Ընկերներիցս մի քանիսը, ովքեր ունեն ճարտարապետական ընկերություններ, խոստացել են, որ թաղամասի ու տների նախագծերի առումով կաջակցեն։

Ծրագիրը բացառապես բարեգործական է

 Հիմնադրամը գումարների և ֆինանսների առումով ստեղծվել է բարեգործական հիմքի վրա։ Այնպես չէ, որ մենք մեծ միջոցների ենք տիրապետում, ուստի նաև դրամահավաքի գործունեություն ենք իրականացնում։ Այս փուլում արդեն սպասում ենք կամավորների, ընկերությունների, բարեգործների, ովքեր պատրաստ են այս ծրագրում իրենց ավանդն ունենալ։ Ծրագիրը բացառապես բարեգործական է, այլ նպատակ չի հետապնդում։ Արդեն դիմել ենք և շարունակում ենք դիմել նաև միջազգային հիմնադրամների, ընկերությունների (հայկական և ոչ միայն) տեղահանված ընտանիքներին աջակցելու համար։ Այս պահին դեռևս հայտ չենք ընդունում՝ հաշվի առնելով, որ դրամահավաքի գործունեությունը նոր ենք սկսել։ Ունենք կայքէջ՝ մի քանի լեզվով, որտեղ ծրագրի մանրամասները լուսաբանվում են, սոցիալական հարթակներում կա էլփոստը, հեռախոսահամարը, որոնցով մարդիկ կկարողանան մեզ հետ կապվել, ծրագրի մասին տեղեկանալ։ Հայտերի ընդունման մասին լրացուցիչ հայտարարելու ենք, որովհետև ծրագրի առաջին փուլում դեռ դրամահավաքի մասը պետք է իրականացվի մեր հիմնական դոնորների հետ։

Երկրորդ փուլում հայտերը կընդունվեն, կընտրվի առաջին 10 ընտանիքը, այնուհետև պետք է շարունակվի դրամահավաքը այդ ընտանիքների հետ միասին, երբ արդեն բարերարները կիմանան, թե կոնկրետ ինչ ընտանիքների են օգնում։ Կայքէջում ընտանիքների մասին ինֆորմացիա կտեղադրվի, նրանց կյանքի ուղու մասին կպատմվի, և այդ փուլում բարերարները կկարողանան անձնապես ծանոթանալ այդ ընտանիքների հետ։ Չի բացառվում, որ բարերարները ցանկանան ուղղակիորեն օգնել այդ ընտանիքներին։

Մենք սպասում ենք նաև կամավորների, ովքեր կօգնեն նյութը տարածելու, թարգմանություն անելու և այլ հարցերում։ Ինչ վերաբերվում է բարեգործներին, պատրաստ ենք նաև մեծ բարեգործությունների դեպքում նրանց ընդգրկել մեր հոգաբարձուների խորհրդում, նրանց միջոցով մեր գործունեությունը տարածել։ Պատրաստ ենք ցանկացած տիպի օգնություն ընդունել, միայն թե կարողանանք այդ ընտանիքներին ծառայել։ Հուսանք, առաջին փուլը կստացվի, հետագայում էլ ամբողջական թաղամասեր կլինեն։ Անչափ կարևոր է մեզ համար, որ  հայ մարդը՝ արցախցին, այս ամենով անցնելուց հետո կարողանա Հայաստանում ապրել, ապրել նաև կոմպակտ, իրար կողքի՝ պահպանելով բարբառը, այլ տեղային յուրահատկությունները։

Home (tunfoundation.org)

Գայանե ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

Նյութը պատրաստվել է «Ստեփանակերտ» մեդիաակումբի ծրագրի շրջանակներում

Ուկրաինայի հետ պատերազմի մասնակիցներին Ղրիմում հող կտրամադրվի. Կլինեն նաև տիտղոսներ

Ուկրաինայի հետ պատերազմի մասնակիցներին, ովքեր պայմանագրեր են կնքել Ռուսաստանի զինված ուժերի հետ միացված Ղրիմում, օկուպացիոն «իշխանությունների կողմից անվճար հողատարածքներ կտրամադրվեն թերակղզում»։ Մոսկվայի ենթակայության «Ղրիմի Հանրապետության» «օրենսդրության» համապատասխան փոփոխությունների մասին երեքշաբթի օրը՝ օգոստոսի 27-ին, հայտարարվել է նրա «կառավարության» կայքում։

Միջնադարում արշավների մասնակիցներին «թագի» համար նվաճված հողերի տրամադրումը հիմք դրեց Եվրոպայում և նույնիսկ Ամերիկայում ներկայիս հողային և ազնվական կադաստրին: Հողերը, ազնվականության կոչումների հետ մեկտեղ, շնորհվել են միապետի կողմից, քանի որ բոլոր նվաճված հողերը պատկանում էին նրան։ Ռուսական կայսրությունում Ղրիմը պատկանում էր արքայազն Պոտյոմկին-Տաուրիդին, ով ղեկավարում էր Ղրիմի միացման գործողությունը։

