Մարտի 28-ին արցախցիների հանրահավաքը բուլիինգի մեծ ալիք բարձրացրեց, որի ներքո բացահայտ հնչեցվեցին Հայաստանի իշխանությունների հիմնական պահանջները Արցախի ժողովրդին։
Առաջին․ կառավարությունն առաջարկեց Ազատության հրապարակից հանել արցախցիների վրանը՝ նույնիսկ համաձայնելով դրա դիմաց մեկ ամսով երկարաձգել 40+10 ծրագիրը։ Կարծես թե Օպերայի մոտ գտնվող փոքրիկ վրանը մեծ կառավարությանը չպիտի մտահոգի։ Բայց ամբողջ հարցն այն է, որ վրանը գրավում է միջազգային կազմակերպությունների, դոնորների, օտարերկրյա դեսպանատների ուշադրությունը, որոնք սկսում են կասկածել Արցախի ժողովրդի խնդիրները լուծելու Հայաստանի իշխանության կարողությանն ու մտադրությանը։ Հենց այս օրերին էր, որ ՄԱԿ-ի փախստականների հարցերով գործակալության ներկայացուցիչները հանդիպեցին կառավարությանը՝ ըստ երևույթին փորձելով պարզել, թե արդյոք առկա են կոռուպցիոն կամ այլ ռիսկեր։
Երկրորդ՝ Հայաստանի իշխանությունը բացահայտ պահանջում է, որ Արցախի ժողովուրդը չերկարաձգի իր խորհրդարանի և նախագահի լիազորությունները, որոնք ավարտվում են այս տարվա մայիսի 21-ին։ Ինչպես հաղորդում է Արցախի պատգամավոր Մետաքսե Հակոբյանը, դու մի ասա խորհրդարանն առաջին ընթերցմամբ ընդունել է Արցախի Սահմանադրության փոփոխությունները, որոնք թույլ կտան կարգավորել խորհրդարանի եւ նախագահի լիազորությունների հարցը։ Շուտով կլինի երկրորդ ընթերցումը, և Հայաստանի իշխանությունն իր բոլոր խողովակներով փորձում է կանխել այն։
Հենց սա է ՔՊ պատգամավոր Արսեն Թորոսյանի այն հայտարարության հիմքում, թե Հայաստանը թույլ չի տա «պետություն պետության մեջ» կամ այլ պետության հետ կապված ինստիտուտների գոյությունը։ Նա նշեց, որ նման գործողությունները պետք է ստանան «իրավական և քաղաքական գնահատական»։ Սա նշանակում է, որ Արցախի Սահմանադրության փոփոխությունների երկրորդ ընթերցումը կարող է սկսվել ՀՀ հատուկ նշանակության ջոկատի «պատժիչ գործողությամբ»։
Երրորդ՝ արցախցիների՝ Հայաստանում գտնվելու սոցիալական պայմանները խստացվում են, այդ թվում՝ նրանց Հայաստանից դուրս մղելու և բողոքական անվերահսկելի զանգվածի ձևավորումը կանխելու նպատակով։ Իշխող շրջանակները, որոնք շահագրգռված են արցախցիներին մարգինալացնելու ու երկրից դուրս հանելու մեջ, իրենց ֆեյքերի միջոցով լուրեր են տարածում, թե իբր հայ հասարակությունը շահագրգռված է արցախցիների արտագաղթով։
Սոցցանցերում մեկ նման սադրիչ գրառման առնչությամբ Արցախի հասարակական կազմակերպություններն ու իրավաբաններն արդեն հանցագործության մասին ծանուցումներ են ներկայացրել։ Փաստաբան Ռոման Երիցյանը գրում է, որ խտրականության և ահաբեկման համար ՀՀ օրենսդրությունը նախատեսում է մինչև 2 տարի ազատազրկում։
