“Մեղավոր եմ զգում, որ նրանց արյամբ շաղախված հողը թողեցինք թշնամուն”

44-օրյա պատերազմ, փշրված երազներ

 Արցախյան 44-օրյա պատերազմում զոհված Էրիկ Հախումյանի կինը՝ Աննան, Արցախի տեղահանությունից հետո իր երկու փոքրիկ երեխաների հետ բնակություն է հաստատել Երևան քաղաքում։ Կարող էր մեկնել ՌԴ, որտեղ ապրում են ծնողներն ու եղբայրները, սակայն նա ամեն ինչից վեր է դասել մնալ Երևանում՝ Եռաբլուրին ավելի մոտ, որտեղ ամփոփված է ամուսնու մարմինը։

Էրիկը ԱՀ ՊԲ պայմանագրային զինծառայող էր։ Կրտսեր եղբոր՝ Արկադիի հետ զոհվել է 2020-ի նոյեմբերի 6-ին։ Իսկ ընդամենը 3 օր հետո հայտարարվել է զինադադար:  

Աննան պատմում է.

-Ինչպես շատերը, ես նույնպես 2020-ի պատերազմի ժամանակ երեխաներիս հետ մեկնել էի Երևան։ Փոքր աղջիկս՝ Լինան, դեռ 2 տարեկան չկար, իսկ մեծը՝ Էլենը, 5 տարեկան էր։ Էրիկն ամեն օր զանգում էր, հույս տալիս, որ շուտով կավարտվի ամեն ինչ, ու մենք տուն կվերադառնանք: Նոյեմբերի 5-ին, ուշ երեկոյան զանգեց, հարցրեց մեր որպիսության մասին, խոսեցինք երկար, բարի գիշեր մաղթեցինք իրար: Լուսաբացին եկավ բոթը։ Չէի ցանկանում հավատալ։ Իմ լացի ձայնից երեխաներն արթնացան ու, թեև չէին հասկանում՝ ինչ է պատահել, լացում էին ինձ հետ։ Այդ մի քանի րոպեների ընթացքում ինձ թվաց, թե խելագարվում եմ, ոչինչ չէի զգում։ Ականջիս մեջ գույժն էր՝ Էրիկն ու եղբայրը զոհվել են։

Շատ երազանքներ ու նպատակներ ունեինք, որոնք իրականություն դարձնելու համար Էրիկը ջանք չէր խնայում։ Շատ հոգատար ամուսին ու հայր էր։ 2015-ին ենք ամուսնացել և այդ ժամանակահատվածում ես հասկացել էի՝ որ նա է իմ ամուր թիկունքն ու հենարանը։ Կյանքիս ամենալավ տարիներն էին։ Մենք անխոս հասկանում էինք իրար։ Բարի էր անչափ, համեստ, աշխատասեր ու նվիրված։ 2020-ի նոյեմբերի 6-ին փշրվեցին մեր բոլոր երազանքները, մեկ վայրկյանում կորցրի իմ թիկունքը, երեխաներս անհայր մնացին։ Հոգուս ցավը չի անցնում, ու այն միշտ ինձ հետ է լինելու։ Երեխաներիս համար առավել դժվար է։ Ինչքան էլ ես ու իմ հարազատները փորձենք, միևնույն է՝ չենք կարող երեխաներիս լիարժեք կյանք տալ։ Եվ այդ միտքը շատ է տանջում ինձ։

44-օրյա պատերազմից հետո վերադարձա Արցախ՝ չնայած հարազատներս համոզում էին մեկնել իրենց մոտ՝ Ռուսաստան։ Չէի կարող լքել Էրիկին։

Ստեփանակերտից հաճախակի էի գալիս Եռաբլուր՝ ամուսնուս մոտ։ Դա այն միակ վայրն է, որտեղ ես սփոփվում եմ հուշաքարից ինձ նայող Էրիկի բարի ու խոսուն հայացքով։ Նրա հայացքն ինձ ուժ է տալիս, միաժամանակ զգաստացնում։ Եռաբլուրում ես թեթևություն եմ զգում։ Խոսում եմ Էրիկի ու բոլոր նահատակների հետ ու թվում է, թե նրանք լսում են ինձ։ Մեղավոր եմ զգում, որ նրանց արյամբ շաղախված հողը թողեցինք թշնամուն։ Ամուսնուս հիշատակն ինձ պարտավորեցնում է մեր փոքրիկներին տալ արժանավայել դաստիարակություն, ոտքի կանգնեցնել ու իրականացնել մեր կիսատ երազանքները։

2023-ի Արցախի տեղահանությունից հետո Աննան որոշեց բնակություն հաստատել Երևան քաղաքում՝ Էրիկին ավելի մոտ: Զոհվածի կինը բախվում է տարբեր խնդիրների, բայց գիտի, որ պարտավոր է կյանքին ասել այո Էրիկի հիշատակը դա է պարտադրում, և ինքը վհատվելու իրավունք չունի

 

 Տեղահանությունից հետո, երբ հաստատվեցինք Երևանում, երեխաներին դպրոցում ու մանկապարտեզում տեղավորելուց հետո, որոշեցի աշխատանք գտնել։ Ավարտել եմ ԱրՊՀ “Խմորման արտադրության տեխնոլոգիա և գինեգործություն” բաժինը, ինչպես նաև վարսահարդարություն եմ սովորել։ Դիմել եմ տարբեր տեղեր, չեմ կարողանում աշխատանք գտնել։ Իմ դժվարությունները դեռ առջևում են, երեխաներս մեծանում են ու առանց աշխատելու չեմ կարողանալու լիարժեք հոգալ նրանց կարիքները։ Ինձ ու երեխաներիս օգնում են ծնողներս, հարազատներս, սակայն ես չեմ ցանկանում ձեռքերս ծալած նստել և անընդհատ աշխատանք եմ փնտրում։ Իհարկե, տարբեր խնդիրների եմ հանդիպում, սակայն Արցախի ու մարդկային կորուստներից հետո, դրանց մասին խոսելը ամոթալի եմ համարում։ Աշխատում եմ հաղթահարել ու առաջ նայել:

Այսօր ինձ համար ամենակարևորը երեխաներիս պատշաճ դաստիարակելն ու խնամելն է։ 44-օրյա պատերազմից հետո փոքրիկներս ծանր ապրումներ ունեցան։ Լինան, թեև երկու տարեկան էր, սակայն լավ հիշում է հորը և մինչև այսօր սպասում է նրան։ Սկզբնական շրջանում շատ դժվար էր։ Լինան ամենուր հորն էր տեսնում, խոսում հետը։ Ամեն առավոտյան ասում էր՝ մամա, գիշերը պապային տեսա, գրկել ու համբուրում էր ինձ։ Իսկ Էլենը, որ բնավորությամբ շատ է հորը նման, դարձել էր քչախոս, պարփակված իր մեջ։ Հետզհետե երեխաներս հասկացան, որ իրենց, ինչպես նաև շատ-շատ փոքրիկների հայրիկներ Եռաբլուրում են և այնտեղից հսկում են մեզ։

44-օրյա պատերազմում զոհված Էրիկի երեխաները մենակ չեն Մայր Հայաստանում

 -Սկզբից չէին համակերպվում նոր միջավայրին, անընդհատ ուզում էին տուն վերադառնալ, արցախցի ընկերներին էին կարոտում։ Սակայն հետզհետե նրանք հարմարվեցին, նոր ընկերներ գտան։ Այցելում են տարբեր խմբակներ, գնում են պարապմունքների և իրենց ակտիվորեն են դրսևորում։ Դպրոցում և մանկապարտեզում շատ լավ վերաբերմունքի են արժանանում։ Տեղահանությունից հետո, որպես զոհվածի երեխաներ, մասնակցել են տարբեր բարեգործական միջոցառումների, ինչի համար շնորհակալ եմ նախաձեռնողներին ու կազմակերպիչներին։ Նմանատիպ միջոցառումները ոգևորում են երեխաներին և ուժ տալիս մայրերին։ Մենք հասկանում ենք, որ մենակ չենք։

Ամենամեծ երազանքս Արցախ վերադառնալն է և այնտեղ արժանավայել ապրելը։ Հավատում եմ, որ կգա այդ ժամանակը, ու մենք, որպես իրական տերեր, հայրենիք կվերադառնանք․․․

Կարինե ԲԱԽՇԻՅԱՆ

 

Սիրիայի նոր կառավարությունը սպառնալի՞ք է զգում

Սիրիայի անվտանգության ուժերը լրացուցիչ համալրումներ են ուղարկել Ջաբլա, մինչդեռ բախումները շարունակվում են քաղաքի մի քանի շրջաններում՝ սիրիական ափին, հայտնում է Al Arabiya-ն։

Սիրիական անվտանգության ուժերը ուրբաթ օրը հայտարարել են, որ լայնածավալ գործողություններ են սկսել Լաթաքիայում և Տարտուսում նախկին ռեժիմի մնացորդները մաքրելու համար:

Սիրիական զորքերը վերահսկողության տակ են վերցրել Տարտուս և Լաթաքիա նահանգների կենտրոնը և պատրաստվում են մուտք գործել գյուղ։

Ջաբլայի մի քանի շրջաններում բախումները դեռ շարունակվում են։

Նշվում է, որ Ասադի կողմնակիցների հարձակումներն ու դարանակալումները եղել են համակարգված ու ծրագրված, իսկ Ասադի կողմնակիցների դեմ Սիրիայում անվտանգության ներկայիս օպերացիան ամենամեծն է։

Բացի այդ, հինգշաբթիից ուրբաթ կատաղի բախումներ տեղի ունեցան սիրիական բանակի ուժերի և Ասադի հավատարիմների միջև՝ Հալեպ-Լաթաքիա ճանապարհին բանակի հետ կապված ռազմական շարասյան վրա հարձակումից հետո:

«Լյոխ լավա լինելու»․ Ռուբեն Վարդանյանն ընտանիքի միջոցով աուդիոուղերձ է փոխանցել

Ռուբեն Վարդանյանը Բաքվի  բանտից ընտանիքի միջոցով աուդիոուղերձ է փոխանցել՝ հեռախոսազրույցի ժամանակ խնդրելով ձայնագրել իրեն և հրապարակային դարձնել այն: Աուդիոուղերձում նա մասնավորապես խաղաղության կոչ է հղել՝ հիմնված մարդկային հիմնարար արժեքների և արժանապատվության վրա.

Ռուբեն Վարդանյանի ուղերձը՝ փոխանցված ընտանիքի միջոցով

«Հարգելի հայրենակիցներ,

Այսօր մարտի 5-ն է: Ես ուզում են ձեզ երկու խոսք ասել որպես Ռուբեն Վարդանյան, այնպիսին, ինչպես ես կամ՝ ոգով հայ, ռուսերեն մտածող ու խոսող: Աշխարհի մարդ, երջանիկ իմ կնոջ հետ միասին, բոլորին սիրող,ինքնակրթվող և  հավատով առ Աստված:

Առաջին  հերթին, ցանկանում եմ բոլորիդ շնորհակալություն հայտնել՝  մտքերով, աղոթքներով, նամակներով ինձ աջակցելու, այստեղ կատարվողի նկատմամբ անտարբեր չլինելու համար: Ես դա զգում եմ, ու դա ինձ ուժ է տալիս: Միտքը նյութական է: Ես լավ վիճակում եմ, ամուր եմ, առողջությունս նորմալ է, ինքս ինձ հետ հաշտ եմ ու ոգով ուժեղ, ինչպես երբեք:

Ուզում եմ ներողություն խնդրել իմ սիրելի կնոջից, իմ ընտանիքից, բոլոր հարազատներից ու մերձավորներից, որոնց իմ այս որոշումով ցավ ու հուզմունք եմ պատճառում: Բայց դուք գիտեք, որ մեզնից յուրաքանչյուրն իր ճանապարհն ունի, և ես ինձ համար այս ճանապարհն եմ ընտրել: Մեր ճակատագրերը կանխորոշված են Աստծո կողմից, իսկ ճանապարհները միշտ մենք ենք ընտրում: Եթե նույնիսկ հրաժարվում ենք մեր ընտրությունից, դա մեր փոխարեն միշտ անում է մեկ ուրիշը:

Ուզում եմ ևս մեկ անգամ ընդգծել, որ իմ այս որոշումը ոչ մի կերպ պայմանավորված չէ ինձնով , իմ վիճակով կամ մեկուսարանում իմ պայմաններով, ինչպես անցած անգամ, երբ 20 օր շարունակ, մինչև ապրիլի 24 -ը, գիշերը 12 -ը հացադուլի մեջ էի: Սա… բողոք է ընդդեմ գործընթացի, ընդդեմ նրա, թե ինչպես է իրականացվում այս դատական պրոցեսը:

Ես գիտակցել եմ ինչի եմ գնում, պատրաստ եմ եղել և պատրաստ եմ ավելի վատ պայմանների: Ես զոհ չեմ, ինձ պետք չէ խղճալ, քանի որ սա գիտակցված որոշում է:

Իմ պահանջները նույնն են: Եթե դատում եք՝ դատեք պրոֆեսիոնալ կերպով, բաց ու հրապարակային, Ադրբեջանի բոլոր օրենքների ու ընթացակարգերի համաձայն, մյուսների հետ միասին, միջազգային լրատվամիջոցների, դիտորդների ներկայությամբ, եթե այդքան վստահ եք ձեր արդարացիության մեջ:  Իմ գործն արհեստականորեն մի՛առանձնացրենք: Ինչու է իմ գործն առանձնացվում, երբ իմ բոլոր մեղադրանքները կառուցված են նրա վրա, որ ինչպես դուք եք կարծում, ես կազմակերպված հանցավոր խմբի անդամ եմ, որին անդամագրվել եմ [19]87 թվականից:

Մի՛ խախտեք ձեր սեփական օրենքներն ու ընթացակարգերը: Մի՛ կեղծեք փաստաթղթերը, մի՛նենգափոխեք արձանագրությունները: Չէ որ դուք ամեն ինչ ունեք՝ իմ բոլոր գաջեթները, իմ բոլոր փաստաթղթերը: Դատը մի դարձեք ձևական դատավարություն, իմիտացիա, շոու: Եթե դատում եք՝ դատեք ճիշտ:

Իմ բոլոր հայրենակիցներին, սիրելի ու հարազատ մարդկանց  ուզում եմ ասել հետևյալը՝ դատում են ոչթե ինձ ու մյուս 15  հոգուն, այլ բոլոր հայերին: Ու եթե դուք դա չեք հասկանում, ուրեմն դա մեծ ողբերգություն է, քանի որ սա ողջ պատմության, հակամարտության վերջը չէ, այլ ընդամենը հերթական փուլը՝ ի ափսոսանք բոլոր կողմերի:

Ինձ մեղադրում են ամեն ինչում, ամեն ինչում, ինչ տեղի է ունեցել [19]87 թվականից  ի վեր: Խնդիր չկա. ես պատրաստ եմ կրել ամենածանր պատիժը դրա համար, միայն թե դա  օգներ խաղաղության ու հանգստության հաստատմանը: Բայց պատրանք է,  թե ձեզ հետո բոլորը հանգիստ են թողնելու և դուք հանգիստ կարող եք անել ձեր գործն ու վայելել կյանքը՝ չմտածելով այս խնդիրների մասին, որոնք առջևում են:

Երբ տեղափոխվում  էի Արցախ, ես գիտեի ինչի եմ գնում: Ցանկացած մարդ իր կյանքում ամեն բան անում է միայն իր համար, հանուն իրեն, և Աստծո առաջ պատասխան է տալիս միայնակ՝ իր բոլոր մտքերի, խոսքերի, գործողությունների համար: Ես դրանում խորապեսհամոզված եմ: Եվ եթե նույնիսկ ինչ-որ մեկն իրեն զոհում է հանուն Հայրենիքի, ընտանիքի կամ սկզբունքների, դա միմիայն իր անձնական որոշումն է և իր պատասխանատվությունը: Այնպես որ, այս իմաստով ես ամեն ինչ գիտակցված եմ արել:

Չգիտեմ՝ ես կունենամ արդյոք հնարավորություն ձեզ հետ շփվելու, թե ոչ, ուստի ուզում եմ ներողություն խնդրել բոլոր նրանցից, ում երբևէնեղացրել եմ խոսքով, գործով կամ անուշադրությամբ: Ներող եղեք: Ես դա չեմ արել վատ մտքով, նախանձից, գոռոզություն կամ վրեժխնդրությունից դրդված: Ես չէի ուզենա որևէ մեկին ցավ պատճառել:

Հատուկ ուզում եմ խոսել մի մարդու մասին, որին ցավ պատճառելու միտքն այստեղինձ համար ամենածանրն է: Խոսքը Ալվարդի մասին է: Եթե ես Ձեր ու Ձեր ամուսնու հետ ձեր մեքենայում չգտնվեի, նա հիմա ձեր կողքին կլիներ: Խնդրում եմ ինձ ներեք: Ինձ համար դա ամենածանր պատիժն է, որ իմ պատճառով  ևս մեկ մարդ այստեղ տառապում է բոլորիս հետ միասին:

Նաև ուզում եմ առանձին ներողություն խնդրել բոլոր երեխաներից, որոնք զրկվեցին իրենց հայրենիքից, որչկարողացա անել ամեն ինչ, ինչ կարող էի և պետք է անեի, որպեսզի դա տեղի չունենար: Ես արեցի այնքան, որքանի համար կարծում էի բարոյական իրավունք ունեմ, քանի որ ձեզ հետ էի: Ես ուրախ եմ, որ ինձ հաջողվեց կանխել որոշ բաներ, որոնք իմ կարծիքով…իմ կարծիքով մեզ որպես ազգ վերջնականապես կկոտրեին: Ինձ հաջողվեց դա կանգնեցնել և մի փոքր փոխել պատմության ընթացքը:

Ես երջանիկ էի լինել ձեզ հետ, Արցախի ժողովրդի հետ այդ ծանր օրերին, ողջ ընթացքում զգալ ձեր սերը, վստահությունը, ջերմությունն ու երախտագիտությանը: Ես հպարտանում եմ ձեզնով՝ ինձ հարազատ իսկական պարզ մարդկանցով, ու սիրում եմ բոլորին:

Ես շատ երջանիկ  մարդ եմ: Աստված ինձ հրաշալի ընտանիք, ընկերներ է տվել: Ես հսկայական թվով նախագծեր եմ իրականացրել իմ յուրահատուկ գործընկերների հետ: Ես շատ բան եմ տեսել աշխարհում: Բայց չնայած բոլոր դժվարություններին, շրջափակմանը, ապագայի անորոշությանը, ծանր պայմաններին, դրանք  իմ կյանքի լավագույն օրերից էին. մենք միասին վերականգնում էինք Հակոբավանքը, հաց էինք կիսում և պարում մեր պարերը:

Երջանիկ եմ, որ հաջողվեց մեծաթիվ ընկերների ու գործընկերների հետ մի քանի տասնյակ նախագծեր իրականացնել Արցախում: Այդ թվում հատուկ շնորհակալություն եմ ուզում հայտնել իմ մահմեդական ընկերոջը(չեմ ուզում անունը նշել՝ խնդիրներ չստեղծելու համար)` Շուշիի մզկիթը միասին վերականգնելու համար:

Հիշեք, որ չարին երբեք չի կարելի չարությամբ պատասխանել. նա դրանից մեծանում է և ավելի ու ավելի ուժեղ դառնում: Սումգայիթից հետո տեղի է ունենումԽոջալուն, և այդպես անվերջ: Այդ ճանապարհն ինձ համար միշտ անընդունելի է եղել,  որովհետև այն ապագա չունի, դա միայն փակուղի է, որը, ցավոք, լավ ելք չի ունենում:

Ուզում եմ նաև շնորհակալություն հայտնել մեծ թվով ադրբեջանցիների, որոնց հետ այստեղ առնչվել եմ, մարդկային արժեքներին նրանց հավատարմության համար, անգամ այն դեպքում, երբ նրանք ինձ թշնամի են համարում և իրենց մոտ կուտակված դժգոհություն կա: Նրանք պահպանել են իրենց մարդկային կերպարը: Իսկ բոլոր նրանց, ովքեր իրենց այլ կերպ են պահել,  ես անկեղծ խղճում եմ և ներում, ինչպես նաև այն հայերին, որոնք Հայաստանում են նույն կերպ վերաբերվում ինձ և ընտանիքիս:

Ես լավատես եմ և հավատում եմ, որ չնայած այս ամենին, հաղթահարելու ենք բոլոր մարտահրավերներն ու դժվարությունները, և նորից ապրելու ենք մեր հայրենիքում՝ հարևանների հետ խաղաղությամբ, հարգելով միմյանց: Հավատում եմ, որ  կհաղթահարենք փոխադարձ թշնամանքն ու կուտակված ատելությունը, ինչպես դա ստացվել է որոշ ժողովուրդների մոտ:

Բայց եթե մենք ուզում ենք դա իսկապես անել, մեզ պետք է իրական երկարաժամկետ խաղաղություն՝ ոչ թե թղթի վրա ստորագրված, այլ կյանքի կոչված: Մենք պետք է հիշենք, որ մեզ ոչ ոք ոչնչով պարտական չէ, որ միայն ուժեղ մարդկանց հետ, էլիտա, արժանապատվություն, պատիվ ունեցող երկրի հետ կարող են իրական պայմանավորվածություններ ձեռք բերվել:

Դա մեծ պատասխանատվություն է այն էլիտայի համար, որը էլիտաէ համարվում ոչ թե նրա համար, որ շատ փող, կապեր, ուժ կամ անգամ՝ ինտելեկտ ունի, այլ այն էլիտայի, որը հասկանում է, որ ում շատ է տրված, նրանից  էլ ավելին է պահանջվում:Եվ այդ իրական էլիտայի մոտ անձնականը միշտ հանրության նկատմամբ պարտքից հետո է, ազգի  ու երկրի ապագայի նկատմամբ պատասխանատվությունը միշտ գերակա է անձնական  բոլոր շահերի ու ցանկությունների նկատմամբ:

Եվ վերջինը՝ ի հիշատակ այս սարսափելի հակամարտության բոլոր զոհերի: Ես խորապես համոզված եմ, որ կան ավելի կարևոր բաներ, քան մեկ մարդու կյանքը. դա քո մեջ բարու, լույսի, արժեքների, սրբությունների, հոգևոր հիմքերի նկատմամբ հավատի պահպանման անհրաժեշտությունն է, որը մարդուն տարբերում է ռոբոտից: Քանի որ առանց դրա աշխարհը կխարխափի  քաոսում կամ կկործանվի ջրհեղեղներից կամ ուրիշ աղետներից: Չի կարելի դառնալ ոսկե հորթի ստրուկը: Այդ ամենն արդեն եղել է մարդկության պատմության մեջ: Եկե՛ք թույլ չտանք դրա կրկնությունը և  դրա համար գործադրենք բոլոր ջանքերը, քանի որ արժեքների նկատմամբ հավատը մեր ապագայի հիմքն է:

Ուստի հանուն այս հիմնարար արժեքների, հիմնասյուների և  պատգամների պահպանման, որոնք ինձ համար կարևորագույն նշանակություն ունեն,  ես պատրաստ եմ ինքս ինձ հետ հաշտգնալ մինչև վերջ ու միանգամայն երջանիկ լինել։ Քանի որ երջանկությունն սկսվում և ավարտվում է քո մեջ, երբ դու ինքդ քեզ հետ ներդաշնակ ես:

Ես ուրախ եմ, որ կարող եմ ծառայել իմ ժողովրդին և այն սկզբունքներին, որոնք ես համարում եմ կարևոր ողջ մարդկության, ոչ թե միայն մեր ժողովրդի համար:

Եվ վերջինը. Ես այստեղ հասկացա, որ երբեք չի կարելի տրվել հուսալքությանը, անտարբերությանը, և հասկացա, թե ինչու է դա յոթը մեղքերից ամենասարսափելին: Մի ժամանակ կարծում էի ավելի վատ է նախանձը կամ գոռոզությունը: Մինչդեռ հուսալքությունը, վհատությունընշանակումէ,  որ քո մեջ մարել է Աստծո կայծը, որ դու դադարել ես հավատալ, որ դու պարզապես ձեռքերդ բարձրացրել ու հանձնվելես:Կոչ եմ անում՝երբեք դա չանեք: Կուզենայի, որ մենք երբեք չհիասթափվեինք և չտրվեինք հուսալքությանը: Խնդրում եմ: Դա մեր ապագայի հիմքն է, այդ իսկ պատճառով ես գնահատում եմ այն շանսը, որ ինձ տրվել է: Ես կանեմ ամեն ինչ, ինչ կարող եմ և կշարունակեմ անել, ինչ կարող եմ:

Ես բոլորիդ սիրում եմ: Համոզված եմ, որ ամեն ինչ լավ է լինելու: Ես միշտ եղել եմ, կամ ու լինելու եմ ձեզ հետ: Ես մարդ եմ, որն ուզում է ապրել, սիրել և շարունակել իր գործունեությունը: Բայց ես կարծում  եմ, որ այն, ինչ անում եմ, ճիշտ է, քանի որ դա միակ ճանապարհն է դուրս բերելու ձեզ այն անտարբերությունից, որում գտնվում եք:

{Շարունակում է հայերեն }Լյոխ լավա լինելու:

Վստահ եմ, որ չնայած բոլոր դժվարություններին, որոնք կանգնած են մեր առջև, մենք կհաղթահարենք դրանք: Ես ձեզ հետ եմ որպես Ռուբեն Վարդանյան, Կառլենի տղան, Համո Վարդանյանի թոռը և իմ ողջ ժառանգությամբ՝ ծնողների, նաև արցախցի տատիկի ժառանգությամբ:  Շնորհակալ եմ ձեզ , որ ինձ տվել եք  հայ լինելու և իմ հայրենիքը սիրելու այս երջանկությունը»:

Ամբողջական տեքստը ռուսերեն այստեղ

Դատարանը վերացրել է Ղարիբ Բաբայանի ելույթների սահմանափակումը. դասը քաղված է

Դատարանը որոշել է վերացնել արցախցի գիտնական Ղարիբ Բաբայանի նկատմամբ նախկինում կիրառված վարչական հսկողությունն ու հրապարակային խոսքի սահմանափակումները, ասաց նրա փաստաբան Դավիթ Հովհաննիսյանը։ Նա չի բացառում, որ այս որոշումը թույլ կտա հետագայում գործն ամբողջությամբ կարճել։

Հունվարի 30-ին գիտնական Գարիբ Բաբայանը սոցցանցերում տեսանյութ է տարածել, որում Երևանի Հանրապետության հրապարակում մի խումբ մարդիկ ադրբեջաներեն երգում են «Ղարաբաղ» երգը։ Տեսանյութի հրապարակումը լայն արձագանք է առաջացրել. հունվարի 31-ին Հայաստանի Ազգային անվտանգության ծառայությունը հայտարարություն է տարածել, որում նշել է, որ տեսանյութում նկարահանված անձինք Իրանի քաղաքացիներ են, ովքեր դեկտեմբերի 30-ից հունվարի 3-ը գտնվել են Հայաստանում։ Ազգային անվտանգության ծառայությունը հայտարարել է նաև, որ տեսագրությունը պարունակում է անհանդուրժողականության և ատելության դրդման տարրեր։ Այդ հիմքով Քննչական կոմիտեն գործ է հարուցել՝ նշելով, որ գրառման մեջ տեղ գտած հայտարարությունն ուղեկցվել է «հանրապետության իշխանությունների և իրավապահ մարմինների նկատմամբ ատելության կոչերով»։ Բաբայանը բերման է ենթարկվել։

Ղարիբ Բաբայանի գործը մեծ աղմուկ է բարձրացրել՝ չնայած ուշ ժամին ու ցրտին, հարյուրավոր մարդիկ եկել էին դատական ​​նիստին, որտեղ կարող էին Բաբայանին ձերբակալել։ Ու թեև դատարանը Բաբայանին չի կալանավորել, սակայն սահմանափակումներ է կիրառել, այսինքն՝ անուղղակիորեն ճանաչել է նրա «մեղքը»։

Ղարիբ Բաբայանի պատմությունը դարձավ «դաս» և նախերգանք Հայաստանում ադրբեջաներեն լեզվի, դրոշի և, համապատասխանաբար, պահանջատիրության «նորմալ» ընկալման համար։

Օրերս համացանցում տեսանյութ է հայտնվել, թե ինչպես է մեքենան երթևեկում Երևանում, բեռնախցիկից կախած ադրբեջանական դրոշը։ Քննչական կոմիտեն չի ձերբակալել տեսանյութի հեղինակին, սակայն  մեքենայի տիրոջը մեղադրել է «համարանիշը դրոշով ծածկելու մեջ»։

Այս պատմությունը հասարակության մեջ որևէ հնչեղություն չառաջացրեց՝ ցույց տալով, որ իրավապահ մարմինները ադրբեջանական խորհրդանիշների հրապարակային և լկտի ցուցադրումը չեն ընկալում որպես հայկական օրենքների խախտում։

Արդյո՞ք հաջորդ քայլը կլինի Երևանում ինչ-որ տեղ Ալիևի հուշարձան կանգնեցնելը։

Կանայք, որ սպասում են արդեն մեկ ու կես տարի

Կանանց միամսյակի շրջանակում Step1.am-ը կներկայացնի կանանց, որոնք անցել են կյանքի բարդ ուղի եւ շարունակում են անցնել՝ դիմակայելով նոր մարտահրավերների։

 

Մնացականյաների ընտանիքում այսօր գերակշռում են կանայք։

Ելիզավետան, Անահիտն ու Սիրանուշը, Սվետլանան, Մանեն սպասում են իրենց ԱՄԵՆԱԹԱՆԿ ՄԱՐԴԿԱՆՑ։

Տարիներ առաջ, հետպատրազմյան Արցախում որդիներին մեծ դժվարությամբ մեծացնելիս, տիկին Ելիզավետան չէր էլ պատկերացնում, որ մի օր որդիները անհայտության ուղին կբռնեն:

Ո՞վ է հաղթում պատերազմում, եթե բոլորը կորցնում են։

Արցախի հայաթափումից անցել է շուրջ մեկ ու կես տարի։ Մնացականյաններն այն քչերից են, որոնց ցավը հասցե չունի։

Ասկերանի շրջանի Խաչմաչ գյուղում էին ապրում։  Սեպտեմբերյան հարձակման ժամանակ տիկին Ելիզավետան Ստեփանակերտում էր՝ հաց էր տարել աղջկա եւ ավագ որդու ընտանիքների համար։

-Պատերազմը սկսեց շատ հանկարծակի։ Ես չէի պատկերացնում, որ դա վերջին անգամն է, որ գյուղից դուրս եմ գալիս,- ասում է տիկին Ելիզավետան։

Զինադադարի կնքումից հետո Արցախի մի շարք  բնակավայրերում հայտնվեցին ադրբեջանցիներ, որոնց ներկայությունն արդեն ահաբեկում էր բնակիչներին, իսկ որոշ տեղերում ադրբեջանցիները բռնություն են կիրառել խաղաղ բնակչության դեմ։

«Հարսս ու թոռներս էլ գերի կնկնեին, եթե ամուսինս ժամանակին չհասներ»,- ասում է նա ու ավելացնում, որ հարսը վախի մթնոլորտում չի կարողացել տնից ոչինչ վերցնել՝ ոչ ոսկի, ոչ գումար։

Մի կերպ հասել են Ստեփանակետ, որտեղ մի քանի ժամ ողջ ընտանիքով միասին էին՝ Լեռնիկն իր ընտանիքով, Եղիշեն՝ իր ընտանիքով, Լիլիթը՝ իր ընտանիքով եւ Մնացականյան ամուսիները՝ Բորիկն ու Ելիզավետան։

Այդ պահի ամենամեծ կորուստը ոսկին ու գումարն էր եւ ոչ ոք չէր էլ պատկերացնում, թե ինչ է սպասվում։

Ինչպես հազարավոր ընտանիքներ, այնպես էլ Մնացականյանները, վառելիքի անհրաժեշտություն ունեին։

«Տղաները գնացին բենզինի հետեւից»,- սա Լեռնիկի ու Եղիշեի վերջին առաքելությունն էր Արցախում։

«Արդեն մեր հերթն է մոտենում, գալիս ենք»,- անընդհատ ամուսնու վերջին խոսքերն է հիշում Անահիտը՝ Լեռնիկի կինը։

Հետո հնչեց պայթյունը, որ լսելի էր Ստեփանակերտից, բայց առատ անձրեւի պատճառով դժվար էր հասկանալ, ամպրոպ է, թե պայթյուն։

Հայկազովում տեղի ունեցած պայթյունը սկիզբ դրեց Մնացականյանների ընտանիքի քաոսին, որ շարունակվում է արդեն մեկ ու կես տարի։

«Մեզ համար տեղահանությունը սկսեց որոնելով՝ հիվանդանոցներ, դիահերձարաններ, նույնիսկ ճանապարհին ռուսական ու ադրբեջանական  ուղեկալներին էինք ցույց տալիս Լեռնիկի և Եղիշեի նկարները՝ հուսալով որևէ լուր իմանալ»,- պատմում է Անահիտը՝ Լեռնիկի կինը։

«Էլ տեղ չի մնացել որ չդիմենք, մի անգամ Կարմիր խաչից զանգեցին, մտածեցինք՝ նորություն ունեն, պարզվեց՝ իրենք են մեզ հարցնում՝ որևէ նորություն կա՞»,- ասում է տիկին Ելիզավետան։

Ըստ պաշտոնական տվյալների՝ Ասկերանի շրջանի Հայկազով վայրի վառելիքի պահեստի պայթյունի հետևանքով 238 է քաղաքացի է զոհվել, 23 քաղաքացի անհետ կորած է համարվում:

ԴՆԹ նմուշներ չեն հայտնաբերվել։ Լեռնիկն ու Եղիշեն ու ևս 21 հոգի անհայտ կորած են համարվում՝ առանց կարգավիճակի հաստատման։ Թեև որևէ պաշտոնական տեղեկություն չկա, որ տղաները ողջ են, բայց և չկա որևէ հաստատում հակառակի մասին, ինչը ընտանիքներին հույս է տալիս, որ մի օր նրանք անպայման վերադառնալու են:

Մնացականյանների ընտանիքը հիմա ապրում է Նուբարաշենում։

Սիրանուշը՝ Եղիշեի կինը նշում է, որ վերջին շրջանում ստիպված էր աղջկան հոգեբանի մոտ տանել։

Սիրանուշն աշխատում է մանկապարտեզում՝ ժամանակավոր աշխատանք է։ Անահիտը՝ Լեռնիկի կինը, նոր մասնագիտություն է սովորել՝ վարսահարդար է։ Անահիտի եւ Լեռնիկի աղջիկը՝ Մանեն, ամեն օր հիշում է հայրիկին, բայց թե որտեղ է նա՝ չգիտի․․․

Եղիշեի որդին ձեռքում պահում է հեռախոսը, որի վրա հայրիկի նկարն է։

Այս ընտանիքում հիմա կանայք շատ են։ Կանայք, ովքեր ապրում են հույսով ու սպասումով, բայց ամեն օր սեփական պատերազմը ունեն՝ նոր մարտահրավերների, խնդիրների, փոխվող տների, հույսի ու հուսալքության հետ։

Մարիամ Սարգսյան

ԵՄ-ն չի կարողացել ընդունել Ուկրաինայի «միջազգային ճանաչված սահմաններին» աջակցող բանաձև

Նախօրեին Բրյուսելում հավաքված ԵՄ երկրների առաջնորդները չկարողացան ընդունել Ուկրաինային աջակցության միասնական բանաձեւ. Հունգարիան չստորագրեց բանաձեւը։ Բանաձեւը պարունակում է կետ, որը հակասում է ԱՄՆ դիրքորոշմանը, եւ այն վերաբերում է Ուկրաինայի հնարավոր տարածքային զիջումներին, որոնք նախատեսված են ամերիկյան «կարգավորման» ծրագրով։

Եվրոպական խորհուրդը պնդում է, որ Ուկրաինան օգտագործում է իր ինքնապաշտպանության իրավունքը ռուսական լայնածավալ ագրեսիայի դեմ, ԵՄ-ն վերահաստատում է իր անսասան աջակցությունը երկրի անկախությանը, ինքնիշխանությանը և տարածքային ամբողջականությանը միջազգայնորեն ճանաչված սահմաններում։ ԱՄՆ նախագահի վարչակազմի հայտարարությունների ֆոնին, թե Կիևի համար «անիրատեսական» է վերադարձնել Ռուսաստանի կողմից գրավված տարածքները, Բրյուսելի առաջնորդները կարևոր համարեցին ընդգծել «միջազգային ճանաչված սահմանները»:

Բայց Հունգարիայի դիրքորոշումը ցույց տվեց, որ այս սկզբունքը կարող է չգործել, ինչը նշանակում է, որ «միջազգային ճանաչված սահմանները» մշտական ​​չեն և սուրբ կով չեն: Հունգարիան նույնպես դեմ չէ ստանալ Ուկրաինայի Կարպատյան հատվածը, որն իրենն է համարում։

ԵՄ երկրները չափազանց անհանգստացած են Եվրոպայում սահմանների փոփոխություն թույլ տալու ԱՄՆ-ի փորձից, քանի որ նրանք տարածքային պահանջներ են ակնկալում առաջին հերթին Ռուսաստանից։ Բալթյան երկրներն ու Լեհաստանն այս մասին բացահայտ են խոսում։

Նույն արտակարգ գագաթնաժողովում եվրոպացի առաջնորդները որոշել են ուժեղացնել ԵՄ պաշտպանությունը և այդ նպատակով հատկացնել 800 միլիարդ եվրո։ Միաժամանակ նախագահ Մակրոնն առաջարկել է ընդլայնել Ֆրանսիայի միջուկային զսպման վահանը ողջ Եվրամիության վրա։ Բայց դա դժվար թե կանխի «Եվրոպայի սահմանների փոփոխությունը»։

Ուկրաինայի և ԱՄՆ-ի ներկայացուցիչները օրերս մտադիր են հանդիպել Սաուդյան Արաբիայում և պարզաբանել հիմնական հարցը՝ արդյո՞ք Ուկրաինան համաձայն է հրաժարվել Ռուսաստանի կողմից արդեն իսկ օկուպացված տարածքներից և խաղաղություն հաստատել։ Թե՞ Ուկրաինան՝ ԵՄ աջակցությամբ, կշարունակի պայքարը, թեև ԱՄՆ-ն ասում է, որ տարածքների վերադարձն իրատեսական չէ։ Զելենսկին կանգնած է չափազանց բարդ ընտրության առաջ, որը կորոշի աշխարհում հետագա զարգացումների պարադիգմը։

Դա վերաբերում է նաև Հարավային Կովկասին, որտեղ Շառլ Միշելին և Մակրոնին հաջողվեց ստանալ Հայաստանի կառավարության համաձայնությունը՝ երկրի սահմանները 1991 թվականի Ալմա-Աթայի տխրահռչակ հռչակագրի շրջանակներում սահմանելու մասին։ Հենց այս սահմաններն են կոչվում «միջազգային ճանաչված»: Բայց եթե Ուկրաինայում գործարք կնքվի, որը կխախտի 1991 թվականի սահմանները, ապա ԵՄ-ի, Ֆրանսիայի, Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև կնքված Պրահայի համաձայնագիրը ինքնաբերաբար կդադարի գործել:

Ռումինիան կանխել են հեղաշրջում, որը կբերեր ՆԱՏՕ-ից դուրս գալուն

Ռումինիայի իշխանությունները ձերբակալել են վեց մարդու, ովքեր մեղադրվում են Մոսկվայի հետ рфьфеуч դավադրության մեջ։

Ըստ իշխանությունների՝ ձերբակալվածները ծրագրում էին խարխլել երկրի ինքնիշխանությունը՝ ձգտելով դուրս բերել Ռումինիան ՆԱՏՕ-ից և փոխել սահմանադրական կարգը: Այս մասին հայտնում են ռումինական լրատվամիջոցները՝ վկայակոչելով դատախազությանը։

«Նրանց նպատակն էր դուրս բերել Ռումինիան ՆԱՏՕ-ից, վերացնել գործող սահմանադրական կարգը և քաղաքական կուսակցությունները, ստանձնել կառավարության իշխանությունը, ներմուծել նոր սահմանադրություն և փոխել երկրի անվանումն ու դրոշը»,- ասվում է հայտարարության մեջ։

Դավադիրները կապ են ունեցել նաև ռուս գործակալների հետ ինչպես բուն Ռումինիայում, այնպես էլ Մոսկվա կատարած այցերի ժամանակ։

Լիաննա Պետրոսյանը կոչ է անում բոյկոտել “նոր ծրագիրը”

Lianna Petrosyan-ը գրում է․

Հարգելի հայրենակիցներ,

սոցապի հրապարակած վերջին որոշման նախագիծը վերջնական որոշում չէ, ունի բազմաթիվ բացեր, անհասկանալի հարցեր, այդիսկ պատճառով՝ հորդորում եմ անցնել

https://www.e-draft.am/projects/8387

հղումով և ԴԵՄ քվեարկել նախագծին։

Խնդրում եմ՝ հնարավորինս տարածել։

Հետագա ընթացքի մասին կտեղեկացնեմ։

Թարմացված

Հ. Գ. Նախագիծը 40+10-ի՝ վերափոխված 50/40/30 հազար ծրագիրը չէ։ Բայց ծրագրի հետ որոշակի կապ ունի։

Կառավարությունը 50 հազ․ փոխարեն իբր “նոր ծրագիր” է ներկայացրել արցախցինրի համար

ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունհանրային քննարկման է ներկայացրել նախագիծ, որի ընդունման դեպքում ԼՂ-ից բռնի տեղահանված սոցիալապես անապահով ընտանիքներն ապրիլ ամսվանից հրատապ սոցիալական աջակցություն կստանան։

Աջակցության ամսական չափը կկազմի՝
☑️ ԼՂ-ից բռնի տեղահանված ընտանիքի անունից դիմում ներկայացնող անձի համար՝ 40,000 դրամ,
☑️ ընտանիքի մյուս յուրաքանչյուր տեղահանված անդամի համար՝ 10,000 դրամ:
Միջոցառման շրջանակում սոցիալապես անապահով ընտանիքներ կհամարվեն ընտանիքների անապահովության գնահատման համակարգում հաշվառված անապահովության «14.00»-ից բարձր անապահովության միավոր ունեցող կամ «Պետական նպաստների մասին» օրենքով և ՀՀ կառավարության որոշմամբ հաստատված կարգով ընտանիքի մեկ հաշվարկային անդամի ամսական եկամտի չափն անապահովության նպաստ ստանալու իրավունք տվող սահմանային շեմի 160 տոկոսի արժեքից ցածր եկամուտ ունեցող և ընտանիքի անապահովության գնահատման կարգով սոցիալապես անապահով ճանաչված ընտանիքները։
Հրատապ աջակցությունից օգտվել չեն կարող՝
• պետական կամ համայնքային սեփականություն հանդիսացող տարածքներում ժամանակավոր բնակվող ընտանիքները,
• պետական աջակցությամբ հյուրանոցներում կամ հյուրատներում ժամանակավոր բնակվող ընտանիքները,
• ընտանիքները, որոնց անդամներից մեկը ՀՀ-ում ունի սեփականության կամ ընդհանուր համատեղ կամ ընդհանուր բաժնային սեփականության իրավունքով (50 տոկոս և ավելի մասնաբաժնով) պատկանող բնակության համար նախատեսված բնակելի անշարժ գույք։
Դիմելու ընթացակարգը կներկայացվի լրացուցիչ։
Մանրամասներին կարող եք ծանոթանալ և մինչև մարտի 21-ը Ձեր առաջարկ-դիտարկումներն ուղարկել e-draft իրավական ակտերի նախագծերի հրապարակման միասնական հարթակում՝ հետևյալ հղմամբ՝ https://www.e-draft.am/projects/8387

Ինձ համար բեկումնային կետն այն էր, երբ 2023 թ․ օգոստոսին ՄԱԿ-ի ԱԽ-ն չկարողացավ բանաձեւ ընդունել Արցախի հարցով

Step1.am-ի հարցազրույցը շվեդ հեղինակ և լրագրող Ռասմուս Քանբեքի հետ։

Ռասմուս, դուք վերջին արտասահմանցի լրագրողն էիք, ով կարողացավ Արցախ այցելել ու «լքել» այն։ Ձեր կարծիքով, ինչո՞ւ մենք՝ արցախահայերս, «լքեցինք» Արցախը։

Նախ, ես չեմ կարող խոսել այն մարդկանց անունից, ովքեր ստիպված են եղել հեռանալ իրենց տներից։ Հաշվի առնելով դա, վստահ եմ, որ դա նրանց կամավոր ընտրությունը չէր: Գոնե սա այն է, ինչ ինձ ասում են փախստականները։ Ակնհայտ է, որ Ադրբեջանի կառավարությունը երկար տարիներ ռազմավարական աշխատանք է կատարել` այս արդյունքին հասնելու համար։ Դա արվել է, ի թիվս այլ բաների` համակարգված ռազմականացման եւ ատելության խոսքի բորբոքման միջոցով:

 Ես շատ եվրոպացիներից եմ լսել, որ “դրսում” շատերն անգամ Հայաստանի տեղը չգիտեն: Դուք ինչպե՞ս իմացաք Արցախի մասին եւ ինչո՞ւ որոշեցիք գնալ այնտեղ։ Հավատու՞մ եք, որ մի օր նորից կվերադառնաք Արցախ։

Երբեմն կյանքում այնպիսի բաներ են պատահում, որոնք դուք չեք կարող վերահսկել: Այս հակամարտության մեջ խրված լինելն իմ կյանքում այդ չվերահսկվող բաներից էր: Երբ ես սկսեցի գրել այդ մասին, այլեւս չկարողացա կանգ առնել։ Պարզապես, տեղի ունցեցածի մասին մակերեսային զեկույցների հիասթափությունից դրդված: Ինչ վերաբերում է, արդյո՞ք ես կարող եմ նորից վերադառնալ այնտեղ, ապա տեսնենք, թե ինչ կլինի, ավելին ասելու բան չկա այստեղ:

Արցախի շրջափակման ժամանակ մենք շատ ենք շփվել, խոսել հեռախոսով: Հետո, երբ ես եկա Հայաստան, դուք ասացիք, որ արդեն ձեզ համար պարզ էր, որ էթնիկ զտումներ են լինելու։ Բայց անկեղծ ասած, ես դա չէի զգում, նույնիսկ երբ հատում էի Հակարիի կամուրջը։ Ինչո՞ւ դրսից դա պարզ էր, իսկ մեզ համար՝ ոչ։

Չեմ կարծում, որ լայն հանրության համար արտաքինից պարզ էր ամեն ինչ: Ես քիչ ժամանակ չեմ ծախսել՝ հասկանալու համար, թե ինչ է կատարվում Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ, հատկապես քաղաքական մակարդակում: Ինձ համար բեկումնային կետն այն էր, երբ 2023 թվականի օգոստոսին ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը չկարողացավ բանաձեւ ընդունել: Կարծում եմ, ակնհայտ դարձավ, որ դա նույնն է, ինչ Ադրբեջանին կանաչ լույս տալ` Լեռնային Ղարաբաղի վրա հարձակվելու համար: Այնուամենայնիվ, այդ մասին պատշաճ չհայտարարվեց:

 Այսօր շատ է խոսվում արցախահայերի վերադառնալու իրավունքի մասին։ Արցախահայերն ասում են՝ ուզում ենք գնալ տուն, ադրբեջանցիներն ասում են՝ «բարով եք գալիս», միայն վերցրեք մեր երկրի ​​անձնագիրը եւ ապրեք այստեղ` որպես Ադրբեջանի քաղաքացիներ։ Արցախահայերն ասում են՝ ոչ, մենք այդպես չենք խաղում, մենք այլ կարգավիճակով ենք ցանկանում վերադառնալ: Հայաստանի իշխանությունները գրեթե չեն խոսում Արցախի մասին, իսկ եթե խոսում են` հիմնականում սոցիալական խնդիրների մասին է, որից, ի դեպ, արցախահայերը շատ դժգոհ են։ Ի՞նչ եք կարծում, ինչպե՞ս կարող են արցախահայերը վերադառնալ, եթե կարող են։

Ես վերլուծաբան չեմ, ոչ էլ միջազգային իրավունքի իրավաբան եւ չեմ կարող սպառիչ պատասխաններ տալ այս հարցերին։ Բայց իմ ընկալմամբ, Արդարադատության միջազգային դատարանում տեղի ունեցող գործընթացները շատ կարեւոր են այս պարագայում։ Ինչեւէ, հիմնական խնդիրը մնում է. ատելության համակարգված խոսքը շարունակվում է մնալ Ադրբեջանում, եւ հենց դա զանգվածային արտագաղթի պատճառ դարձավ։

Հայաստանում ԵՄ դեսպանները, ներառյալ՝ Շվեդիայի, հանդիպել են արցախահայության հետ, լսել նրանց, փորձել հասկանալ նրանց հուզող խնդիրները, հասկանալ, թե ինչպես եւ ինչով կարող է օգնել Եվրոպան։ Դուք ի՞նչ եք կարծում, ինչպե՞ս կարող է օգնել Եվրոպան: Մենք գիտենք, որ դուք էլ ձեր  սեփական խնդիրներն ունեք այնտեղ, հատկապես հիմա, երբ նման իրավիճակ է ստեղծվել Ուկրաինայի շուրջ: ԱՄՆ-ում նոր վարչակազմ է եւ այլն…

Շատերի համար դա զգայուն հարց է, եւ ես համոզված եմ, որ այդ հարցի պատասխանը պետք է արցախցիները տան, որոնց Հայաստանի կառավարությունը պետք է լսի։ Նույնը պետք է միջազգային հանրությունը կատարի։ Ես, որպես լրագրող, նույն հարցերն եմ տալիս։

Թվում է, թե հայ-ֆրանսիական հարաբերություններում ամեն ինչ պարզ է՝ հաշվի առնելով այնտեղի հայկական սփյուռքը: Հայաստանի եւ Ֆրանսիայի բարեկամությունը (որն այդքան նյարդայնացնում է Ալիեւին), Ֆրանսիայի աջակցությունը Հայաստանին եւ արցախահայերին/փախստականներին, Ֆրանսիայի սոցիալական-քաղաքական աջակցությունը եւ այլն։ Մի խոսքով, Ֆրանսիայում գիտեն, թե որտեղ են Հայաստանն ու Արցախը, իսկ Շվեդիայում գիտե՞ն։ Գիտե՞ն, թե ինչ տեղի ունեցավ Արցախում, բացի ձեզանից։

Հանրությունը (Շվեդիայի) նույնն է, ինչ ամբողջ աշխարհի մեծ մասում՝ նրանք չգիտեն, թե ինչ է տեղի ունեցել: Բայց Շվեդիայի կառավարությունից ինձ հասնող ազադանշաններից պարզ է դառնում, որ նրանք լավ տեղեկացված են իրողություններից։ Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտը չափազանց անհանգստացնող է միջազգային հանրության համար։ Ինքս էլ եմ փորձում պատասխաններ ստանալ, բայց մեծ հույսեր չունեմ․ այս պարագայում մենք նույն իրավիճակում ենք։

Դուք բազմիցս եղել եք Հայաստանում եւ հիմա նորից վերադարձել եք։ Ինչ-որ բան փոխվո՞ւմ է:

Կարծում եմ, որ 2023-ից հետո Հայաստանը զգալի ուշադրություն եւ աջակցություն է ստանում արևմտյան հանրությունից։ Հնարավոր է, որ որոշ քաղաքական գործիչներ վատ են իրազեկված իրադրությունից, սակայն դա հավանաբար այն պատճառով է, որ նրանք չեն զգում, որ այլեւս պետք է կենտրոնանալ Լեռնային Ղարաբաղի վրա: Ասվածի մի փոքր կոշտ ձևակերպմամբ, դա բավական դրական լիցք է հաղորդում Հայաստանին։ Կարծում եմ՝ դիվանագետները գտնվում են վստահության կառուցման գործընթացի միջանկյալ փուլում, եւ հույս ունեմ, որ դրա արդյունքը կլինի հումանիտար իրավունքների ամրապնդումը։ Ինչ վերաբերում է Հայաստանին, ապա, իհարկե, մեծ փոփոխություն է ավելի քան 100,000 փախստականներ ընդունելը։ Կարծում եմ՝ շատերը բախվում են առօրյա դժվարությունների, ինչպես օրինակ՝ բնակարանային խնդիրների եւ իրենց մասնագիտության շրջանակում աշխատանք գտնելու դժվարություններին։

Միգուցե դուք հաճույք եք ստանում Արարատ լեռանը նայելիս` երբ Հայաստան եք այցելում, գուցե ձեզ դուր է գալիս Երեւանը, բայց դուք չեք կարող չտեսնել աղքատությունն այստեղ։ Դուք գիտեք, որ Հայաստանն առերեսվում է տարբեր սոցիալ-քաղաքական խնդիրների։ Օրինակ Երեւանի քաղաքային իշխանությունները պատրաստվում են 52 մլն դոլար ներդրել Կասկադի շինարարությունն ավարտին հասցնելու համար: Եթե ​​համարենք, որ Շվեդիայում IKEA, Volvo ու H&M չկա, եթե համարենք, որ Շվեդիան Հայաստանի պես աղքատ երկիր է (Աստված մի արասցե), Շվեդիան իրեն թույլ կտա՞ր նման շռայլություն եւ ինչպե՞ս դա կընկալվի ձեր հասարակության կողմից։ Կծափահարե՞ք, թե՞ կասեք՝ երկրում 120 հազար փախստական ​​կա, փող ծախսելու շատ ավելի առաջնային բաներ կան։

Ամենն, ինչ կարող եմ ասել, այն է, որ հայ լրագրողներին կոչ եմ անում լինել ավելի համարձակ՝ հետաքննել պատասխանատուներին եւ շարունակել քննադատական ​​հարցեր տալ նրանց, հատկապես այն ժամանակ, երբ չարաշահումներ են տեսնում։ Կոնկրետ այդ ներդրմանը, թեմային ես ծանոթ չեմ:

 Ի՞նչ կարող եք ասել Բաքվում Արցախի նախկին ռազմաքաղաքական ղեկավարության «դատավարության» մասին։

Կարող եմ ասել այն, որ մենք այն չպետք է դատավարություն անվանենք: Ադրբեջանում արդար դատավարություններ չկան այս հարցերի վերաբերյալ։ Ինձ համար դա պարզապես շարունակությունն է այն հռետորաբանության, որը նրանք օգտագործում էին Լեռնային Ղարաբաղի դեմ տարիներ շարունակ՝ նպատակ ունենալով արտաքին թշնամու կերպար ստեղծել, որպեսզի զանգվածներն իրենց շուրջ համախմբեն:

Եկեք «կարդանք» ձեր գիրքը: Դուք այն անվանել եք «Ամեն օր ես դանդաղ մեռնում եմ» (I DIE SLOWLY EVERY DAY): Այդ ո՞վ է ամեն օր այդպես դանդաղ մեռնում: Ո՞վ է գրքի շապիկի տղամարդը:

Մի պատրվակով դա լուսանկարիչ Արեգ Բալայանն է ասել: Կարծում եմ, նա ուժասպառ էր եղել պատերազմից հետո եւ մեր՝ Լեռնային Ղարաբաղ կատարած հաշվետու ճանապարհորդությունը ստիպեց նրան կազդուրվել հոգեբանորեն։ Ինչ վերաբերում է գրքի շապիկի տղամարդուն, ապա փաստցի նրա մասին գրքում նշված չէ։ Բայց ես նրա դեմքի արտահայտության մեջ շատ ուժ տեսա։ Այնտեղ շատ հույզեր, էմոցիաներ կան:

 Ինչի՞ մասին է գիրքը:

Ես Արցախ եմ այցելել 2021 թվականին եւ գիրքն այդ ճանապարհորդության մասին է։ Երբ 2023 թվականի սեպտեմբերի 27-ին Կոռնիձորում էի, հրատարակիչս զանգահարեց ինձ՝ ասելով, որ ցանկանում են նաեւ գրքի անգլերեն տարբերակ հրատարակել։ Ես այդ պահին ականատես էի լինում արցախահայերի զանգվածային գաղթին։ Նրանց ասացի, որ կընդունեմ թարգմանության առաջարկը պայմանով, որ մի քանի գլուխներ պետք է ավելացնեմ այն մասին, թե ինչ էր կատարվում այդ ժամանակ։ Գիրքը 2020-ից մինչեւ 2023թ. Ժամանակաշրջանի իրադարձությունների մասին է։ Ես փորձել եմ վկայություններ հավաքել Արցախ եւ Հայաստան կատարած իմ ճանապարհորդություններից։

 X-ում ասացիք, որ դժվարությամբ եք գրքերը Հայաստան հասցրել: Ի՞նչ էր պատահել։

 Դա ուղղակի հայկական բյուրոկրատիա էր։ Բայց ամեն ինչ արագ կարգավորվեց, կասկածելի ոչինչ չկար։

 Ո՞ւմ համար եք գրել գիրքը՝ հայերի՞, թե՞ շվեդների։ Ո՞վ է թիրախային լսարանը:

Հայաստան եմ այցելել, որպեսզի գրքի օրինակներից նվիրեմ արցախցիներին։ Այսպիսով, անկեղծ ասած, հենց նրանք են առաջին թիրախային խումբնը: Ես ուզում էի գիրքը ցույց տալ այդ մարդկանց, ում մասին պատմում եմ այնտեղ, որպեսզի համոզվեն, որ նրանք մոռացված չեն: Երկրորդ թիրախային խումբը փորձագիտական ու դիվանագիտական շրջանակներն են, ովքեր հետաքրքված են Հարավային Կովկասով:

Ի դեպ, Ռասմուս Քանբեքի գիրքը կարող եք ձեռք բերել, հետեւելով այս հղմանը:

Հարցազրույցը` Մարութ Վանյանի

“Փաշինյանն իրեն վտանգի մեջ է զգում, որովհետեւ իր բոլոր գործարքները Մոսկվայի հետ տապալվել են”

Step1.am-ի զրուցակիցն է քաղաքագետ Անդրիաս Ղուկասյանը։

Պարոն Ղուկասյան, ԱՄՆ եւ ՌԴ հարաբերությունների զարգացման պայմաններում հնարավո՞ր է, որ Մինսկի խումբը վերականգնվի, ի՞նչ միտումներ եք տեսնում այս նոր դասավորությունների համատեքստում։

-Ես կարծում եմ, որ շատ արագ եք արձագանքում փոփոխություններին, դեռ նման արմատական փոփոխությունների մասին խոսելը վաղաժամ է։ Այս պահի դրությամբ մենք չունենք տեղեկություն ԱՄՆ-Ռուսաստան գործարքի մանրամասնությունների մասին։ Բոլորը հասկանում են, որ ինչ-որ գործարք սեղանին կա, եւ ԱՄՆ քայլերը վկայում են այդ մասին, որ իրենց միջազգային հարաբերություններում իրենք շարժվում են ըստ այդ գործարքի։ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում եւ վեհաժողովում բանաձեւը դրա մասին են վկայում, Ուկրաինայի ղեկավարության հետ տեղի ունեցը նույնպես այդ ծրագրի տրամաբանության մեջ է։ Բայց գործարքի առարկան հայտնի չէ։ Եվ բոլոր հրապարակային քննարկումները, նույնիսկ Թրամփի ելույթը կոնգրեսականների առջեւ, որը երեկ տեղի ունեցավ, փակագծերը չեն բացում։ Այս պահին դեռ չենք կարող պատկերացնել, թե որքանով է այդ գործարքը ռուս-ամերիկյան օրակարգի բոլոր խնդիրները լայն ու համապարփակ ներառում։ Բայց առհասարակ ակնհայտ է, որ Արցախի խնդիրն այդ օրակարգի մեջ կա։

Իսկ հնարավորություն տեսնո՞ւմ եք, որ ԱՄՆ-Ռուսաստան  համաձայնության շրջանակներում կարող է Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ «խաղաղության պայմանագիր» կնքվել։

-Ոչ, իմ կարծիքով՝ նման հնարավորություն չկա։ Այս պահի դրությամբ փաստաթղթի ստորագրման համար նախապայմաններ չեմ տեսնում։

Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, որ Ադրբեջանը չի համաձայնում իր առաջարկած տարբերակներին։ Նա նաեւ էսկալյացիայի վտանգի մասին էր խոսել, ի՞նչ գործընթացներ են տեղի ունենում։

-Կարծում եմ, որ Փաշինյանն իրեն վտանգի մեջ է զգում, որովհետեւ իր բոլոր գործարքները Մոսկվայի հետ տապալվել են։ Առ այսօր Արցախին վերաբերող ինչ գործարք ինքը կնքել է, ոչ մի արդյունք չի տվել «խաղաղության պայմանագրի» իմաստով։ Եվ հիմա ինքը, այո, քաղաքական հող է նախապատրաստում վաղը իր հասցեին հնչեցվող մեղադրանքների համար։ Խոսքն այս մեղադրանքների մասին է՝ որոշում էիր կայացնում 2019 թվականին Արցախը ռուսական հսկողությանը հանձնելու մասին, գնացիր պատերազմի՝ այդ որոշումն իրականացնելու համար, դրանից հետո 2022 թվականի մայիսին Մոսկվայի հետ համատեղ որոշում կայացրեցիր լուծարել Արցախի Հանրապետությունը, դրանից հետո եղավ շրջափակում եւ Արցախի վրա հարձակում ու էթնիկ զտում։ Արդյունքում՝ Հայաստանը չունեցավ «խաղաղության պայմանագիր» Ադրբեջանի հետ։

Հիմա հավանաբար եւ վստահության պաշարն է սպառված, եւ առարկայական լծակներ չկան՝ ազդելու իրադրության վրա։ Այսինքն՝ Փաշինյանի համար հարցն ամբողջությամբ կախված է արտաքին գերտերությունների դիրքորոշումներից, թե ինչ կորոշեն ԱՄՆ-ն, Ֆրանսիան, ինչ դիրքորոշում կունենա Ռուսաստանը։ Իր ձեռքում ոչինչ չկա, բնականաբար, նման պայմաններում ինքը պետք է մտահոգված լինի։ Իր որոշումը եւ պատկերացումը, որ Թուրքիայի միջոցով կարելի է «խաղաղության պայմանագրի» հասնել՝ անտեսելով ԱՄՆ-ն, Ֆրանսիայն եւ Եվրամիությունը, ի հակառակ իրենց շահերի այստեղ թուրքերի եւ Իրանի հետ կնքել «3+3» ձեւաչափով ինչ-որ «խաղաղության պայմանագիր», նույնպես ոնց որ թե այդ ճանապարհը չի աշխատում։

Եվ ստացվեց, որ ընտրություններին ընդառաջ Փաշինյանն ամբողջությամբ կորցրեց իր ընտրազանգվածը, այսօր միայն իր վարչական ռեսուրսի եւ սոցիալապես ամենատգետ խավի վրա է հենվում իր հեղինակությունը։ Ինքն արդեն տեւական ժամանակն է՝ քարոզում է, որ պետք է ժխտել ցեղասպանությունը, մերժել Արցախի ինքնորոշման իրավունքը, հրաժարվել բոլոր ազգային կարեւոր հարցերից, Հայաստանի Անկախության հռչակագրում ձեւակերպված դիրքորոշումներից։ Դա էլ վնաս պատճառեց իրեն որպես քաղաքական գործչի, բայց օգուտ չբերեց՝ Թուրքիայի միջոցով պայմանագիր կնքելու Ադրբեջանի հետ։

Այս պահի դրությամբ տեսնում ենք, որ արդեն ինքն է խոսում, որ կա էսկալյացիայի մեծ հավանականություն։ Եվ արդեն անձամբ իր պատասխանատվության դաշտում է մեր պաշտպանական հնարվորությունների հարցը։

Ռոզա Հովհաննիսյան