Այդպես էր Ռուսական կայսրությունում, սակայն 1917 թվականի հեղափոխությունը քանդեց համակարգը։ Հիմա Ռուսաստանը փորձում է նորը կառուցել։ Ո՞վ կդառնա Տաուրիդի նոր կնյազը:

ՀՅԴ. Հայաստանի Հանրապետության հիմքը Միացումի մասին 1989-ի որոշումն է

Ստեփանակերտ, 1 տարի առաջ

Գերագույն խորհրդի պատգամավորներն օգոստոսի 23-ին հավաք են անցկացրել՝ Անկախության հռչակագրի 34-րդ տարեդարձի առթիվ։

ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր, ՀՅԴ անդամ Արթուր Խաչատրյանն իր ելույթում ասաց. «Հայաստանի Հանրապետությունը միայն 29 743 քառսկուսի կմ վրա ապրող հայերի եւ հայաստանցիների հայրենիքը չէ։ Հռչակվեց, որ դա համայն հայության հայրենիքն է։ Եվ ամենակարեւորը՝ այս պետության հիմքը 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ի որոշմամբ ստեղծված պետությունն է։ Այս Հայաստանի Հանրապետության հիմքը Հայաստանի եւ Լեռնային Ղարաբաղի հանրապետություններն են։

Այսօր Հայաստանի իշխանությունները, փորձելով սեպ խրել այս երկու պետությունների արանքում, արցախահայության ու սփյուռքահայության միջեւ, փորձում են պառակտել մեր ազգը եւ ջնջել հայկականություն։ Եվ այսօր, նշելով Հայաստան Անկախության հռչակագրի 34 ամյակը, մենք ուղերձ ենք հղում, որ ողջ հայ ժողովուրդն ունի համահայկական նպատակներր, հայոց պետականությունը Արցախի Հանրապետության եւ Հայաստանի Հանրապետության վերամիավորումն ուղենիշ հռչակող պետություն է։ Եվ այդ ընթացքից հնարավոր չէ մեզ շեղել”։

Իսկ Միջազգային և համեմատական իրավունքի կենտրոնը, Հայ դատի համակարգում գործող Հայկական իրավական կենտրոնի հովանավորթյամբ, հրապարակել է մանրամասն զեկույց՝ անդրադառնալով Արցախում տեղի ունեցած վերջին էթնիկ զտումներինորոնք պայմանավորված են Ադրբեջանի երկարատև հակահայկական խտրական  քաղաքականությամբ։ Զեկույցը  վիճարկում է, որ Արցախի շրջափակումըռազմական հարձակումը և հաջորդող բռնի տեղահանումը իրարից առանձնացված միջադեպեր չենայլ հայերի դեմ խորապես արմատացած ինստիտուցիոնալ քաղաքականության գագաթնակետ։ Զեկույցը հասանելի է հետևյալ հղմամբ։

ՀՅԴ-ն մտադիր է սեպտեմբերի 2-ին կազմակերպել միջոցառումներ՝ նվիրված Արցախի անկախության օրվան։ Միացումի ակունքներում կանգնած կուսակցության այն դիրքորոշման ֆոնին, որ 1989թ.-ի որոշումը ուժի մեջ է, Արցախի անկախության շեշտադրումն այդքան էլ հասկանալի չէ։

Կուսակցությունն այժմ աջակցում է Արցախի Ազգային ժողովի կողմից Վարդան Օսկանյանի գլխավորությամբ ստեղծված հանձնաժողովի գործունեությանը, որը զբաղվում է արցախցիների Արցախ վերադարձի միջազգային հիմքոերի ստեղծման խնդրով։

Եթե ​​ՀՅԴ-ն Արցախը համարում է Հայաստանի անքակտելի մաս, ապա արցախցիների վերադարձը պետք է լինի հայկական տարածքների ապաօկուպացիայի եւ օտարերկրյա զորքերի դուրսբերման շրջանակներում։

Բարության էստաֆետ, կամ ինչպես Մայր Հայաստանը դիմավորեց ղարաբաղցիներին

Ղարաբաղից դեպի Հայաստան գաղթի ճանապարհին ավտոշարասյան մեքենաներից մեկում հազիվ տեղավորվել էին յոթ հոգի՝ վեց մեծահասակ և երկու տարեկան մի փոքր երեխա։ Մեծահասակների թվում են երկվորյակներով հղի Արմինեն և նրա 80-ամյա տատիկը։ Յոթ  հոգու համար իրեր դնելու միայն մի տեղ կար, պարզապես ոչինչ: Ինչպես Արմինեն է ասում, երկվորյակների ակնկալիքով նրանք նախընտրել են իրենց հետ տանել այն, ինչ մեծ դժվարությամբ են գնել պաշարված քաղաքում՝ տակդիրները։ Այդպես էին անում բազմաթիվ ղարաբաղցիներ, ովքեր վերջին պահին իրենց հետ վերցրեցին պարենային ապրանքներ, որոնց համար շրջափակման ժամանակ մեծ գումարներ էին վճարել, թեև Երևանում իրականում դրա կարիքն արդեն չկար։

