Ի՞նչ արժե արցախցիների նկատմամբ «հատուկ վերաբերմունքն» ու թշնամանքը

Հայաստանի բնակիչների վերաբերմունքն արցախցիների նկատմամբ կարելի է բաժանել երկու կատեգորիայի՝ ծայրահեղ բարեկամական և ծայրահեղ ագրեսիվ։

Երկրորդ կատեգորիան հատկապես տարածված է այն շրջաններում, որտեղ կենսամակարդակը ցածր է (նույնիսկ թշվառ), որի ֆոնին «40+10» ծրագրի շրջանակներում անօթևան մնացած արցախցիների տխրահռչակ բնակարանային փոխհատուցումը թշնամանք է առաջացնում արցախցիների նկատմամբ, որն  ակտիվորեն սնվում է պետական ​​պաշտոնյաների մանիպուլյացիաներով։

Օրերս Հայաստանի մարզային քաղաքներից մեկում գտնվող փոքրիկ բուտիկի տերը ագրեսիվ կերպով պնդում էր, որ Հայաստանում շատ կարիքավոր մարդիկ կան, բայց չգիտես ինչու 50 հազարը տրվում է միայն արցախցիներին, և նրանց հանդեպ «հատուկ վերաբերմունքը» թանկ արժե։ Մանրամասն չեմ նկարագրի բոլոր բողոքները, բայց փորձեցի պարզել, թե տարեկան որքա՞ն է Հայաստանը ծախսում փախստականների վրա և որքան արժե «հատուկ վերաբերմունքը»։

Բաց աղբյուրներից կարելի է պարզել, որ 2024 թվականին Հայաստանի բյուջեից արցախցիների կարիքների համար հատկացվել է շուրջ 58,5 մլրդ դրամ։ Նույն տարում միայն ԵՄ-ն Հայաստանի Հանրապետությանը հատկացրել է բյուջետային աջակցություն Արցախի ժողովրդին օգնելու համար՝ 15 մլն եվրոյի (մոտ 6,4 մլրդ դրամ) չափով։ Պաշտոնական տվյալներով՝ ՀՀ-ում զբաղված արցախցիների թիվը կազմում է մոտ 26 հազար մարդ։ Նրանց վճարած հարկերը, եթե հաշվարկում ենք 160 հազար դրամ միջին աշխատավարձից, ամսական կազմում են միջինը 40 հազար դրամ, այսինքն՝ արցախցիները տարեկան գրեթե 12 միլիարդ դրամի չափով հարկեր են վճարում։

Եթե ​​58,5 միլիարդից հանենք ԵՄ փողերն ու Արցախի հարկերը, ապա կստացվի, որ 120 հազար անօթեւան արցախցիների համար տարեկան 100 միլիոն դոլարից ավելի չի հատկացվում։ Այսինքն՝ միջին հաշվով 800 դոլար մեկ արցախցի փախստականի համար։

2023 թվականի դեկտեմբերի 31-ի իր ամանորյա ելույթում Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, որ հարկատուների շնորհիվ փախստականների խնդիրները լուծվում են։

Բայց թվերն այլ բան են ասում։ Հայաստանում կա 782832 աշխատատեղ և 754431 չաշխատող թոշակառու։ Այսինքն՝ յուրաքանչյուր աշխատող իր հարկերի հաշվին կարող է ծնողներից միայն մեկի թոշակն ապահովի։

Իսկ եթե զբաղվածների թվից հանենք պետական ​​հատվածի աշխատողների թիվը, քանի որ պետական ​​հատվածի աշխատողների հարկերից չի կազմում բյուջեն՝ այդ​​հատվածի աշխատողը բյուջե է վերադարձնում նույն բյուջեից ստացածը, ապա ստացվում է, որ ՀՀ ամեն զբաղված քաղաքացի չէ, որ կարող է ծնողներից գոնե մեկի համար կենսաթոշակ ապահովել։

Այսպիսով, «40+10»-ը փախստականներին վճարվում է ոչ թե մեր եղբայրների և քույրերի հարկերից, այլ պայմանականորեն՝ հանքարդյունաբերական ընկերությունների, ՀԷՑ-ի, Գազպրոմ-Արմենիայի կամ հեռահաղորդակցության օպերատորների հարկերից։

Թեեւ, տեսնելով ՀՀ ներկայիս ղեկավարների ցինիզմը, չի կարելի բացառել, որ բյուջեի հսկայական 1,5 միլիարդ դոլարի դեֆիցիտի մեջ նույնպես կմեղադրեն Արցախի ժողովրդին, թեեւ նրանց վրա ծախսվել է ընդամենը 100 միլիոն դոլար։

Չնայած այն հանգամանքին, որ արցախցիները միլիարդավոր դոլարների ունեցվածք են թողել։

Չնայած, որ հայկական բանկերը 2024 թվականին ստացել են ավելի քան 900 միլիոն դոլար զուտ շահույթ, իսկ Հայաստանի բյուջեի դեֆիցիտը կազմում է 1,5 միլիարդ դոլար։

Չնայած արցախցիներն առաջարկում են հարցը լուծել դոնորների համաժողովի միջոցով, սակայն այս առաջարկները մերժվում են Հայաստանի կառավարության կողմից։

Չնայած այն հանգամանքին, որ մենք գիտենք միայն ԵՄ-ի օգնության մասին։ Ի դեպ, 2025 թվականին ԵՄ-ից եւս 25 մլն եվրո է նախատեսվում, բայց ՀՀ իշխանությունները չեն ցանկանում, որ միջազգային օգնության գործընթացը լինի թափանցիկ։ Նույն իրավիճակն է բնակարանաշինության ծրագրի դեպքում։ Այդպես էլ չի ստեղծվել մեկ ֆոնդ՝ Արցախի ժողովրդին աջակցելու համար, որը կարելի էր վերահսկել՝ խուսափելով շահարկումներից։

Այսպիսով, արցախցիների նկատմամբ ագրեսիվ վերաբերմունքը դրսևորվում է տարբեր ձևերով, սակայն իշխանության ներկայացուցիչների մանիպուլյատիվ քարոզչության ազդեցությունը միանշանակ է։ Իսկ ցածր կենսամակարդակն ու բարձր հարկերն օգտագործվում են բնակչությանը շանտաժի ենթարկելու և արցախցիների նկատմամբ ցանկացած պատճառով թշնամություն առաջացնելու համար։

Ալվարդ Գրիգորյան