ՀՀ կառավարությունը չի դատապարտում նման դեպքերը, մյուս կողմից՝ խորհրդարանի խոսնակ Ալեն Սիմոնյանն անմիջապես արձագանքեց սադրանքանման մի լուրի, իբր ինքը ծնունդով Աղդամից է։ Սիմոնյանն իր պատասխանում հերքում է այդ փաստը՝ մի քանի անգամ նշելով, որ տեղեկությունը տարածել է «ղարաբաղցի ծերուկ»։ «Նրա նմանները երեկ և վաղը կակտիվանան և կփորձեն Հայաստանը ներսից քանդել, պայթեցնել։ Հայաստանում չի ստացվի այն, ինչ արեցիք Ղարաբաղում»,- գրել է Ալեն Սիմոնյանը։
Սիմոնյանը դատի չտվեց «ղարաբաղցի ծերունուն»՝ նախընտրելով հերթական անգամ նվաստացնել բոլոր արցախցիներին և մատ թափ տալ նրանց վրա, եթե նրանք փորձեն Հայաստանում իշխանություն փոխել։ Իզուր չէ, որ լուրեր են տարածվում, թե իբր Արցախը «հանձնվել է» Ստեփանակերտում «հեղաշրջումից» հետո։
Չորրորդ՝ իշխանությունները վախենում են Արցախի ժողովրդի շուրջ ազգի համախմբումից և ազգային հաշվեհարդարից։ Ալիևը չի դադարում խոսել այս մասին՝ պահանջելով, որ Հայաստանում խեղդվեն անջատողականության և ռևանշիզմի ծիլերը: Զուր չէ, որ Ալիևը վախենում է ռևանշից. ի վերջո, Արցախի ժողովրդի՝ որպես համայնքի գոյությունը, Ղարաբաղ վերադարձած «կարոտ ադրբեջանցիների» բացակայությունը, Հայաստանի Սահմանադրությունը և 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ի որոշումը ուղղակիորեն վկայում են այն մասին, որ Ալիևը պարզապես բռնությամբ զավթել է հայկական տարածքը, որի նկատմամբ ոչ մի իրավունք չունի։ Վաղ թե ուշ նրան կհարցնեն, թե ինչ իրավունքով է նա Ղարաբաղում, Նախիջևանում նույնպես։
Ե՛վ Ալիևը, և՛ Փաշինյանը գիտեն, որ գալու է այս օրը, ուստի փորձում են կանխել հայ հասարակության համախմբումը ազգային իրավունքների և վրեժխնդրության շուրջ։ Դրա համար անհրաժեշտ է Արցախի ժողովրդին կապել Հայաստանին լավը չցանկացող «մութ ուժերի» հետ։
Բացի այդ, արտաքին գործերի նախարարության մակարդակով պետք է հայտարարել, որ «Ղարաբաղից արտաքսումից և լուծարման մասին հրամանագրի հրապարակումից հետո» Ղարաբաղի հարցը դադարել է լինել Բաքվի և Երևանի միջև բանակցությունների առարկա։ Արցախի հարցը չենք բարձրացնի, Անթալիա մեկնելուց առաջ երդվել է Արարատ Միրզոյանը։ Բայց նույնիսկ նա չհասկացավ, որ դրանով թարմացնում է 1989 թվականի որոշումը՝ ըստ էության հայտարարելով, որ Արցախի հարցը ներհայկական խնդիր է, և Բաքուն կապ չունի։
Ինչպես այսօր գրում է BBC-ն, «2023-ին, ավելի քան հազար տարվա մեջ առաջին անգամ, Լեռնային Ղարաբաղում հայեր չեն մնացել: Բայց վիճելի տարածաշրջանը մնաց 1990-ի անկախության հռչակագրում, որտեղ խոսվում էր Հայաստանի հետ նրա «վերամիավորման» մասին: Հայաստանի գործող Սահմանադրությունը հղում է պարունակում այս հռչակագրին։ Բաքուն դա դիտարկում է որպես իր տարածքի նկատմամբ պաշտոնական պահանջ և պահանջում է այն հեռացնել: Ադրբեջանցի դիվանագետներն ասում են, որ առանց դրա խաղաղությունն անհնար է. եթե անգամ Փաշինյանն ու իր ընտրազանգվածը հիմա պատրաստ են ընդմիշտ հրաժարվել Ղարաբաղից, մի օր իշխանության կարող են գալ ռեւանշիստներ, որոնք կօգտվեն սահմանադրության մեջ այս տարածքի հիշատակումից»։
Ամեն ինչ ասված է։
Նաիրա Հայրումյան