Դժվար է պատկերացնել, անհնար է նկարագրել, թե ինչպես երեք օրում նրանք անցան մի ճանապարհ, որը սովորաբար տևում է 1,5-2 ժամ… Գորիսի բաշխիչ կենտրոնում, ուր ընտանիքն առաջին հերթին գնացել էր, նրանց խորհուրդ տվեցին մեկնել Մասիս քաղաք, որտեղ նրանց կարող են տրամադրել ժամանակավոր ապաստան։ Բայց, հասնելով Մասիս, նրանք այնտեղ գտան մի սենյակ, որը լիովին պիտանի չէր բնակության համար։ Ինչպե՞ս կարող էին այստեղ տեղափոխվել փոքրիկ երեխայի հետ՝ երկու նորածինների էլ սպասելով:

«Երկար ճանապարհորդությունից և սթրեսից հետո վիճակս ամեն ժամ վատանում էր, ցավեր էի զգում, ոտքերս այտուցվում էին։ Ամուսինս՝ Վարդանը, մեքենան քշեց Մասիսի քաղաքապետարան և քաղաքապետին խնդրեց, որ գոնե մի սենյակ հատկացնի ինձ և որդուս, որպեսզի գիշերենք և հաջորդ առավոտ սկսենք բնակարան փնտրել»,- պատմում է Արմինեն։

Բացի քաղաքապետից, աշխատասենյակում անծանոթ մարդ էր նստած։ Դառնալով անելանելի իրավիճակի ակամա վկան՝ նա ղարաբաղցիներին հրավիրել է Երևանի կենտրոնում գտնվող իր երեք սենյականոց բնակարանում ապրելու, մինչև բնակարան գտնեն, երեք ամսով և անվճար։ Նրա անունը Հակոբ է, և միայն այսքանն է հայտնի նրա մասին։

Հակոբը նրանց բերեց իր բնակարան, սուպերմարկետից երեխայի համար այնքան սնունդ ու քաղցրավենիք գնեց, որ դեռ երկար հերիքեց, հետո հավաքեց իրերը և գնաց…

Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ շատերը չեն ցանկանում վարձակալության տալ տները բազմազավակ ընտանիքներին, փոքր երեխաներ ունեցող կամ տարեցներ ունեցող ընտանիքներին, Հակոբի որոշումը՝ պարզապես իր տունը նվիրել մարդկանց, ում կյանքում չի հանդիպել, զարմացնում է նրանց, ովքեր լսում են դրա մասին:

Հոկտեմբերին երկվորյակ տղաներ ծնվեցին, և այդ ամսվա վերջին Արմինեի ընտանիքը որոշեց, որ ժամանակն է տեղափոխվել վարձով բնակարան։

«Շնորհակալ եմ «Էրեբունի» բժշկական կենտրոնի հոգատար բժիշկներին՝ Էդիտա Էդուարդովնային, ովքեր կատարեցին իմ վիրահատությունը, Իննա Վյաչեսլավովնային, Կարինա Գառնիկովնյիան։ Տղաներս՝ Դանին և Դավիթը ծնվեցին 2023 թվականի հոկտեմբերի 10-ին, իսկ ամսվա վերջում մենք տեղափոխվեցինք վարձով բնակարան»,- պատմում է Արմինեն։

Նույն հիվանդանոցում նրան մեծապես աջակցել է բուժքույր Հեղինե Ադիխանյանը։ Երեխաները վերակենդանացման բաժանմունքում են եղել, բուժքույրը սովորեցրել է մորը երեխաներին խնամել, ջերմաստիճանը պահպանել, իսկ հերթափոխից դուրս գալուց թողել է իր անձնական հեռախոսահամարը, որ եթե ինչ-որ բան լինի, Արմինեն իրեն զանգի։ «Երբ գիշերը տեղս չէի գտնում, իսկ Դանին պառկած էր , ինձ մոտ եկավ հիանալի Հեղինեն և օգնեց ինձ չհուսահատվել։ Ես դեռ կապ եմ պահպանում նրա հետ և խորհրդակցում երեխաների համար բժիշկների հետ կապված: Ի դեպ, այս հիվանդանոցում մեզ թույլ չէին տվել նույնիսկ 1000 դրամ ծախսել»,- ասում է Արմինեն։

Հետո նրանց կյանքում հայտնվեց մեկ այլ բարի կին՝ Սոնա Հովհաննիսյանը, ով երեխաների համար մանկասայլակներ ու նվերներ էր «կազմակերպել»։

«Այսպիսով, Հակոբ անունով մի բարի մարդ նշանավորեց իմ կյանքի մի շարք հրաշալի մարդկանց շարան այստեղ՝ Հայաստանում»,- ամփոփում է Արմինեն։

