Անկարան նախկինում ևս հետախուզական թռիչքներ էր իրականացրել Հայաստանի հետ սահմանի երկայնքով

russia-artsakh.ru

Կրեմլն անտեսել է ՆԱՏՕ-ի ռազմաօդային ուժերի մասնակցությունը 2020 թվականի ագրեսիային

Փետրվարի 19-ին մեր կայքում հրապարակվել է «Արդյո՞ք նոր պատերազմ է հասունանում Կովկասում» հոդվածը։ (http://russia-artsakh.ru/index.php/node/21137): Բնօրինակը՝ «Ի՞նչ նոր պատերազմ կարող է լինել Կովկասում» հրապարակվել է ֆրանսիական newsnet.fr (http://newsnet.fr/268801) ռեսուրսում։ Նյութի հեղինակ, բրազիլացի լրագրող և աշխարհառազմավարական հետազոտությունների կենտրոնի հետազոտող Լուկաս Լեյրոզ դե Ալմեյդան մասնավորապես նշել է հետևյալը.

«Թուրք «գորշ կարդինալ» Բախտիյար Էրսայը գեներալի կարիերա է արել Ադրբեջանում և երազում է օգտվել Հայաստանի հետ նոր պատերազմից՝ Թուրքիայի պաշտպանության նախարարի պաշտոնը ստանալու համար։ Անցած տարվա հոկտեմբերին նրա անձնական հսկողության ներքո Ադրբեջանի Գլխավոր շտաբի օպերատիվ կենտրոնում սկսեց գործել մարտական ​​կառավարման կենտրոն, որը համակարգում է անօդաչու թռչող սարքերի հետախուզական թռիչքները Հայաստանի հետ սահմանի երկայնքով և իրական ժամանակում տեղեկատվություն է փոխանցում մարտական ​​ստորաբաժանումներին”։

Մինչդեռ, այն, ինչ նշել է դե Ալմեյդան, ամենևին էլ նորություն չէ, այլ պրակտիկա, որն իրականում իրականացվել է նույնիսկ 2020 թվականի աշնանը Լեռնային Ղարաբաղի և Հայաստանի դեմ Բաքու-Անկարա-միջազգային ահաբեկիչների եռյակի 44-օրյա ագրեսիայից առաջ և ընթացքում։ Եվ դա իրականացվել է ոչ միայն թուրքական արտադրության անօդաչու թռչող սարքերով, այլեւ ուղղակիորեն ՆԱՏՕ-ի օդային ուժերով։

Թուրքական AWACS հետախուզական ինքնաթիռները, որոնք հիմնված են Boeing 737-700-ի վրա (Անկարան սկսել է դրանք ստանալ ԱՄՆ-ից 2014 թվականից և ունի չորս այդպիսի ինքնաթիռ) հերթով պարեկություն են արել Հայաստանի արևմտյան սահմաններով։ Նրանք տվյալներ են փոխանցել հայկական զինված ուժերի տեղաշարժերի մասին և ճշգրտել թուրքական, այդ թվում՝ անօդաչու ինքնաթիռների գործողությունները, որոնք նախկինում տեղակայվել են Ադրբեջանում։

Նկատենք նաև Արցախի և Հայաստանի դեմ Ադրբեջանի ագրեսիային թուրքական օդուժի անմիջական մասնակցության մեկ այլ հավաստի փաստ, որի մասին որոշ մոսկվացի փորձագետներ նախընտրում են լռել։

2021 թվականի նոյեմբերի 20-ի «Պուխովը մանրամասներով» հոդվածում (http://russia-artsakh.ru/node/8124) մենք զեկուցել ենք «Փոթորիկ Կովկասում» ադրբեջանամետ ժողովածուի խմբագիր, Ռուսաստանի պաշտպանության նախարարությանը կից Հանրային խորհրդի անդամ Ռուսլան Պուխովի եւ բրիտանական փորձագետ Մարկ Կազալեթի փորձի մասին՝ թաքցնել թուրքական հետքը հայկական ՍՈՒ-25 գրոհային ինքնաթիռը 2020 թվականի սեպտեմբերի 29-ին խոցելու մեջ։

Հայկական Սու-25-ը խոցվել է հայկական տարածքում այդ պահին օդում գտնվող թուրքական կործանիչի հրթիռով, որըն օդ բարձրացել Գյանջայի (Գանձակ) ռազմական օդանավակայանից։ Այս միջադեպը ՆԱՏՕ-ի երկրի բացահայտ ագրեսիայի ակտ էր ՀԱՊԿ անդամ երկրի դեմ, սակայն ոչ վերջինիս, ոչ էլ Կրեմլի արձագանքը չեղավ։

2020 թվականի հոկտեմբերի 8-ին The New York Times-ի լրագրող Քրիստիան Տրիբերտը հայտարարեց, որ առնվազն երկու F-16 կործանիչներ, որոնց օգտագործումը ղարաբաղյան հակամարտությունում մերժում էր Բաքվում, տեղակայված են եղել Գյանջայի (Գանձակ) օդանավակայանի տարածքում։ Նա հոկտեմբերի 3-ին Twitter-ում հրապարակել է օդանավակայանի արբանյակային լուսանկարը, որում պատկերված է ռազմական ինքնաթիռը (https://www.middleeasteye.net/news/turkey-armenia-azerbaijan-f16-deterrent-against-attacks):

Այնուհետև Ալիևը ստիպված է եղել հաստատել այս փաստը՝ բացատրելով, որ թուրքական կործանիչները 2020 թվականի օգոստոսին ադրբեջանա-թուրքական համատեղ զորավարժություններից հետո մնացել են Գյանջայում (Գանձակ), սակայն հերքել են դրանց մասնակցությունը ռազմական գործողություններին։ Սակայն Ալիևի սկզբնական կեղծավորությունը չափազանց ակնհայտ էր:

Միաժամանակ համաշխարհային լրատվամիջոցներում սկսեցին հայտնվել Հայաստանի սահմաններով թուրքական օդանավերի պատկերները՝ ինչպես թուրքական, այնպես էլ ադրբեջանական կողմից։

Նրանք հետևում են գետնին և օդում գտնվող թիրախներին, տեղեկատվություն են փոխանցում կառավարման կենտրոններին և ճշգրտում անօդաչու սարքերի, տակառային և հրթիռային հրետանու հարձակումները թիրախների վրա, այդ թվում՝ հենց Հայաստանի Հանրապետության տարածքում։ Սա նաև բացահայտ արտաքին ագրեսիայի ակտ էր ՀԱՊԿ անդամ երկրի դեմ։

Մինչդեռ Կրեմլում, որտեղ նախկինում միշտ այդքան անհանգստացած էին տեղական զորավարժությունների համար Լիտվա կամ Լատվիա ՆԱՏՕ-ի մի քանի ինքնաթիռների ժամանումով, համոզիչ չէին համարում Երևանի կամ չեզոք աղբյուրների ներկայացրած ապացույցները։ Այսպիսով, 2020 թվականի աշնանը ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրի ավիացիան Ադրբեջանի կողմից բացահայտ մասնակցեց ադրբեջանա-թուրքական-ահաբեկչական եռյակի ագրեսիային Լեռնային Ղարաբաղի և Հայաստանի դեմ։

Միևնույն ժամանակ, ինչպես միշտ, փորձագետների կողմից հաճախ տրվող հարցը օդում մնաց՝ ինչո՞ւ Մոսկվան՝ որպես ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահող երկիր, չդատապարտեց Ադրբեջանի կողմից 1994 թվականի մայիսի 12-ի անժամկետ զինադադարի պայմանագրի խախտումը և Անկարայի ու նրա վարձկանների բացահայտ միջամտությունը հակամարտությանը։

Դեսպան Վլադիմիր Կազիմիրովը (1929-2024), Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման գծով ՌԴ նախագահի հատուկ ներկայացուցիչը և 1992-1996թթ. ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահը, Լեռնային Ղարաբաղի հարցով ռուսաստանցի ամենահեղինակավոր փորձագետը, գրել է 2020-ի պատերազմում Թուրքիայի մասնակցության մասին:

«Թուրքիան օգնեց նրան (Ադրբեջանին – մեր նշումը) և շտապեցրեց։ Բաքուն և Անկարան հարմար գտան աշխարհում ստեղծված իրավիճակը (ամենուր համաճարակ էր, ԱՄՆ-ը զբաղված էր ընտրություններով, Ռուսաստանը՝ Դոնբասում, Բելառուսում և Սիրիայում տեղի ունեցող իրադարձություններով): Դրանով Անկարան ակնհայտորեն անտեսեց ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի 874 և 884 բանաձևերի հրատապ կոչը «տարածաշրջանի բոլոր պետություններին զերծ մնալ թշնամական գործողություններից և ցանկացած միջամտությունից, որը կհանգեցնի հակամարտության սրմանը և կխաթարի տարածաշրջանում խաղաղությունն ու անվտանգությունը»: Թուրքիան միջամտում և համառորեն խառնվում էր Անդրկովկասի գործերին»։

(https://regnum.ru/news/polit/3165230.html)

Սակայն այն ժամանակ ռուսական պաշտոնական լրատվամիջոցները քարոզչական թեզ էին տարածում, թե իբր «Մոսկվան պարտավոր չէր պայքարել հանուն Հայաստանի»։ Այդ մասին բարձրաձայնել է նաև վերոնշյալ կեղծարար, ՌԴ ՊՆ-ին առընթեր Հանրային խորհրդի անդամ Ռուսլան Պուխովը։ «Վերլուծաբանը համաձայն չէ այն պնդումների հետ, որ Ռուսաստանը բավականաչափ ակտիվորեն չի օգնել հայկական կողմին պատերազմի ժամանակ։ Պետք է իրատես լինել և հասկանալ, որ Ռուսաստանը չէր կարող պայքարել հենց Հայաստանի փոխարեն։ Իր հնարավորությունների սահմաններում նա արեց այն ամենը, ինչ կարող էր, և նույնիսկ ավելին, ասել է նա» (http://russia-artsakh.ru/node/8152)/

2020 թվականի աշնանը հայ-թուրքական սահմանից դեպի արևելք մինչև Լեռնային Ղարաբաղի պաշտպանության բանակի և ադրբեջանա-թուրքական ագրեսորների շփման գիծը մոտ 200 կմ էր։ Մոտավորապես նույն հեռավորությունն էր այս գծից դեպի արևմուտք մինչև Մեծ Կովկասի լեռնաշղթա։

Սակայն, ի տարբերություն թուրք-ՆԱՏՕ-ի, ոչ մի ռուսական հետախուզական ինքնաթիռ չի պարեկել Հյուսիսային և Հարավային Կովկասի այս լեռնային բաժանման երկայնքով։ Եւ ադրբեջանական ուժերի և ակտիվների տեղաշարժի մասին հետախուզական տվյալներ, նույնիսկ սահմանափակ (համեմատած ՆԱՏՕ-ի կողմից Թուրքիային փոխանցված AWACS ինքնաթիռների հետ) տվյալներ չի փոխանցել իր պաշտոնական ռազմավարական դաշնակից Հայաստանին։

Ալեքսանդր ԱՆԴՐԵԱՍՅԱՆ