Freedom House միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունը հրավիրել է «Ինչո՞ւ Լեռնային Ղարաբաղում հայեր չկան» փաստահավաք զեկույցի մամուլի ասուլիս: 2024 թ․ հուլիս ամսին Ժողովրդավարության հայկական ֆորումի շրջանակում հրապարակվեց զեկույցի ամփոփագիրը։ Ամբողջական զեկույցը հրապարակվել է նոյեմբերի 11-ին մամուլի ասուլիսի շրջանակում։

Զեկույցը համատեղ պատրաստվել է Freedom House-ի, International Partnership for Human Rights-ի, Ժողովրդավարության զարգացման հիմնադրամի, Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակի, Իրավունքի զարգացման և պաշտպանության հիմնադրամի, «Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների» և Truth Hounds կազմակերպությունների կողմից:

Freedom House կազմակերպության Հայաստանում ներկայացուցիչ Անդրանիկ Շիրինյանը նշեց, որ դա առաջին փորձն է հավաքագրել փաստերն այն մասին, թե ինչ է կատարվել Լեռնային Ղարաբաղում վերջին 4 տարվա ընթացքում։ Նա նշեց, որ փաստերը հաստատում են՝ տեղի ունեցած հարձակումները, ահաբեկումը, մարդու գրեթե բոլոր իրավունքների խախտումները եւ ի վերջո տեղահանությունը պլանավորված քաղաքականության մասեր են, որի նպատակը՝ անհնար դարձնել հայերի կյանքն Արցախում։

Ժողովրդավարության զարգացման հիմնադրամի ներկայացուցիչ Ալեն Շադունցը հիշեցրել է, որ փաստահավաք առաքելության ժամանակ խորացված հարցազրույցներ են վարվել Արցախի 71 բնակավայր ներկայացնող 330 անձի հետ։ Պարզվում էին եւ սահմանամերձ գյուղերի հետ կապված իրադարձությունները, եւ ռուս խաղաղպահների հետ հարաբերությունները։ Այդ հարցազրույցները համեմատվում էին նաեւ տվյալ իրադարձությունների ժամանակ Ադրբեջանի հռետորականության հետ, հնչող ատելության խոսքի, ինչը եւ ապացուցում է բոլոր գործունեությունների կանխամտածված բնույթը։

Ալեն Շադունցն ասաց, որ նույն քաղաքականությունը շարունակվում է հիմա՝ մշակութային ժառանգության ոչնչացմամբ եւ սեփականության իրավունքի խախտմամբ։

Նա ասաց, որ զեկույցի գլխավոր եզրակացույունը՝ տեղի են ունեցել էթնիկ զտումներ, եւ նման պայմաններում ապրելը անհնարին էր։

Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակի ծրագրերի ղեկավար Վարդինե Գրիգորյանի խոսքով, հարցվածները նշել են, թե 2020 թ․ պատերազմից հետո շատերը վերադարձել են Արցախ, հավատալով, որ ռուս խաղաղապահները կապահովեն իրենց անվտանգությունը եւ արժանապատիվ կյանքը առնվազն 5 տարի։ Բայց հետո պարզվեց, որ օկուպացված բնակավայրերի բնակիչները չեն կարող վերադառնալ իրենց տները, եւ հենց ռուսներն էին զսպում նրանց։ Դա նշանակում է, որ ոչ մի ինտեգրում չի կարող լինել։ Առավել եւս, որ ռուսների ներկայությամբ խափանվում էին գյուղատնտեսական եւ այլ գործունեությունները։ Հետո սկսվեց շրջափակումը, եւ պարզ դարձավ Բաքվի ձգտումը՝ նվազեցնել կենսունակության ներքին ռեսուրսը, հետո խզել կապն արտաքին աշխարհի հետ։

Իրավունքի զարգացման և պաշտպանության հիմնադրամի իրավաբան Սերգեյ Գրիգորյանը ներկայացրեց բլոկադայի ժամանակաշրջանը, հիշեցնելով, որ 2022-ի դեկտեմբերի 12-ին Լաչինի միջանցքը փակելուց հետո 2023-ի ապրիլին Բաքուն անցակետ տեղադրեց Կորնիձորում։ Իսկ արդեն հուլիսիսց ամբողջությամբ դադարեց նույնիսկ մարդասիրական օգնությունը։ Դա ոչ միայն նոյեմբերի 9-ի հայտարարության, այլեւ Միջազգային դատարանի որոշումների կոպիտ խախտում էր։

Դա էթնիկ զտումների ծրագրի մի կոմպոնենտ է, որը զուգակցվում էր ահաբեկություններով, հարձակումներով, բոլոր կյանքի համար անհրաժեշտ կոմունիկացիաների դադարեցումով, եւ ի վերջո տեղահանությամբ։

Euronews

Միջազգային կլիմայական կոնֆերանսն,որը այսօր բացվել է Բաքվում, այս տարի շատ ավելի համեստ կլինի, քան անցյալ տարվա բանակցությունները Դուբայում:

Հաջորդ շաբաթ աշխարհի առաջնորդները, բանակցողները, լոբբիստներն ու հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչները կհավաքվեն Ադրբեջանի մայրաքաղաք Բաքվում COP29 կոնֆերանսի շրջանակում:

Այս ՄԱԿ-ի կլիմայական կոնֆերանսը կոչվում է «ֆինանսական», քանի որ այս տարի երկրները պետք է սահմանեն կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարի ֆինանսավորման նոր գլոբալ նպատակ: COP30-ին նախորդող այս հանդիպմանը, որը տեղի կունենա հաջորդ տարի Բրազիլիայում, երկրները պետք է ներկայացնեն նաև իրենց ազգային պարտավորությունները կլիմայի հարցում:

ՄԱԿ-ի տվյալներով՝ ավելի քան 100 պետությունների և կառավարությունների ղեկավարներ հաստատել են իրենց մասնակցությունը կոնֆերանսին:

Սակայն մի շարք համաշխարհային առաջնորդներ և կառավարական պաշտոնյաներ արդեն հայտարարել են, որ չեն մեկնի Բաքու: Բացատրենք, թե ովքեր և ինչու չեն մեկնի:

Վերջին մի քանի շաբաթվա ընթացքում մի շարք եվրոպական առաջնորդներ հայտարարել են, որ չեն մեկնի COP29:

Այս շաբաթվա սկզբին Եվրահանձնաժողովի նախագահի խոսնակը հաստատեց Euronews-ին, որ Ուրսուլա ֆոն դեր Լյայենը չի մասնակցի համաժողովին:

Ֆոն դեր Լյայենի ներկայացուցչի խոսքով՝ քանի որ Եվրահանձնաժողովը գտնվում է անցումային փուլում, «նախագահը կկենտրոնանա իր ինստիտուցիոնալ պարտականությունների վրա»: Ուրսուլա ֆոն դեր Լյայենի երկրորդ ժամկետը ԵՀ-ի նախագահի պաշտոնում սկսվում է դեկտեմբերի 1-ից:

Նրան փոխարինելու է Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելը, ինչպես նաև եվրահանձնակատարներ Վոպկե Հյոկստրան (կլիմայի հարցերով) և Կադրի Սիմսոնը (էներգետիկայի հարցերով):

Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնն էլ չի մասնակցի կլիմայական գագաթնաժողովին՝ համաժողովի անցկացման վայրի պատճառով: Ֆրանսիայի և Ադրբեջանի հարաբերությունները լարված են անցյալ տարվանից, երբ Փարիզը դատապարտեց Բաքվի գործողությունները Ղարաբաղում:

Գերմանիայի կանցլեր Օլաֆ Շոլցը հայտարարել է, որ չի մեկնի COP29՝ ներքին քաղաքական խնդիրների պատճառով. չորեքշաբթի Գերմանիայում կոալիցիան փլուզվեց: Նա նախատեսում էր այցելել Բաքու, սակայն ստիպված եղավ չեղարկել ուղևորությունը:

Բրազիլիան, Մեծ Բրիտանիան, Ռուսաստանը… Ո՞վ չի մեկնի Բաքու: Քանի որ COP29-ը տեղի է ունենում ԱՄՆ-ում ընտրություններից մի քանի օր անց, նախագահ Ջո Բայդենն էլ չի մասնակցի համաժողովին: Սա երկրորդ տարին անընդմեջ է, որ նա բաց է թողնում համաշխարհային կլիմայական բանակցությունները: ԱՄՆ-ի պատվիրակությունը կգլխավորի Ջոն Պոդեստան՝ նախագահի ներկայիս ավագ խորհրդականը միջազգային կլիմայական քաղաքականության հարցերով:

Բրազիլիայի նախագահ Լուիս Ինասիու Լուլա դա Սիլվան նույնպես չեղարկել է իր ուղևորությունը՝ անցած ամիս ստացած գլխի վնասվածքի պատճառով: Երկիրը կանցկացնի COP30-ը հաջորդ տարի Բելեմում:

Անգլիայի թագավոր Կարլոս III-ը նույնպես չի մասնակցի համաժողովին. Մեծ Բրիտանիայի կառավարությունը որոշել է չուղարկել նրան որպես իր ներկայացուցչին, քանի որ նա շարունակում է վերականգնվել հիվանդությունից հետո: Թագավորը վաղուց հանդես է գալիս կլիմայական փոփոխությունների պաշտպանության համար և մասնակցել է ՄԱԿ-ի նախորդ համաժողովներին:

Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը նույնպես չի մեկնի ՄԱԿ-ի կլիմայական համաժողովին, իսկ երկրի պատվիրակությունը կգլխավորի վարչապետ Միխայիլ Միշուստինը: Հոկտեմբերին Ուկրաինայի դեսպանն ԵՄ-ում՝ Վսևոլոդ Չենցովը, Politico-ին հայտարարել էր, որ միջազգային հանրությունը պետք է հրաժարվի բանակցություններին մասնակցելուց, եթե Պուտինը մասնակցի դրանց:

Կանադայի վարչապետ Ջասթին Թրյուդոն, Հնդկաստանի վարչապետ Նարենդրա Մոդին, Չինաստանի նախագահ Սի Ցզինպինը, Հարավային Աֆրիկայի Հանրապետության վարչապետ Սիրիլ Ռամաֆոսան և Ավստրալիայի վարչապետ Էնթոնի Ալբանեզեն նույնպես չեն մասնակցի այս տարվա կլիմայական համաժողովին:

Օգոստոսին Պապուա Նոր Գվինեայի վարչապետ Ջեյմս Մարապեն հայտարարեց, որ երկիրը չի մասնակցի COP29-ին՝ ի նշան բողոքի խոշոր երկրների կողմից «կլիմայի փոփոխության զոհերին արագ աջակցության բացակայության» դեմ: Մարապեն նշեց, որ սա անում է բոլոր փոքր կղզի պետությունների շահերի համար:

Օվկիանոսով շրջապատված և աշխարհում երրորդ տեղը զբաղեցնելով արևադարձային անտառների տարածքով՝ Պապուա Նոր Գվինեան ծայրահեղ խոցելի է կլիմայի փոփոխության հետևանքների հանդեպ: Երկիրը տուժում է ծովի մակարդակի բարձրացումից և բնական աղետներից:

Մի քանի շաբաթ առաջ, արտաքին գործերի նախարարը հաստատեց, որ իր երկիրը հրաժարվում է մասնակցել բարձր մակարդակի բանակցություններին կլիմայական գագաթնաժողովում: Նա դա անվանեց «ժամանակի զուր վատնում»:

Գերմանիայի կանցլերի հետ հեռախոսազրույցում Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը կրկին շեշտել է, թե «Ադրբեջանի նկատմամբ Հայաստանի Սահմանադրությամբ ամրագրված տարածքային պահանջները դեռևս պահպանվում են»։ Միաժամանակ Իլհամ Ալիևն Օլաֆ Շոլցին ասել է, որ կողմերը մոտ են փաստաթղթի տեքստի շուրջ վերջնական համաձայնության գալուն, և բանակցությունները կշարունակվեն COP-ի ավարտից հետո, փոխանցում են ադրբեջանական ԶԼՄ-ները։

Հայտարարելով, որ Գերմանիան աջակցում է Երևանի և Բաքվի միջև խաղաղության և բարիդրացիական հարաբերությունների հաստատմանը, Օլաֆ Շոլցն ընդգծել է՝ Բեռլինը կողմերին կոչ է անում համարձակ քայլեր ձեռնարկել։

Գերմանիայի կանցլերը փոխանցել է, որ չի մասնակցելու Ադրբեջանում COP29-ի գագաթնաժողովին։

Այս փոքրիկ տեղեկատվության մեջ Գերմանիայի առաջնորդ Շոլցի երեք կարևոր ուղերձներն են Ալիևին։

Նախ՝ կանցլերը անհրաժեշտ չի համարում մասնակցել Բաքվում անցկացվելիք COP29-ին։ Երկրորդ՝ եթե Ալիևը ցանկանում է պայմանագիր կնքել, ապա նա նույնպես պետք է պատրաստ լինի «վճռական քայլերի»։ Եվ երրորդ, որ ամենակարևորն է՝ Շոլցը չաջակցեց Ալիևի հայտարարությանը և կոչ չարեց Երևանին փոփոխել իր Սահմանադրությունը և հեռացնել դրանից Հայաստանի և Արցախի վերամիավորման վերաբերյալ 1989 թ. որոշման, ինչպես նաև Ցեղասպանության ճանաչման մասին հղումները։

Բունդեսթագին պահանջվեց 101 տարի, որպեսզի ճանաչի 1915 թ. Հայոց ցեղասպանությունը։ Հիմա դժվար թե Գերմանիան պահանջի, որ Հայաստանը «ինքնակամ» մոռանա ցեղասպանության մասին։

Բացի այդ, Գերմանիան չի կարող մերժել միջազգային իրավունքը և ընդունել 2020-2023 թթ. Արցախի ահաբեկչական պատերազմի արդյունքները։ Հետաքրքիր զուգադիպությամբ՝ 2020-ի նոյեմբերի 9-ի հայտարարության ստորագրման օրը համընկնում է Բեռլինյան պատի քանդման օրվա հետ, որը արդյունքում վերամիավորեց գերմանացի ժողովրդը։ Եվ Բեռլինը չի կարող պնդել Արցախի էթնիկ զտումների արդյունքների ճանաչումը և ժողովրդի բաժանումը։

Ինչ վերաբերում է COP29-ին Բաքվում, փաստացի, գրեթե բոլոր խոշոր պետությունների առաջնորդները, այդ թվում՝ Պուտինը, հրաժարվել են մասնակցությունից։ Թրամփի նախագահ ընտրվելուց և Երևանի ու Բաքվի միջև բանակցությունների փաստացի դադարեցումից հետո COP29-ը վերածվում է ոչ մի նշանակություն չունեցող հավաքույթի, որը արդեն կեղտոտ սկանդալներով է փաթաթվում։