Սվետլանա Դանիելյան

Նյութը պատրաստվել է Ստեփանակերտի Մեդիա Ակումբ նախագծի շրջանակներում

Հովհաննես Քաջազնունու Բաքվի հայոց եկեղեցին

Իսկ գիտեի՞ք, որ Հայաստանի Առաջին Հանրապետության առաջին վարչապետ Հովհաննես Քաջազնունին ոչ միայն ճարտարապետ էր, այլև նրա նախագծով կառուցվել է Բաքվի Սբ․ Թադևոս և Սբ․ Բարդուղեմիոս եկեղեցին, որը գտնվում էր Դիմիտրովա-Բոնդարնայա-Շամսի Բադալբեյլի փողոցում։

Դեռ ուսանողական տարիներին երիտասարդ Քաջազնունու համար երազանք էր դարձել նախագծել հայկական եկեղեցի, և այդ երազանքը նրան տարավ Անի, բացահայտելու հայկական ճարտարապետության գաղտնիքները։  Հովհաննես Քաջազնունին հայկական եկեղեցու նախագիծը մշակել է տարիներ շարունակ, փայփայելով հայկական նոր ոճով կոթողային շինություն ստեղծելու գաղափարը: Գիտակցելով հայկական ճարտարապետության բարձր գեղարվեստականությունն ու արտահայտման ազգային ձևերը, նա իր առջև խնդիր էր դրել ճարտարապետությանը տալ նոր բովանդակություն, ստեղծելով  հայկական նոր ոճ։

19-րդ դարավերջը ինչպես ասում են, Քաջազնունու երազանքի աստեղային ժամն էր։ Բաքվեցի մեծահարուստ Ենովք Բուդաղյանի կտակած միջոցներով Բաքվի կենտրոնում հայկական եկեղեցի կառուցելու համար 1898 թվականին Սանկտ Պետերբուրգի ճարտարապետների կայսերական ընկերությունը հայտարարում է մրցույթ։ 1907 թվականի փետրվարի 28-ին մրցույթին ներկայացված հինգ նախագծերից մեկն էլ Հովհաննես Քաջազնունունն էր։

Հունիսի 4-ին հայտնի է դառնում, որ Պետերբուրգում գործող ժյուրին առավելությունը տվել է ճարտարապետներ Գ. Տեր-Միքելյանի ե Վ. Պետրովսկու նախագծերին. դրանք արժանացնելով առաջին մրցանակի: Բուդաղյանի ընտանիքի կտակակատարների խորհուրդը, սակայն կտրականապես դեմ գնալով ժյուրիի որոշմանը, նախընտրեց Քաջազնունու տարբերակը: Սկսվում է նախագծի աշխատանքային գծագրերի մշակումը, որը Քաջազնունին կատարում էր մենակ, առանց որևէ մեկին ներգրավելու աշխատանքներին: Ըստ ներկայացված նախագծի, եկեղեցու շինարարության արժեքը կազմում էր 300.000 ռուբլի: Բայց ժառանգած գումարը կազմում էր ընդամենը 200.000 ոուբլի։  Քաջազնունին ստիպված էր զգալիորեն վերափոխել նախագիծը։ Եթե նախագծով նախատեսված էր 1500 տեղանոց աղոթասրահ, չափերը փոքրացնելով այն հասցվեց 1000 մարդու։

1909 թվականին Քաջազնունին քաղաքական գործունեության համար ձերբակալվում է, գրավով ազատվելուց հետո, 1911 թվականին քաղաքական հալածանքներով պայմանավորված մեկնում է արտասահման։ Այդ ընթացքում եկեղեցու շինարարությանը հետևում էր մեկ այլ հայ ճարտարապետ՝ Նիկողայոս Գեորգի Բաևը, որը նույնպես մեծ ավանդ ունի Բաքվի ճարտարապետության մեջ։

1914 թվականին կայանում է եկեղեցու օծման արարողությունը, որից հետո Ենովք Բուդաղյանի աճյունը, որ ժամանակավորապես հողին էր հանձնվել հայկական հին գերեզմանատանը, տեղափոխվում և վերահուղարկավորվում է նորակառույց եկեղեցու բակում, ինչպես նախօրոք հայտարարել էր հայկական եկեղեցու ավագ քահանա Ղևոնդ Տեր-Աստվածատուրյանը։

Ականատեսների վկայությամբ, այդ եկեղեցին Բաքվի ամենագեղեցիկ շենքն էր, որը աչքի էր ընկնում իր ներքին ու արտաքին շքեղությամբ ու ճարտարապետական դրվագներով։ Սպիտակ քարի և ոսկու նուրբ շերտով հարդարման զուգակցումը, արևի ճառագայթների ներքո հատուկ մի վեհություն էին տալիս եկեղեցուն:

Քաջազնունու եկեղեցու ճարտարապետությունը որոշ ճարտարապետների կողմից մեկնաբանվեց որպես «նոր հայկական գոթիկա»։ Եկեղեցու հիմքում պահպանելով կենտրոնագմբեթ, հավասարակողմ խաչի հայեցակարգը, գլխավոր ծավալի չորս անկյունները ձևավորել է չորս պարագծով կորագիծ խորաններով, որով խախտել է հայկական եկեղեցաշինության հատակագծային հիմնական առանձնահատկությունը՝ կենտրոնագմբեթ համակարգի քառաթև պարզ և բնորոշ ծավալը։ Դրա հետ մեկտեղ՝ հետաքրքիր է լուծված զանգակատան տեղն ու դիրքը՝ ընդհանուր համայնապատկերում։ Այն եռաթռիչք կամարաշարով առաջ է բերված արևմտյան ճակատից և այդ առումով նման է Շուշիի Ղազանչեցոց եկեղեցուն։

Խորհրդային տարիներին եկեղեցին հայտնվում է «ոչ ցանկալի» հուշարձանների ցանկում և բարբարոսաբար քանդվում 1930-ական թվականի սկզբներին։ Ականատեսների վկայությամբ՝ քանդում էին երեք տարի շարունակ։ Այնքան ամուր կառույց էր, որ 1937 թվականին ստիպված են լինում պայթեցնել: Եկեղեցու տեղում կառուցվել է Բաքվի կոնսերվատորիայի  շենքը։

Եկեղեցին ճարտարապետական ու նաև բարձր գեղարվեստական արժանիքներով, իր ուրույն տեղն ունի հայ ճարտարապետության պատմության մեջ։

Արմինե Հայրապետյան

Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված անձանց քաղաքացիությունը Լեռնային Ղարաբաղն է․ Արմեն Ղազարյան

Step1.am-ի զրուցակիցն է ՆԳՆ Միգրացիայի եւ քաղաքացիության ծառայության պետ Արմեն Ղազարյանը։

-Պարո՛ն Ղազարյան, Արցախից բռնի տեղահանված քանի՞ անձ է դիմել՝ ՀՀ քաղաքացիություն ստանալու համար։

-Օգոստոսի 26-ի տվյալներով՝ ՀՀ քաղաքացիություն ստանալու համար դիմել էր Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված 4217 անձ։ Նախագահի հրամանագրով քաղաքացիություն են ստացել 2496-ը։ Շատերն այս թվերին նայելով, ասում են, թե քաղաքացիություն ստացողների թիվը քիչ է, բայց այստեղ պետք է հաշվի առնել մի կարեւոր հանգամանք, որ անչափահասներն այս տվյալների մեջ չկան եւ չեն կարող լինել։ Քաղաքացիության դիմումներ լրացնում է 18 տարին լրացած անձը, իսկ երբ ծնողները կամ մեկ ծնողը դառնում են ՀՀ քաղաքացի, անչափահասն ուղղակի անձնագրի փոփոխության ճանապարհով դառնում է ՀՀ քաղաքացի։

-Արցախցիները հետեւյալ հարցն են բարձրաձայնում՝ բնակապահովման ծրագրից օգտվելու համար ինչո՞ւ է պարտադիր նորմ սահմանվել ՀՀ քաղաքացի դառնալը։ Չէ՞ որ այդ ծրագրի նպատակն այն է, որ Հայաստանը փախստական արցախցիներին ապահովում է բնակարանով, ՀՀ քաղաքացիություն ստանալու պահանջի նպատակը ո՞րն է։

-Իրականում ծրագրի պատասխանատու մարմինը մենք չենք, հարցն աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարության տիրույթում է։ Բայց ծրագրի պատասխանատուները բարձրաձայնել են այդ հարցը, հետեւյալ տրամաբանությունն է, որ պետությունը երկարաժամկետ ներդրում է կատարում այս անձանց համար՝ բնակարանային ապահովման ծրագրերի իրականացման նպատակով։ Եվ երկարաժամկետ ներդրումը պետք է արտահայտվի նաեւ պետության հետ երկարաժամկետ կապի որոշակի դրսեւորմամբ։ Իսկ դրա իրավական դրսեւորումը մեր իրավական համակարգի պայմաններում միայն քաղաքացիություն ստանալն է։ Այսինքն՝ քաղաքացիությունն է ապահովում այն երկարաժամկետ եւ իրավական կապն անձի ու պետության միջեւ, որն ակնկալվում է, որ պետք է լինի նաեւ այս ծրագրի արդյունքը։ Սա է հիմնարար տրամաբանությունը։

Բայց ես նշեմ նաեւ շատ կարեւոր հանգամանք՝ եթե ուշադրություն դարձրած լինեք, աջակցության ծրագրերի համար սոցիալական ու իրավական կարգավիճակը միմյանց հետ կապված չեն եղել։ Ես նկատի ունեմ միանվանգ 100 հազար դրամ, 40+10 հազար դրամ աջակցության ծրագրերը, որոնց դեպքում սոցիալական ու իրավական կարգավիճակը միմյանց հետ կապված չեն եղել։ Այսինքն՝ բռնի տեղահանման փաստի հիման վրա են իրականացվել սոցիալական ծրագրերը, որովհետեւ դրանք եղել են ճգնաժամի կառավարման եւ ճգնաժամի հաղթահարման սոցիալական ծրագրեր, ոչ թե երկարաժամկետ կապ ենթադրող ծրագրեր։ Անձը լիներ ՀՀ քաղաքացի, թե չլիներ, եթե ԼՂ-ից բռնի տեղահանված էր, եւ ֆիքսված էր նրա տեղահանության փաստը, այդ փաստի ուժով նա օգտվում էր եւ շարունակում է օգտվել նշածս սոցիալական ծրագրերից։

-Քաղաքացիություն ստանալու պարտադիր պահանջը կարո՞ղ է ազդել բնակապահովման ծրագրի արդյունավետ իրականացման վրա։ Ես նկատի ունեմ, որ այդ պահանջի դեպքում ծրագրի իրականացումը կարող է դանդաղել։ Գուցե սա արվել է այն նպատակով, որպեզի հնարավորինս քիչ մա՞րդ օգտվի ծրագրից։

-Անկեղծ ասած, ծրագրի դիմելիության մասին տեղեկություն չունեմ, պետք է դիմելիությունը հաշվենք, որպեսզի կարողանանք նմանատիպ եզրահանգում անել։ Այստեղ մի կարեւոր հանգամանք կա՝ ԼՂ-ից տեղահանված անձանց շրջանում որոշակի միֆեր, կասկածներ կան, որոնք օբյեկտիվորեն կարող են առաջանալ։ Մենք ամենօրյա ռեժիմով շփվում ենք տեղահանված անձանց հետ, եւ հիմնական մտահոգություններն այն են, թե ի՞նչ կլինի իրենց գույքային իրավունքների հետ։ Մինչդեռ, մենք հստակ բացատրում ենք, որ իրականում այս իրավունքների մասով անձը որեւէ կերպ չի տուժում, դրանք անձի հետ անխզելիորեն կապված իրավունքներ են։ Անձի իրավական կարգավիճակի փոփոխությամբ այս իրավունքները որեւէ կերպ չեն խաթարվում եւ չեն տուժում։ Նմանօրինակ մտահոգություններ ես տեսել եմ նաեւ Ադրբեջանից բռնի տեղահանված անձանց շրջանում։

-Ժամանակավոր պաշտպանության՝ փախստականի կարգավիճակ ստանալու համար արցախցիները ստորագրում են մի փաստաթուղթ, ըստ որի՝ ոչ մի երկրի քաղաքացի չեն հանդիսանում։ Ինչի՞ համար է սա արվում։

-Այստեղ շատ կարեւոր հանգամանք կա՝ ձեւակերպումն այսպես է՝ չեն հանդիսանում որեւէ այլ երկրի քաղաքացի։ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված անձանց իրավական կարգավիճակը որոշակիացվել է 2023 թվականի հոկտեմբերի կառավարության 18-64 որոշմամբ։ Այդ որոշումը ենթադրում է ԼՂ-ից բռնի տեղահանված անձանց ժամանակավոր պաշտպանության կարգավիճակի, փախստականի կարգավիճակի տրամադրում։ Ժամանակավոր պաշտպանության կարգավիճակը կիրառվում է աշխարհում զանգվածային հոսքերի դեպքում։ Օրինակ՝ Եվրամիությունում ժամանակավոր պաշտպանության կարգավիճակ տալիս են Ուկրաինայից բռնի տեղահանված փախստականներին՝ միակ տարբերությամբ, որ այնտեղ ժամանակավոր պաշտպանությունը միանգամից չի ենթադրում փախստականի կարգավիճակ։ Իսկ մեր Փախստականների եւ ապաստանի մասին օրենքը հստակ ասում է, որ ժամանակավոր պաշտպանություն ստացած անձինք ճանաչվում են փախստական։ Այսինքն՝ նրանք ՀՀ-ում ունեն նույն իրավունքները, ինչ այլ փախստականները։

Կառավարության որոշումը, որով տրամադրվեց ժամանակավոր պաշպանության կարգավիճակը հստակեցնում է այն խումբը, որին տրամադրվում է այդ կարգավիճակը։ Երեք կատեգորիա է նշված՝ Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության ռեգիստրով անցնող մարդիկ, այն անձինք, ում վերջին հաշվառումը եղել է ԼՂ բնակչության ռեգիստրում եւ երրորդը՝ չկան ԼՂ բնակչության ռեգիստրում, բայց բռնի տեղահանության ընթացքում մենք ֆիքսել ենք, որ այս անձինք ԼՂ-ից բռնի տեղահանված անձինք են։ Եվ մեկ բացառություն կա, որ անձը չի հանդիսանում այլ երկրի քաղաքացի։ Սրա լոգիկան դրված է Փախստականների եւ ապաստանի մասին մեր օրենքում, որ եթե անձն ունի որեւէ այլ երկրի քաղաքացիություն, նա օգտվում է այդ երկրի պաշտանությունից։ Պայմանական ասած՝ եթե անձը Ռուսաստանի կամ Արգենտինայի քաղաքացի է, նա արդեն օգտվում է այդ երկրի պաշտպանությունից։ Ժամանակավոր պաշտպանության էությունն այն է, որ որեւէ պարագայում ՀՀ-ն չի վերադարձնելու ժամանակավոր պաշտպանության տակ գտնվող անձին այն տարածք, որտեղ նրա կյանքին ռիսկ է սպառնում։ Իսկ այս պարագայում նա արդեն օգտվում է այդ չվերադարձելիության սկզբունքից երրորդ պետության կողմից։ Նույնը ՀՀ քաղաքացիների մասին է՝ եթե անձը ՀՀ քաղաքացի է, իրավականորեն անհրաժեշտություն չկա ու չի էլ կարող լինել մի իրավիճակ, որ անձն իր քաղաքացիության երկրում լինի նաեւ փախստական։ Դա իրավական նոնսենս է, չի կարող նման բան բան գոյություն ունենալ։ Եվ հենց այդ պատճառով է նշված, որ անձը չպետք է լինի այլ երկրի քաղաքացի։

