«Հետաձգված խաղաղության պայմանագիր» և «այլ» խաղաղության երաշխիքներ. ինչի մասին են կրակում Սյունիքի սահմաններին
- 10:32 24.01.2025
Ստեփանակերտ, 19 սեպտեմբերի, 2023թ
Երեւանում Հյուսիսային Եվրոպայի, այդ թվում՝ Բալթյան երկրների խորհրդարանների ղեկավարների ու պատգամավորների մասնակցությամբ համաժողովում Արարատ Միրզոյանը կարեւոր հայտարարություն է արել. նա ասաց, որ «խաղաղության պայմանագրի» տեքստում միայն երկու կետ կա, որոնք համաձայնեցված չեն, սակայն դրանց համաձայնեցման համար կարող է երկար ժամանակ պահանջվել։
Միրզոյանի հայտարարությունը նշանակում է, որ տապալվել է Հայաստանի կառավարության՝ վերջին մեկ տարվա ընթացքում առաջ մղված «խաղաղության պայմանագրի» արագ ստորագրման և բոլոր հարցերը լուծելու ծրագիրը։ Չի լինի «խաղաղության պայմանագիր», ինչպես նախկինում ենթադրում էին շատ փորձագետներ: Փոխարենը կառավարությունը հայտարարեց «սահմանազատման» երկրորդ փուլի մեկնարկի մասին, որը կսկսվի Վրաստանի հետ սահմանից։ Այսինքն՝ Հայաստանը կամաց-կամաց հողեր է հանձնելու առանց պայմանագրի, եւ հաջորդ հատվածը լինելու է «Ոսկեպարի եռանկյունին»։
«Խաղաղության պայմանագիրը» Դոնալդ Թրամփի ընտրվելուց անմիջապես հետո դրվեց «դադարի» վրա, թեկուզ Բայդենի վարչակազմը մինչեւ վերջին պահը փորձում էր միավորներ վաստակել Հարավային Կովկասում։ Մասնավորապես, անցյալ շաբաթ ստորագրվեց Հայաստանի և ԱՄՆ-ի միջև Ռազմավարական համագործակցության խարտիան, որը չի ենթադրում արմատական փոփոխություններ և չի ընդգրկվել այն փաստաթղթերի ցանկում, որոնք Թրամփը չեղարկել է Օվալաձև գրասենյակ ժամանելուն պես։ Սակայն դեռ պարզ չէ, թե ինչ «երաշխիքներ» կարելի է սպասել ԱՄՆ-ից, եթե կրկին ուժ կիրառվի Հայաստանի դեմ։
Հայաստանի արտաքին հետախուզության ծառայությունը հրապարակել է զեկույց, որտեղ նշվում է, որ ներկայումս Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի դեմ լայնածավալ ագրեսիայի նախադրյալներ չկան։ Արդյո՞ք սա նշանակում է, որ կան լոկալ ագրեսիայի նախադրյալներ։ ԶԼՄ-ները գրում է, որ բառիս բուն իմաստով Սյունիքի սահմանին ադրբեջանական զորքերը վարժանքներ են անցկացնում, կրակում և ամբողջ տեսքով ցույց տալիս, որ պատրաստվում են ագրեսիայի։
Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը նկատում է Ադրբեջանի զորավարժությունները Հայաստանի հետ սահմանին և ավելացող ինքնաթիռների թիվը, որոնք, հավանաբար, զենք են տեղափոխում Բաքու։ Միաժամանակ նա ասում է, որ Հայաստանը դրան հակադարձում է դիվանագիտական քայլերով և արտաքին քաղաքական երաշխիքներ փնտրելով։
Ալեն Սիմոնյանը վախենում է «Արցախ» բառն ասել, «որ հանկարծ պատերազմ չսկսվի», ինչը վկայում է այն մասին, որ արտաքին քաղաքական երաշխիքները չափազանց թույլ են։ Դրանք ավելի կթուլանան, եթե իշխանությունը հրաժարվի ԵԱՀԿ Մինսկի խմբից։
Ըստ ամենայնի, նման երաշխիքներ ստանալու նպատակով Նիկոլ Փաշինյանը Դավոսում հայտարարեց, որ «Հայաստանի խորհրդարանը, ամենայն հավանականությամբ, կընդունի օրենք ԵՄ անդամակցության գործընթաց սկսելու մասին»։ Իսկ Արարատ Միրզոյանը Մոսկվա կատարած այցից հետո ասաց, որ հույս ունի, որ ԵՄ-ն կերկարաձգի քաղաքացիական դիտորդների առաքելությունը Հայաստանում։ Մոսկվան, ըստ ամենայնի, Հայաստանին երաշխիքներ չի տվել, ընդհակառակը, հայտարարել է, որ «Զանգեզուրի միջանցքը» պետք է բացվի՝ ռուս սահմանապահների հսկողության ներքո։
Հատկանշական է, որ կառավարությունը շարունակում է մերժել խաղաղության հասնելու ուղիներ գտնելու Արեւմուտքի առաջարկները։ Արարատ Միրզոյանն, օրինակ, «չհիշեց» Շվեյցարիայի խորհրդարանի առաջարկը՝ արցախյան հիմնախնդրով համաժողով հրավիրելու մասին։ Թեեւ, ըստ ընդդիմադիր պատգամավորների, Երեւանն ու Բաքուն պաշտոնապես հրաժարվել են այս գաղափարից։
Կկարողանա՞ Հայաստանի կառավարությունը նման կիսատ-պռատ միջոցներով հասնել արտաքին քաղաքական երաշխիքների, որոնք կարող են դիմակայել Բաքվի ռազմական ուժին և Մոսկվայի դիվանագիտական ճնշմանը։