«Այս տարի երկկողմ բանակցությունները հանգեցրին Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահմանի սահմանազատման կանոնակարգի ստորագրմանը, որով սահմանազատման հիմք ընդունվեց 1991 թվականի Ալմա-Աթայի հռչակագիրը։ Տեղում մեզ հաջողվեց սահմանազատել ավելի քան 12 կմ սահման, և հուսով ենք, որ այս փաստաթուղթը ճանապարհ կհարթի գործընթացի արդյունավետ շարունակման համար և այդպիսով էապես կնպաստի տարածաշրջանում կայունության հաստատմանը»,- ասել է Արարատ Միրզոյանը այսօր Մալթայում ԵԱՀԿ ԱԳ նախարարների հանդիպմանը։

Հանդիպման ժամանակ նա խոսեց ԵԱՀԿ դերի, նրա պատասխանատվության գոտու և անվտանգության անպտուղ մեխանիզմների մասին, սակայն այդպես էլ չխոսեց ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի մասին։ Չնայած դա միակ միջազգային կառույցն է, որն ունի արցախյան հիմնախնդրի լուծման լեգիտիմ մանդատ։

Սա ընդհանրապես դառնում է Հայաստանի ներկայիս իշխանության բրենդը՝ խոսել ԵԱՀԿ մեխանիզմների մասին և չհիշատակել Մինսկի խումբը, հրավիրել ցեղասպանությունների կանխարգելման կոնֆերանս, բայց չխոսել Հայոց ցեղասպանության համար պատասխանատվության մասին, հայտարարել, որ «մենք այլևս ՀԱՊԿ-ում չենք», բայց հեռանալու հայտ չներկայացնել։

Հայաստանի կառավարությունը դեռ փորձում է ստորագրել տխրահռչակ «խաղաղության պայմանագիրը», մինչդեռ Բաքուն բացահայտ ասում է, որ իրեն պետք չէ այդ պայմանագիրը։ Բաքուն հասավ իր ուզածին՝ սահմանազատման համաձայնագրի ստորագրմանը։ Եվ այն կիրականացվի առանց խաղաղության պայմանագրի, առանց քարտեզների և այլ «ձևականությունների»։

Օրերս Փաշինյանը հայտարարեց սահմանի նոր հատվածի սահմանազատման մոտալուտ մեկնարկի մասին։ Էլ ինչի՞ է պետք պայմանագիրը։

Բաքվի արտաքին գործերի նախարար Ջեյհուն Բայրամովը հանդիպման ժամանակ ասել է, որ երկու երկրներն էլ ուղիղ երկխոսության շրջանակներում ավարտել են իրենց սահմանների մի մասի սահմանազատումը։

«Համապատասխան սահմանային հանձնաժողովների համատեղ գործունեության մասին վերջերս ուժի մեջ մտած կանոնակարգը կապահովի սահմանազատման հաջորդ փուլերի իրականացումը»,- ընդգծեց նա։

Ելնելով դրանից՝ Բայրամովը գործընկերների հետ զրույցում խոսել է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի մանդատը վերացնելու անհրաժեշտության մասին։ Հայաստանն, ըստ ամենայնի, չի առարկել։ Ինչի՞ է պետք Մինսկի խումբը, եթե կա Ալմա-Աթայի հռչակագիրը։

Բացի այդ, Բաքուն, սպասելով Թրամփին, մերժել է ԱՄՆ պետքարտուղար Անտոնի Բլինկենի առաջարկը՝ Մալթայում ԵԱՀԿ Նախարարների խորհրդի շրջանակում Հայաստանի և Ադրբեջանի ԱԳ նախարարների հանդիպման մասին՝ պատճառաբանելով «Բայդենի վարչակազմի կողմնակալ և անարդար վերաբերմունքը»։

«Այս զարգացումները բավական վտանգավոր են, Ադրբեջանը անթաքույց հող է նախապատրաստում նոր ռազմական ագրեսիայի ու հանցագործության համար, այս պարագայում արդեն Հայաստանի Հանրապետության տարածքում»,- step1.am-ի հետ զրույցում ասաց Ադրբեջանահայերի ասամբլեայի նախագահ Գրիգորի Այվազյանը՝ անդրադառնալով Բաքվում այսպես կոչված «Արեւմտյան Ադրբեջանի» համայնքի կազմակերպած համաժողովին։  Ըստ Այվազյանի՝ Հայաստանում այս ամենին պետական մակարդակով պետք է լինի հակազդեցություն, ինչը տեսանելի չէ։

