Ո՞ւմ հետ խոսել. Օկամպոն կարևոր թեմա է բարձրացնում

Ավարտվեց «Մարդու իրավունքներ և պատասխանատվություն. ուղիներ դեպի հետկոնֆլիկտային արդարադատություն» միջազգային գիտաժողովի երրորդ և վերջին օրը, որը կազմակերպել էր «Ճշմարտության և արդարության կենտրոն» (CFTJ) իրավաբանական կազմակերպությունը։

Քրիստոնեական համերաշխության միջազգային կազմակերպության խոսնակ Ջոել Վելդկամպն իր ելույթում նշել է, որ ՄԱԿ-ում ելույթների ժամանակ իրենց նախապես զգուշացնում են չասել «Արցախ» բառը։ Բայց նրանց ելույթներում առաջին խոսքը միշտ Արցախն է, ոչ թե Լեռնային Ղարաբաղը։ Սա, ըստ բանախոսի, հուշում է, որ արցախցիներին պետք է ավելի շատ տանել ՄԱԿ և այլ միջազգային կառույցներ, որպեսզի այնտեղ խոսքեր չհնչեն, այլ տեսանելի լինեն ցեղասպանությունից ու տեղահանությունից փրկված մարդիկ։

Ավելին, նա նշվել է, որ անհրաժեշտ է միջազգային իշխանություններին ներկայացնել ոչ միայն անցած 3 տարիների իրադարձությունները, այլև 1988-ին նախորդող խորհրդային տարիներին Ադրբեջանի քաղաքականության հայատյացության և ռասիզմի փաստերը, երբ արցախահայությունը ստիպել է ոտքի կանգնել ազգային-ազատագրական պայքարի։

Օրվա մեկ այլ թեմա էր լրատվամիջոցների դերը արցախյան պատերազմների ու շրջափակման լուսաբանման գործում։ Justicelinfo.net Hirondelle-ի (Շվեյցարիա), Jin Agency-ի (Ֆրանսիա), The BluntPost-ի (ԱՄՆ) և հայկական «Հետք»-ի ներկայացուցիչները խոսել են պատերազմը լուսաբանող լրագրողների առաջ ծառացած խնդիրների մասին։

Ընդգծվեց, որ համաշխարհային ԶԼՄ-ները շատ քիչ են լուսաբանել Արցախի համար տեղի ունեցած ողբերգական իրադարձությունները, և դրա մեջ հավասարապես մեղավոր են ինչպես լրատվամիջոցները, այնպես էլ հայկական կողմը, որը չի կարևորել և շարունակում է չկարևորել տեղեկատվությունը Արցախի մասին ժամանակակից աշխարհում։

Եթե ​​հայկական կողմը խոսում էր պատերազմի լուսաբանման դժվարությունների մասին, երբ պատերազմի մեջ են գտնվում լրագրողների հարազատները, ապա արտասահմանցի լրագրողներն ընդգծեցին, որ լրագրողի գործը սառնասրտորեն լուսաբանելն է նույնիսկ ամենաարյունալի ու սարսափելի դեպքերը։

The BluntPost-ի ներկայացուցիչն ընդգծեց, որ հայկական կողմը որդեգրել է շատ թույլ դիրք և աշխատում է պոստֆակտում ռեժիմով, մինչդեռ հայ լրագրողները հնարավորություն և իրավունք ունեն աշխատելու «հարձակողական», պահանջատեր ռեժիմով։ Նա վստահ է, որ հայկական կողմի և, մասնավորապես, լրատվամիջոցների նման դիրքորոշումը կարող է ստիպել Ադրբեջանի պաշտոնյաներին պատասխանատվություն զգալ իրենց խոսքերի և արարքների համար։ Ի վերջո, հենց լրատվամիջոցներն են ինչ-որ առումով արխիվ հանդիսանում, որը հիմք է դառնալու ապագայում Միջազգային քրեական դատարան դիմելու հայցերի համար:

Համաժողովի ընթացքում հարց բարձրացվեց, թե ինչպես կարելի է COP-29 միջազգային համաժողովը օգտագործել՝ ամբողջ աշխարհին ցույց տալու Ալիևի ահաբեկչական, ռասիստական, բռնապետական ​​ռեժիմը։
Փարիզի փոխքաղաքապետը, մասնակցելով պանելային քննարկմանը, հայտարարել է, որ COP-29-ի անցկացումը մի երկրում, որը կազմակերպել է հայերի ցեղասպանությունն Արցախում, անընդունելի է։

ԱՄՆ իշխանությունների դեմ քննադատական ​​հոդվածներով հայտնի Մայքլ Ռուբինը նշել է, որ Ադրբեջանում COP-29-ի կազմակերպումն ու անցկացումը համաշխարհային քաղաքականության ձախողումն է։

Սեպտեմբերի 13-ին տեղի ունեցավ ևս մեկ կարևոր իրադարձություն. Միջազգային քրեական դատարանի առաջին դատախազ Լուիս Մորենո Օկամպոն հանդիպեց հայ հասարակության ներկայացուցչի հետ։ Հանդիպման ընթացքում արծարծվել են ռազմագերիների խնդիրները, որոնց Ադրբեջանը 4 տարի ապօրինի պահում է 2020 թվականի պատերազմից ի վեր։

Օկամպոն ներկայացրել է արցախյան խնդրի, այսպես ասած, «դրսից» տեսլականը և ընդգծել, որ միջազգային կառույցներում Արցախը դիտարկվում է որպես Ադրբեջանի մաս, քանի որ Հայաստանը երբեք չի հայտարարել, որ Արցախը պատկանում է Հայաստանին։ Սա շտկելը, ըստ Օկամպոյի, շատ դժվար կլինի, բայց անհավանական ջանքերով դրան կարելի է հասնել:

Դատախազ Օկամպոն ևս մեկ անգամ հաստատեց. «Ադրբեջանը ցեղասպանություն է իրականացրել Արցախում երկու բաղադրիչի միջոցով՝ Լաչինի միջանցքի շրջափակում և հայերի բռնի տեղահանում իրենց պատմական հողերից։

Թեժ քննարկումների ժամանակ Օկամպոն ընդգծել է, որ Արցախի ժողովուրդը պետք է հստակ ծրագիր ունենա իր իրավունքների համար պայքարելու համար։ Ավելին, նա կցանկանար իմանալ, թե ում հետ կարող է աշխատել՝ նրանք կլինեն Արցախի իշխանությունների ներկայացուցիչներ, պատգամավորներ, թե՞ բոլոր արցախցիների շահերը ներկայացնող հասարակական կազմակերպություն։

Հանդիպման մասնակիցները ներկայացրել են մի քանի տարբերակներ, սակայն ընտրությունը, ամենայն հավանականությամբ, կկատարի ինքը՝ դատախազը։

Բայց Օկամպոյի հիմնական գաղափարը, որի մասին արցախցիները խոսում էին արդեն 4 տարի, երբ գրավվել են Հադրութը, Շուշին, Քարվաճառն ու Քաշաթաղը, հետևյալն էր.

«2024 թվականին հայերը պետք է հասկանան՝ 2023 թվականին Արցախում տեղի ունեցածը ցեղասպանություն է և կարող է շարունակվել հենց Հայաստանի տարածքում։ Արթնացե՛ք, սա շարունակվող ցեղասպանություն է, որը պետք է դադարեցվի»,- մամուլի ասուլիսում ասաց Միջազգային քրեական դատարանի առաջին գլխավոր դատախազ Լուիս Մորենո Օկամպոն։

Մարգարիտա Քարամյան