Նախօրեին Հայաստան ժամանած Գերմանիայի նախագահ Ֆրանկ-Վալթեր Շտայնմայերն իր սոցիալական ցանցերում ուշագրավ գրառում է կատարել. տեղադրելով Արցախի դրոշը՝ Գերմանիայի նախագահը գրել է. «Հակամարտությունը վերաբերում է Լեռնային Ղարաբաղի տարածաշրջանին։ Միջազգային իրավունքի տեսանկյունից այս շրջանը պատկանում է Ադրբեջանին, սակայն այնտեղ հիմնականում հայերն են ապրում։ Վերջին տասնամյակներում այնտեղ բազմիցս ռազմական բախումներ են եղել»։

Հայաստանի կառավարությունն, իհարկե, չառարկեց, որ «միջազգային իրավունքի տեսանկյունից այս շրջանը պատկանում է Ադրբեջանին», թեև նույնիսկ Բաքուն է ընդունում, որ Հայաստանի Սահմանադրությամբ այս շրջանը Հայաստանի մաս է կազմում։ Հայաստանի վարչապետը «իգնոր» է արել Շտայնմայերին՝ ի դեմս իր կնոջը, որը խախտել է ընդունված դրես-կոդը։

Սակայն Բաքվում Շտայնմայերի գրառումը դիվանագիտական ​​սկանդալի պատճառ դարձավ, որից հետո Բեռլինը ներողություն խնդրեց և ջնջեց գրառումը։ Սակայն Արցախի դրոշին և Ղարաբաղը հայերով բնակեցված լինելու մասին գրառման հետ Բաքվին “հաջողվեց” Գերմանիայի նախագահին ստիպել հանել «միջազգային իրավունքի տեսանկյունից այս տարածաշրջանը պատկանում է Ադրբեջանին» նախադասությունը։

Հիշեցնենք, որ 2023 թվականի մարտին Բեռլինում Նիկոլ Փաշինյանի հետ բանակցություններից հետո կայացած համատեղ ասուլիսում խոսելով հայ-ադրբեջանական կարգավորման մասին՝ Գերմանիայի կանցլեր Օլաֆ Շոլցը երկու անգամ ընդգծել էր, որ և՛ տարածքային ամբողջականության, և՛ ինքնորոշման իրավունքը հավասար են։

«Մեզ անհանգստացնում է Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանին անկայուն իրավիճակը և Լեռնային Ղարաբաղում հումանիտար իրավիճակի վատթարացումը։ Ստատուս քվոն չի կարող երկար շարունակվել, պետք է երկարաժամկետ լուծում գտնել՝ ի շահ ժողովրդի արժեք»,- հայտարարեց Գերմանիայի կանցլերը: Բեռլինում ասուլիսից հետո Բաքուն նույնպես իր բողոքն արտահայտեց, սակայն Շոլցի հայտարարությամբ տեսանյութը չհեռացվեց կանցլերի կայքից: Փաշինյանը չաջակցեց կանցլեր Շոլցին այն ժամանակ, ինչպես և հիմա չաջակցեց Գերմանիայի նախագահին, ով հայտարարեց, որ Արցախը պատկանում է այնտեղ ապրող հայերին։

Շտայնմայերի Հայաստան այցի օրը լույս է տեսել Deutsche Welle-ի վավերագրական ֆիլմը Հայաստանի, այդ թվում՝ Արցախի մասին։ Ֆիլմը մանրամասնում է, թե ինչպես 2020-ից 2023 թվականներին Ադրբեջանը ռազմական գործողություններ, էթնիկ զտումներ և ուժի սպառնալիքներ օգտագործեց՝ հազարավոր տարիներ Լեռնային Ղարաբաղում ապրած բնիկ հայ բնակչությանը ստիպելու համար լքել իրենց հայրենիքը: Սա պատասխան է Փաշինյանի այն հայտարարությանը, թե Ղարաբաղյան շարժումն ավարտված է։

Բացի այդ, նախագահ Շտայնմայերն այցելել է Երևանի Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիր, որտեղ հարգանքի տուրք է մատուցել Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին։ Բունդեսթագը ճանաչեց ցեղասպանությունը և Գերմանիայի մեղքը 101 տարի անց՝ 2016 թվականին։ Իսկ Գերմանիայի նախագահի այցը պատասխան է Նիկոլ Փաշինյանին, ով հայտարարեց, որ ցեղասպանության ճանաչումը Հայաստանի արտաքին քաղաքականության առաջնահերթություններից չէ։

Այսօր Գերմանիայի նախագահը կլինի Բաքվում։ Նրա ուղերձը հայկական «իսթեբլիշմենթը» չլսեց, և Բաքվում Գերմանիայի նախագահը հանգիստ խղճով կարող է հայտարարել, որ հայերին պետք չեն ո՛չ Արցախը, ո՛չ բուն Հայաստանը։