-Այսինքն՝ երբ նշվում է՝ չպետք է լինի այլ երկրի քաղաքացի, խոսքն Արցախի մասի՞ն  չէ։

-Այո՛, հենց ոչ Արցախի մասին է խոսքը։

-Այսինքն՝ Արցախում իրենց կոլեկտիվ գույքային եւ մյուս իրավունքները պահպանվո՞ւմ են։

-Այո՛։ Հենց դրանով մենք սահմանազատում ենք դնում, որ եթե անձը միայն Լեռնային Ղարաբաղում էր բնակվում, այնտեղ էր հաշվառված, իրեն համարում էր ԼՂ քաղաքացի, մենք նրան վերցնում ենք ժամանակավոր պաշտպանության տակ։ Մենք ուղղակի պետք է ֆիքսենք, որ այլ երկրի, այդ թվում՝ ՀՀ քաղաքացի չի հանդիսանում տվյալ անձը։

-Արցախից բռնի տեղահանված անձանց մոտ շատ է ծագում այս հարցը՝ իրենք քաղաքացիություն ունեցող, թե՞ չունեցող անձինք են։

-Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված անձանց քաղաքացիությունը Լեռնային Ղարաբաղն է։

– Կմանրամասնե՞ք՝ ի՞նչ անձնագրեր են տրամադրվում արցախցիներին, 099 կոդով անձնագիրը ինչո՞վ է տարբերվում 070 կոդով անձնագրերից։ Դա հատուկ անձնագի՞ր է, թե սովորական քաղաքացիությունը հաստատող փաստաթուղթ, հետագայում մարդիկ դարձյալ խնդիրների չեն բախվի՞ իրենց անձնագրերի պատճառով։

-099 կոդը վերաբերում է նրան, որ ՀՀ քաղաքացիություն ստանալուց հետո մարդն առաջին անգամ անձնագրավորվում է։ Դա առանձին անձնագրավորման կոդն է։

-Այսինքն՝ եթե, օրինակ, Իսպանիայի քաղաքացին որոշի ՀՀ քաղաքացիություն ստանալ, դարձյալ այդ կոդն է լինելո՞ւ։

-Այո՛, դա առաջին անգամ ՀՀ քաղաքացիություն ձեռք բերած անձի անձնագրավորման կոդն է։ Նախկինում Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությանը տրամադրվել են ՀՀ անձնագրերը ոչ թե որպես քաղաքացիության հավաստում, այլ որպես ճամփորդական փաստաթղթեր։ Դրա մասին արձանագրված է «Չիրագովն ընդդեմ Հայաստանի» գործով ՄԻԵԴ վճռում, որտեղ հղում է կատարված 1999 թվականի փետրվարի 24-ի Հայաստանի եւ Լեռնային Ղարաբաղի միջեւ համաձայնագրին, գրված է, որ այդ փաստաթղթերը ճանփորդելու նպատակով են տրամադրվում եւ չեն վկայում անձի՝ ՀՀ քաղաքացիության պատկանելության մասին։

Ինչ վերաբերում է ծննդավայրը անձնագրում նշելուն, մեր կարգավորումներով հնարավորություն կա ընտրել երկիր, մարզ եւ բնակավայր։ Այսինքն՝ երբ անձն իր դիմումում գրում է, որ ցանկանում է որպես իր ծննդավայր նշել մարզը կամ բնակավայրը, այդ հնարավորությունը կա։ Լեռնային Ղարաբաղի դեպքում բնակավայրի անունն է նշվում։

Ռոզա Հովհաննիսյան

2022 թվականի ամառ. Ռուսական զորքերը հստակ առաքելություն ունեին խեղդելու Արցախը

2022 թվականի ամռանը սկսվեց Արցախի կործանման վերջնական փուլը։ Ադրբեջանը հայտարարեց Լաչինի միջանցքի այլընտրանքային ավտոմայրուղու կառուցման ավարտի մասին՝ պահանջելով Քաշաթաղի (Լաչին) շրջանի լիակատար վերահսկողություն և ռուս խաղաղապահների դուրսբերում այս գոտուց։