«Հայատյացությունը ներկայիս Ադրբեջանի պետականության հիմքն է հանդիսանում, բավականաչափ վտանգավոր իրավիճակ է ստեղծված, եւ դա պահանջում է կոնկրետ արձագանք։ Հայկական կողմը շատ ավելի հիմնավոր, պատճառաբանված արգումենտներ ունի՝ ներկայացնելու նաեւ Ադրբեջանի հանդեպ պահանջատիրական դիրքերից հանդես գալու։ Դա նախ եւ առաջ կապված է արցախցիների օրինական իրավունքների պաշտպանության, միջազգային անվտանգության երաշխիքների ներքո վերադարձի հարցի հետ։ Պետք է ապահովել արցախցիների ինչպես կյանքի, այնպես էլ գույքի անվտանգությունը։ Եթե Ադրբեջանը շատ է խոսում իրենց կողմից հորինված ադրբեջանական համայնքի մասին, թող Ալիեւին հիշեցնեն, որ գոյություն ունի նաեւ ադրբեջանահայության խնդիրը, իրենք պարտք ունեն Ադրբեջանից բռնի տեղահանված հայերի հանդեպ՝ բարոյական եւ գույքային վնասը կազմում է մոտ 100 մլրդ դոլար։ Եվ այդ հարցն անընդհատ պետք է շրջանառության մեջ դնել, որպեսզի բռնապետն իրեն թուլացած վիճակում չզգա եւ որպեսզի նրա զառանցանքը ժամանակի ընթացքում չգրավի այլ ամբիոններ»,- ասաց Գրիգորի Այվազյանը։

Նրա խոսքով՝ պատմական տեսանկյունից Ադրբեջանը կարելի է կոչել Արեւմտյան Հայաստան․ «Մենք պետք է հիշեցնենք մեր պատմական հողերի մասին, այն է՝ Արցախը, Ուտիքը, Նախիջեւանի Ինքնավար Հանրապետության տարածքը, ինչո՞ւ չէ, նաեւ բուն Աղվանքի մասին պետք է հիշենք։ Հիշենք նաեւ Ադրբեջանի մայրաքաղաքի հայկական ծագման ու հայերի դերակատարման մասին այս քաղաքի կառուցման ու զարգացման հարցում»։

Ըստ Այվազյանի՝ դիվանագիտական դաշտում համաշխարհային հանրության ուշադրությունը պետք է հրավիրել Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի դեմ նախապատրաստվող նոր հնարավոր ագրեսիայի, հայկական պատմամշակութային ժառանգության դեմ ուղղված գործողությունների վրա։ Ինչպես Ադրբեջանը չի հոգնում անընդհատ նոր ստեր հորինել, հայակական կողմն էլ, Գրիգորի Այվազյանի խոսքով, չպետք է հոգնի ճշմատությունը ջրի երես հանել ամբողջ համաշխարհային հանրության աչքի առաջ։ «Համաշխարհային հանրությանը պետք է ցուցադրենք հակամարտության պատմական հենքերը։ Իհարկե, այստեղ գիտական համայնքի դերակատարությունը մեծ է, բայց դա պետք է արվի պետական ամենաբարձր մակարդակով։ Հասարարական ցանկացած նախաձեռնություն  չի կարող լինել շատ հաջողված»,- հավելեց նա։

Ռոզա Հովհաննիսյան

Այս մասին հայտարարել է քաղաքագետ, Ղարաբաղյան շարժման կազմակերպիչներիցներից Մանվել Սարգսյանը։

«1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ի «Հայկական ԽՍՀ-ի և Լեռնային Ղարաբաղի վերամիավորման մասին» որոշումը ընդունվեց այն ժամանակ, երբ Խորհրդային Միությունը թեւակոխում էր փլուզման փուլ։ Հայ ժողովրդի ինքնորոշման գործընթացը սկսվեց ԽՍՀՄ փլուզման ֆոնին։ Ավելին, 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ի որոշումն այնքան հիմնարար է, որ բոլոր հետագա որոշումները հեշտությամբ կարող են վիճարկվել։

