17-րդ կետ․ Հայաստանի նվաճումը «ոչ պատերազմով»
- 21:38 07.12.2024
Երեկ խորհրդարանը գրեթե պաշտոնապես քննարկեց Բաքվի հետ «խաղաղության պայմանագրի» տեքստում «ադրբեջանցիների վերադարձի» մասին կետի հարցը։ Ազգային ժողովում «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության քարտուղար Արթուր Հովհաննիսյանը հայտարարեց, թե ոչ հաստատում է, ոչ հերքում դա։
Իր հերթին, Մալթայում ԵԱՀԿ ԱԳ նախարարների խորհրդի նիստում Հայաստանի արտգործնախարար Արարատ Միրզոյանն ասաց, որ պայմանագրի տեքստի 17 կետերից 15-ը համաձայնեցվել են, թեկուզ սեպտեմբերին ասում էր, որ կետերի թիվը 16 է, և լրագրողները եզրակացրին, որ 17-րդ կետը հենց «ադրբեջանցիների վերադարձի» մասին է։
Ալիևն արդեն իր հայացքն ուղղում է դեպի Երևան՝ Կոնդ, Կապույտ մզկիթի և պարսկական ժառանգության այլ վայրեր, որոնք Ալիևը հեշտությամբ վերագրում է իրեն։ Հայաստանի իշխանությունը չի առարկում. Կոնդն արդեն հայտարարվել է «գերիշխող հանրային շահի գոտի» և պետք է վերածվի անտեր «արգելոցի»։
«Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Արթուր Խաչատրյանն ասում է, որ քանի որ Փաշինյանը կարծում է, թե Կիրանցի երեխաներն ադրբեջանցիներից 20 մետրի վրա ավելի ապահով են, ուրեմն ինքը, հավանաբար, եւս ցանկանում է, որ ադրբեջանցիները ապրեն իր հետ նույն թաղամասում՝ Կոնդում։
«Ադրբեջանցիների վերադարձի» գաղափարը մշակվում է արդեն մի քանի տարի։ Նախ փոխվեց ՀՀ տեղական ինքնակառավարման մասին օրենքը, և մտցվեց կետ առ այն, որ Հայաստանում բնակեցումից մեկ տարի անց նորաթուխ «քաղաքացիները» կարող են ընտրել իրենց ինքնակառավարման մարմինները։ Երկրորդ՝ «Խաչմերուկ» ծրագիրը մշակվել է հատուկ «վերադարձի» համար, որպեսզի բացված ճանապարհների «անվտանգությունն» ապահովեն ճանապարհների երկայնքով հաստատված «ադրբեջանցիները»։ Եվ ևս մեկ գործոն. սոցցանցերում ասում են, որ Երևանում և մայրաքաղաքի շրջակայքում գտնվող բազմաթիվ նոր շենքեր արդեն գնել են թուրքերը կամ նրանք, ովքեր հետագայում մտադիր են համալրել Հայաստանի «ժողովրդագրությունը»։
«17-րդ կետի» հարցը Հայաստանում ավելի շատ քննարկվում է հուզական հարթության վրա, առանց քաղաքական գնահատականների ու վերլուծությունների՝ որքա՞ն թշնամական բնակչություն կարող է ժամանել Հայաստան, քանի՞ տոկոս է կազմելու ընդհանուր բնակչության մեջ, քանի տարի հետո հայերը փոքրամասնություն կդառնան Հայաստանում։ Չի քննարկվում նաև, որ Հայաստանը պատերազմով չի նվաճվելու, ինչպես խոստացել էր Փաշինյանը, այլ ժողովրդագրությամբ և հայ բնակչության լուծմամբ։
Հայ-ադրբեջանական հակամարտությունն ի սկզբանե տարբերվում էր նմանատիպ այլ հակամարտություններից բնակչության ամբողջական տարանջատմամբ. 1980-ականների վերջին և 1990-ականների սկզբին տեղի ունեցավ «անջատում»: Մի կողմից, դրանք սարսափելի տարիներ էին Բաքվում և այլ քաղաքներում բնակվող ավելի քան կես միլիոն հայերի համար, ովքեր լքել էին իրենց տները, ինչպես նաև Ղարաբաղի և Հայաստանի այլ շրջանների քուրդ և թյուրք բնակչության համար։ Բայց մյուս կողմից թվում էր, թե «բնակչության փոխանակումը» «կփոխհատուցի» տարածքային փոփոխությունները։
Բայց դա տեղի չունեցավ, այդ թվում նաև այն պատճառով, որ հայկական դիվանագիտությունը 30 տարի չկարողացավ ստորագրել առնվազն մեկ քաղաքական և իրավական փաստաթուղթ, որը կարձանագրեր տարածքային և ժողովրդագրական փոփոխությունները։
2020-203 թվականների պատերազմից հետո նույն իրավիճակը ստեղծվեց, բայց այս անգամ հայկական կողմը տարածքներ կորցրեց, և միայն Արցախի հայ բնակչությունը տեղահանվեց։ Տարածքային ու ժողովրդագրական նոր դասավորվածությունը ամրագրող փաստաթղթի ստորագրումը Հայաստանի վերջն է լինելու։ Իրականում սա է նպատակը։