Ղարաբաղի բարձրաստիճան պաշտոնյաները հանդիպել են Բերձորի, Սուս և Աղավնո (Արիավան) գյուղերի բնակիչների հետ՝ հայտարարելով, որ միջանցքն անցնում է ադրբեջանցիներին, և մարդիկ պետք է լքեն իրենց տները։ Կառավարության կարգադրությամբ դադարեցվել են բոլոր հաղորդակցությունները, տները չայրելու հրաման է տրվել։

Օգոստոսի 20-ից ռուսական խաղաղապահ զորախումբն առանց հատուկ թույլտվության արգելափակել է մուտքը Աղավնո հայ լրագրողների, հասարակական գործիչների և քաղաքացիական անձանց համար։ Այնտեղից հնարավոր էր միայն հեռանալ։ Միևնույն ժամանակ, ադրբեջանցիները «փրկարարների» անվան տակ արդեն կանգնած էին բնակավայրերի մոտ:

Վերջին հայ ընտանիքները օգոստոսի 24-ին լքել են Բերձորը, Սոսը և Աղավնոն։ Նրանց հետեւել են Լեռնային Ղարաբաղի ոստիկաններն ու փրկարարները։ Որոշ ժամանակ անց ռուս խաղաղապահները եւս լքել են Լաչինի միջանցքը։

Այն ժամանակ խոսույթ է ի հայտ եկել, որ Լաչինի միջանցքի վաղաժամ հանձնումը տեղի է ունեցել ղարաբաղյան եւ ադրբեջանական կողմերի գործարքի արդյունքում՝ ռուս խաղաղապահների ճնշման և միջնորդության ներքո։ Այս խոսույթը սկսեց հատկապես հաստատվել, երբ օգոստոսի վերջին օրը, առանց զգուշացման, կառավարությունն ու ռուս խաղաղապահների հրամանատարությունը շարասյունով գնացին Ստեփանակերտից Հայաստանի սահմանը այլընտրանքային ճանապարհով, այսինքն։

Այդ օրերին Ստեփանակերտում տեղի էին ունենում բողոքի ակցիաներ։ Մասնակիցները կոչ էին անում հանրությանը ուշադրություն դարձնել 44-օրյա պատերազմից հետո ծաղկած կոռուպցիային և այն փաստին, որ նոյեմբերի եռակողմ հայտարարության ստորագրողները չեն կատարում իրենց պարտավորությունները։

Ընդդիմությունը կոչ արեց ուշադրություն դարձնել այն փաստին, որ Բերձորի և Աղավնոյի վաղաժամ հանձնումով սրվելու է Հայաստանից դեպի Լեռնային Ղարաբաղ Բերձորի միջանցքով անցնող ենթակառուցվածքային հաղորդակցությունների հարցը ։ Այլընտրանքային ճանապարհի որակը կասկածի տակ դրվեց, և փաստարկվեց, որ Հայաստանի հետ հաղորդակցությունը պետք է ապահովվի երկու երթուղիներով՝ Բերձորի միջանցքով և այլընտրանքային ճանապարհով։

Ընդդիմությանն ի հակակշիռ սկսվեց այլընտրանքային ճանապարհի առաջնահերթության քարոզչություն։ Իսկ հաղորդակցությունների հարցը, ինչպես հայտարարեցին իշխանությունները, իբր կլուծվի ռուս խաղաղապահների աջակցությամբ։ Մարդկանց այն ավելի շատ դուր եկավ:

Սակայն մի քանի ամիս անց սկսվեց շրջափակումը։ Կենսական ամեն ինչի պակասից բացի, փորձեր են սկսվել տարածել այն նարատիվը, որ ղարաբաղցիները սխալ են հասկացել եռակողմ համաձայնագրի կետերը, իսկ ռուս խաղաղապահների առաքելությունը բոլորովին այլ է։

Ալվարդ Գրիգորյան

Ռոստովի մարզում անօդաչու սարքերը հարձակվել են նավթի պահեստի և օդանավակայանի վրա

Այսօր՝ օգոստոսի 28-ին, ժամը 3:00-ի սահմաններում անօդաչու սարքերը հարձակվել են նավթի մեկ այլ պահեստի, որը գտնվում է Ռոստովի մարզում։ Շրջանի նահանգապետ Գոլուբևը հաստատել է անօդաչուների հարձակումը, ինչպես նաև հարվածների ժամկետները։ Սակայն նա պնդում է, որ չորս անօդաչու թռչող սարք են խոցել, հաղորդում է «Ուկրաինա 365» ալիքը։

Փաբլիկները գրում են, որ հարված է հասցվել Կամենսկի շրջանում գտնվող նավթի պահեստին։ Ավելին, համացանցում հայտնվել են կադրեր, թե ինչպես է դրոնը հարվածում նավթավերամշակման տանկերից մեկին։ Տեղի բնակիչները հայտնում են, որ այժմ վառելիքի միանգամից երկու բաք է այրվում։ Բացի այդ, աղմկոտ է եղել Մորոզովսկի օդանավակայանի տարածքում։