Ղափամայի տոն

Ղափաման հայկական ավանդական ուտեստ է, որը պատրաստվում է ամբողջական դդումով՝ ներսը լցված  բրնձով, չորացրած մրգերով և ընկույզներով։ Այն հաճախ համարվում է ոչ միայն ուտեստ, այլև տոնական խորհրդանիշ։ Ղափաման ունի խորը մշակութային և սոցիալական նշանակություն, և այն կապվում է հայերի ընտանեկան և ազգային տոնակատարությունների հետ։

Պատրաստման եղանակը

Ղափամայի հիմնական բաղադրիչը դդումն է։ Դդումը մաքրում են ներսից՝ հեռացնելով սերմերը և պոչը, բայց պահպանելով արտաքին հատվածը՝ որպես «կափարիչ»: Այսպես, դդումը դառնում է յուրահատուկ աման՝ պատրաստելու և մատուցելու համար։

Դդմի ներսում տեղադրվում է հետևյալ խառնուրդը՝

Բրինձ: Նախապես եփված, բայց ոչ ամբողջովին պատրաստված բրինձը՝ որպես հիմք։

Չրեր: Թուզ, ծիրանաչիր, սալորաչիր և այլ չորացրած մրգեր՝ կտրատված կտորների։

Ընկուզեղեն: Որպեսզի ավելացնի հագեցվածությունը և համը, ավելացվում են ընկույզներ, նուշ և պնդուկ։

Համեմունքներ և մեղր: Ավելացվում են դարչին, մեխակ և այլ քաղցրահամ համեմունքներ, ինչպես նաև մեղր՝ քաղցրությունը լիարժեք դարձնելու համար։

Լցոնված դդումը կափարիչով ծածկում են և դնում ջեռոցի մեջ՝ եփվելու։ Ջեռոցում դդումը կիսվում է՝ բրինձը ներծծելով դդմի քաղցր հյութերը, իսկ չրերը և ընկուզեղենը հարստացնում են համը։ Ղափաման պատրաստվում է բավականին երկար՝ դանդաղ կրակի վրա, ինչը ապահովում է ուտեստի համերի լիարժեք միաձուլումը։

Տոնական օրը և սոցիալական նշանակությունը

Ղափամա պատրաստելու ավանդույթը հաճախ կապված է Նոր տարվա, Սուրբ Ծննդի և այլ ընտանեկան ու ազգային տոնակատարությունների հետ։  Այս ուտեստը խորհրդանշում է առատություն, ջերմություն և ընտանեկան կապեր, ուստի այն հիմնականում մատուցվում է, երբ ընտանիքը հավաքվում է մի մեծ սեղանի շուրջ։

Հատկապես, ղափամայի պատրաստումը ավանդական հայկական երգերի և պատմությունների ներքո է, ինչը ստեղծում է ջերմ ընտանեկան մթնոլորտ։ Հայկական մշակույթում ղափաման համարվում է հյուրընկալության և բարեկամության խորհրդանիշ։

Ղափամայի տոնն այսօր նշվել է  Սուրբ Աննա եկեղեցու բակում։

Տաթև Ազիզյան