Հիմնվելով 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ի վերամիավորման մասին հրամանագրի վրա՝ 1990 թվականին Հայաստանի նորընտիր խորհրդարանն ընդունեց հռչակագիր Հանրապետության կազմավորման մասին, ապա՝ Անկախության հռչակագիրը։

Այսօր շատ է խոսվում այն ​​մասին, որ Ադրբեջանը պահանջում է որոշակի փոփոխություններ հայկական պետական ​​փաստաթղթերում։ Բայց իրականում ոչ ոք ցանկություն չունի որևէ բան փոխելու, քանի որ սա է պետության հիմքը»։

Նշենք, որ 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ի հռչակագիրը բաղկացած է վեց կետից. Դրանում ՀԽՍՀ Գերագույն խորհուրդը ճանաչեց Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզի ինքնորոշման փաստը, հայտարարեց Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի վերամիավորման մասին, ինչպես նաև հայտարարեց, որ Հայկական ԽՍՀ քաղաքացիության իրավունքները տարածվում են Լեռնային Ղարաբաղի բնակիչների վրա։

Ալվարդ Գրիգորյան

Որոշման տեքստը

«Հիմնվելով ազգերի ինքնորոշման համամարդկային սկզբունքների վրա և արձագանքելով հայ ժողովրդի` բռնի ուժով բաժանված երկու հատվածների վերամիավորման օրինական ձգտմանը, Հայկական ԽՍՀ Գերագույն խորհուրդը և Լեռնային Ղարաբաղի Ազգային խորհուրդը որոշում են.

1. Հայկական ԽՍՀ Գերագույն խորհուրդը ճանաչում է Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզի ինքնորոշման փաստը` հաստատված ԼՂԻՄ-ի մարզային խորհրդի 1988 թվականի փետրվարի 20-ի և հուլիսի 12-ի նստաշրջանների, ինչպես նաև մարզի բնակչության լիազոր-ներկայացուցիչների 1989 թվականի օգոստոսի 16-ի համագումարի և Ազգային խորհրդի հոկտեմբերի 19-ի նիստի որոշումներում:
2. Հայկական ԽՍՀ Գերագույն խորհուրդը ճանաչում է Լեռնային Ղարաբաղի լիազոր-ներկայացուցիչների համագումարը և նրա ընտրած Ազգային խորհուրդը որպես մարզի ներկայումս գործող միակ օրինական իշխանություն:
3. Հայկական ԽՍՀ Գերագույն խորհուրդը և Լեռնային Ղարաբաղի Ազգային խորհուրդը հռչակում են Հայկական ԽՍՀ-ի և Լեռնային Ղարաբաղի վերամիավորումը: Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության վրա տարածվում են Հայկական ԽՍՀ-ի քաղաքացիության իրավունքները:
4. Հայկական ԽՍՀ Գերագույն խորհուրդը և Լեռնային Ղարաբաղի Ազգային խորհուրդը ստեղծում են համատեղ հանձնաժողով (իր աշխատանքային ապարատով)` Հայկական ԽՍՀ-ի և Լեռնային Ղարաբաղի վերամիավորումն իրագործելու ուղղությամբ գործնական քայլեր մշակելու համար:
5. Հայկական ԽՍՀ Գերագույն խորհուրդը և Լեռնային Ղարաբաղի Ազգային խորհուրդը պարտավորվում են ներկայացնել Հյուսիսային Արցախի Շահումյանի շրջանի և Գետաշենի ենթաշրջանի հայ բնակչության ազգային շահերը:
6. Հայկական ԽՍՀ Գերագույն խորհրդի նախագահությանը, Հայկական ԽՍՀ Մինիստրների խորհրդին և ԼՂԻՄ-ի Ազգային խորհրդի նախագահությանը հանձնարարվում է գործադրել սույն որոշումից բխող բոլոր անհրաժեշտ միջոցառումները` իրականացնելու համար Հայկական ԽՍՀ-ի և Լեռնային Ղարաբաղի քաղաքական, տնտեսական և մշակութային կառուցվածքների իրական միաձուլումը միասնական պետական-քաղաքական համակարգում»: