Ի՞նչ է փոխվել, ինչո՞ւ պիտի 2023 թվականից հետո ինչ-որ մեկի ցանկությամբ 150 հազար մարդ դառնա փախստական մայր հայրենիքում։ Այս մասին Ազատության հրապարակում հրավիրած հանրահավաքում ասաց արցախցի փաստաբան Դավիթ Հովհաննիսյանը՝ նշելով, որ նախկինում Հայաստանում արցախցիներին փախստական չեն համարել երբեք։ «Սա անարդարացի վերաբերմունք է արցախցիների նկատմամբ, չկա տարբերություն, ինչպես արցախցին, այնպես էլ գորիսեցին կամ արթիկցին ստացել են նույն անձնագիրը, նույն զինվորական գրքույկը, նույն վարորդական վկայականը, նույն սոցիալական քարտը։ Եվ ինչո՞ւ է պատերազմներով անցած ազգի արցախցի հատվածը համարվում փախստական։ Սա անարդարություն է, որի դեմ պետք է պայքարենք միասնաբար»,- ասաց նա։

Դավիթ Հովհաննիսյանը հավելեց, որ բոլոր արցախցիները ՀՀ քաղաքացիներ են։ Ըստ նրա՝ ՀՀ քաղաքացիության մասին օրենքի համաձայն՝ այն անձը, ով Հայաստանում ստացել է անձնագիր ու նույնականացման քարտ, համարվում է ՀՀ քաղաքացի։ Այդպիսի անձնագրեր ու նույնականացման քարտեր ստացել են բոլոր արցախցիները։ «Սակայն ինչ-որ մեկի ցանկությամբ մեզ անվանում են փախստական կամ քաղաքացիություն չունեցող անձ։ Ի՞նչ է ստացվում, մեզ տվել են կեղծ անձնագրե՞ր, եւ մենք այդպես խաբված տասնյակ տարիներ ապրե՞լ ենք։ Իհարկե, ոչ։ Հիմա պաշտոնապես հայտարարում եմ, որ որեւէ մեկը բարոյական եւ իրավական իրավունք չունի որեւէ արցախցու անվանել փախստական։ Ինչպես նաեւ ոչ մեկը բարոյական, իրավական ու քաղաքական իրավունք չունի ասելու, որ արցախցին քաղաքացիություն չունեցող անձ է եւ պետք է քաղաքացիություն ստանա Հայաստանում»,- հայտարարեց փաստաբանը։

Նա ասաց, որ 150 հազար արցախցիների 0,1 տոկոսը դեռ չի ապահովվել բնակարանով, իսկ կառավարության բնակապահովման ծրագիրը արդեն մեկ տարի է՝ գործում է։ Սա նշանակում է, որ այս ծրագիրը չի համապատասխանում հասարակությունում առկա խնդիրներին։ Սա նշանակում է, որ այս ծրագիրը պետք է հիմնովին փոխվի։

Այլևս հնարավոր չի լինի ձևացնել, թե Արցախ չի եղել, արցախցիներն այլևս չկան, և ընդհանրապես, անցած 33 տարին դժբախտ սխալ էր, որը հեշտ ստացվեց ուղղել։ Բոլորը ստիպված կլինեք բացել աչքերը և տեսնել ամոթալի ճշմարտությունն իր ամբողջ տգեղ և սարսափելի հմայքով:

Հայաստանի կառավարությունը հպարտությամբ ասում է, որ 120 հազար փախստականների հոսքը պատվով է ընդունել՝ առանց վրանային քաղաքների և մեծ աղմուկի։ Արյունալի ագրեսիայից, Արցախի օկուպացիայից և բնիկ բնակչության տեղահանությունից հետո ամբողջ մեկուկես տարի Հայաստանի կառավարությունն արել է ամեն ինչ, որպեսզի «Արցախ» բառն այլևս չօգտագործվի կամ օգտագործվի միայն վատ իմաստով՝ որպես անեծք։

2018-ին Նիկոլ Փաշինյանի թիմը իշխանության եկավ՝ հատկապես մարզերում ընտրողներին ասելով, որ Արցախն է խանգարումբնականոն կյանքին, և եթե իրենք գան իշխանության, ապա հայաստանցիների որդիներն Արցախում չեն զոհվի (ոչ թե չեն կռվի, չեն ծառայի, այլ չեն զոհվի)։ Ոչ ոք չի ուզում, որ իր որդին զոհվի, ուստի հարյուրավոր մարդիկ ակամայից դարձան Փաշինյանի քաղաքականության մեղսակիցը՝ չհանդիմանելով նրան նույնիսկ 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ի հայտարարությունը ստորագրելու համար։

2021 թվականի ամռանը Փաշինյանի թիմը կրկին ստացավ այս ընտրողների ձայները՝ առանց տեսախցիկների նախընտրական հանդիպումների ժամանակ հայտարարելով, որ մենք ձեզ խոստացել ենք, որ ձեր որդիները Ղարաբաղում չեն զոհվի, և դա արեցինք։ Բայց եթե «նախկինները» գան, էլի ձեր տղաներին կուղարկեն զոհվելու «օտար» Ղարաբաղի համար։ Եվ մարդիկ հերթական անգամ լուռ համաձայնեցին մեղսակից դառնալ ազգային ոճրագործության ու ամոթի։

Այս ամենն արվում էր կուլիսներում, բայց այժմ այս խայտառակ խոսույթը դառնում է բաց «պետական» քաղաքականություն։ Գյումրիում Փաշինյանի թեկնածուն ասում է, որ Ղարաբաղն այնքան վատ տեղ էր, որ գյումրեցիները մեծ գումարներ էին վճարում, որպեսզի իրենց որդիները չծառայեն Ղարաբաղում:

Հազարավոր գյումրեցի վառ երիտասարդներ պաշտպանում էին Արցախը, և նրանք, անշուշտ, կարող են «նրանց» Սարիկին պատմել Արցախի մասին ողջ ճշմարտությունը։ Եվ դժվար թե այս անգամ Գյումրիում «Քաղաքացիական պայմանագիրը» կարողանա իր փորձված նախընտրական հնարքը անցկացնել՝ «քանի մենք իշխանություն ենք, ձեր որդիները Ղարաբաղում չեն զոհվի»։

Նախ, Գյումրին մի փոքր այլ քաղաք է, և պատվի զգացումն այստեղ այլ կերպ է ընկալվում։ Երկրորդ՝ օկուպացված Ղարաբաղը և անօթևան ղարաբաղցիների նկատմամբ թշնամանքը որպես նախընտրական հնարք օգտագործելն այլևս տեղին չէ. ժամանակն է, որ «իրենց Սարիկը» ընտրողներին խոստանա, որ նրանց որդիները չեն զոհվի Երասխում, Խոզնավարում, Գորիսում, Վարդենիսում, Սև Լիճում, Ջերմուկում և Հայաստանի մնացած տեղերում։ Դա ապահովելու համար Հայաստանի հետ պետք է անենք նույնը, ինչ Արցախի հետ՝ չկա Հայաստան, չկա զոհվելու տեղ։

Այդ ընթացքում պետք է ձևացնել, թե արցախցիներ չկան, որ շուտով նրանք ոչնչով չեն տարբերվելու ջերմուկցիներից, սյունեցիներից, իսկ 50 հազար բոլորին չենք կարող տալ։

Արցախցիների այսօրվա հանրահավաքը բողոք չէ, այլ հիշեցում, ամոթանք տալու և արցախցիներին ողջ-ողջ «թաղողներին» արժանապատվության մասին հիշեցնելու փորձ, պետական ​​ու ազգային արժեքների, պատվի մասին, նաև որ երջանկությունը թուրքական խաչմերուկում դրված կրպակը չէ։

Մարտի 23-ին Կիևի կողմից ստացված ԱՄՆ-Ուկրաինա հանքային գործարքի նոր նախագիծը պարունակում է շատ ավելի ագրեսիվ պահանջներ Վաշինգտոնից՝ վերահսկելու Ուկրաինայի հանքային պաշարները և էներգետիկ ակտիվները: Սակայն փաստաթուղթը չի պարունակում անվտանգության երաշխիքներ։

Նշվում է, որ համաձայնագիրը պետք է տարածվի Ուկրաինայի բոլոր հանքային ռեսուրսների վրա՝ ներառյալ նավթն ու գազը, ինչպես նաև երկրի ողջ տարածքում հիմնական էներգետիկ ակտիվները։ Գործարքը նաև ներառում է ենթակառուցվածքները, որոնք կապված են բնական ռեսուրսների շահագործման հետ, ինչպիսիք են ճանապարհները, երկաթուղիները, խողովակաշարերը, նավահանգիստները և վերամշակող գործարանները, պարզել է FT-ն:

FT-ն մեջբերում է անանուն ուկրաինացի բարձրաստիճան պաշտոնյաների խոսքերը, որոնք ասում են, որ ԱՄՆ-ի նոր առաջարկը «կարող է խաթարել Ուկրաինայի  ինքնիշխանությունը, հանգեցնել շահույթի արտահոսքի արտասահման և մեծացնել Կիևի կախվածությունը Վաշինգտոնից:

Պուտինն իր հերթին առաջարկել է Ուկրաինայում արտաքին կառավարում մտցնել, քանի դեռ այնտեղ «լեգիտիմ» կառավարություն չի ձևավորվել, այսինքն՝ Մոսկվայի մետրոպոլիայի նկատմամբ հավատարիմ վասալական իշխանություն։ Պուտինը մեկ անգամ չէ, որ ասել է, որ չկա այնպիսի պետություն, ինչպիսին «Ուկրաինան» է՝ ակնարկելով, որ այն ապագայում նույնպես չպետք է լինի։

Թրամփի և Պուտինի գործողությունները հիշեցնում են աշխարհը մի քանի «կայսրությունների» բաժանելու և «պետական ​​ինքնիշխանության» դարավոր նախագիծն ավարտելու նախապատրաստություն։ Թրամփը նշանավորել է այս նախագծի ավարտը՝ փակելով Վուդրո Վիլսոնի կենտրոնը։ Չէ որ հենց դեմոկրատ Վիլսոնն էր, ով Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո առաջարկեց վեց փլուզված կայսրությունների փոխարեն ստեղծել ազգային ինքնիշխան պետություններ և առաջինն էր, որ ներդրեց ազգերի ինքնորոշման հայեցակարգը։

Պահպանողական ուժերը ողջ սպեկտրը՝ միապետականից մինչև բացահայտ ֆաշիստ, երբեք չեն հաշտվել այս նախագծի հետ: Եվ հիմա Ուկրաինայի օրինակով մենք կարող ենք տեսնել «ինքնիշխանության նախագծի» ավարտը։ Ահա թե ինչու հրադադար չի լինելու, և պնդումները, թե Թրամփը «չի կարողանում» ստիպել Պուտինին, անլուրջ են։ Թրամփը չի էլ պատրաստվում Պուտինին ստիպել դադարեցնել պատերազմն Ուկրաինայում. նա արդեն բանակցություններ է վարում նրա հետ Ուկրաինան և մյուս երկրները բաժանելու շուրջ։ Այլ երկրներ, այդ թվում՝ եվրոպական, փորձում են միանալ այս գործընթացին, սակայն ապարդյուն։

Հարկ չկա հիշեցնելու, որ ինքնորոշման և ինքնիշխան պետության ողնաշարը կոտրվեց Արցախում՝ Պոլսում ՌԴ, ԱՄՆ և ԵՄ կոնսենսուսով։