Արցախցիների մեծ հանրահավաքից հետո ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարար Նարեկ Մկրտչյանն ըստ էության «ոչ» ասաց ի պատասխան արցախցիների՝ ֆինանսական աջակցությունը չկրճատելու, մարդկանց արտագաղթի չդատապարտելու և ազգային իրավունքներից ու շահերից չհրաժարվելու կոչերին։ Սոցիալական ապահովության նախարարը կոչ արեց արցախցիներին աշխատել, դառնալ ՀՀ քաղաքացի, ստանալ հավաստագրեր, սահմանամերձ բնակավայրերում տներ գնել, կամ հեռանալ և չխանգարել կառավարությանը։

Հայաստանի կառավարությունը, իր պատվիրատուների թելադրանքով, տեղահանությունից հետո մեկուկես տարվա ընթացքում մի քանի անգամ փոխել է ռազմավարությունը Արցախի ժողովրդի նկատմամբ՝ չունենալով սեփական տեսլական։ Կախված նրանից, թե ինչ էին պահանջում «տերերը», փոխվում էր իշխանության վերաբերմունքը արցախցիների նկատմամբ։

Նախ պետք էր մարգինալացնել արցախցուն ու քշել մի անկյուն, որպեսզի ոչ ոք չմտածի վրեժխնդրության մասին, իսկ անկախության 30-ամյա պատմությունը ի սպառ ջնջվի։ Թոշակն ու ֆինանսական աջակցությունը կորցնելու սպառնալիքի տակ արցախցիները ստիպված են եղել փախստականի կարգավիճակ ստանալ՝ ստորագրելով մի թղթի տակ, որ մինչ այդ իրենք քաղաքացիություն չեն ունեցել։ Այն ժամանակ ենթադրվում էր, որ արցախցիների մի մասը կվերադառնա Արցախ՝ Բաքվի իրավասության և ռուս «խաղաղապահների» հովանու ներքո, դրանով իսկ արցախցիները «կինտեգրվեն», և Ալիևը, Փաշինյանը և Պուտինը կստանան Խաղաղության Նոբելյան մրցանակ։

Այս խնդրի լուծման համար ՀՀ կառավարությունը ժամանակավոր ֆինանսական աջակցություն է հատկացրել Արցախի ժողովրդին, կտրականապես հրաժարվելով Արցախի ընտրված իշխանությունների հետ աշխատելուց՝ մերժելով արցախցիների կոմպակտ բնակեցման և մարզերում փախստականների համար միկրոշրջաններ կառուցելու բոլոր առաջարկները։

Երկրորդ փուլը սկսվեց, երբ պարզ դարձավ, որ Պուտինը խաղաղության մրցանակ չի ստանա, վերադարձ Արցախ չի լինի, և դրվեց մեկ այլ խնդիր՝ փակել արցախցիների հարցը, ժամանակավորապես «ինտեգրել» նրանց Հայաստանում, բայց նվազագույն ծախսերով։ Այն ժամանակ հորինվեց արցախցիներին Հայաստանի քաղաքացիություն «շնորհելու» գաղափարը. Արցախի ժողովրդի ցանկացած ինքնակազմակերպում, նրանց շփումները միջազգային կազմակերպությունների հետ ճնշվել են ահաբեկման միջոցով։ Գործի են դրվել մտացածին բնակապահովման և զբաղվածության ծրագրեր, որոնք ի սկզբանե այնպես էին նախագծված, որ անհնար լինի օգտվել դրանցից։

Երրորդ փուլը սկսվեց Թրամփի վերընտրվելուց հետո և կոչվում է փափուկ արտաքսում է։ Արարատ Միրզոյանը հայտարարում է, որ Արցախի ժողովրդի՝ նույնիսկ «Ադրբեջան» վերադարձի անվտանգության երաշխիքներ չկան, Ալիևը բացահայտորեն քանդում է արցախյան բնակավայրերը, Փաշինյանը ասում է, որ քանի դեռ ինքը իշխանություն է, ղարաբաղյան շարժում չի լինի, իսկ միջազգային հանրությունը հեգնանքով ծափահարում է Հայաստանի կապիտուլյացիային։ Եվ ահա այս իրավիճակում Հայաստանի կառավարությունը կրճատում է արցախցիների սոցիալական ծրագրերը, դադարեցնում է վարձավճարի փոխհատուցումը, միաժամանակ հրաժարվում է վերանայել բնակարանային ու զբաղվածության ծրագրերը։ Հասկանալի է, որ եթե չկա բնակարան, աշխատանք, ինքնակառավարում, կոմպակտ ապրելակերպ, վերադարձի քաղաքական հեռանկար, մնում է մեկ ճանապարհ՝ տեղահանություն։

Հայաստանի իշխանությունը դեռևս չի ներկայացրել Արցախի և արցախցինրի ապագայի իր տեսլականը, բացի ցինիկ ակնարկներից, որ արցախցիների բոլոր դժբախտությունները՝ հատուցում է անցյալի “մեղքերի”, այսինքն՝ ազգային ազատագրման համար։ Եթե ​​«հատուցումն» է Հայաստանի իշխանության ռազմավարությունը Արցախի ժողովրդի նկատմամբ, ապա հանրահավաքին և ինքնակազմակերպմանը պատասխանը կարող է լինել միայն սոցիալական և այլ քաղաքականության խստացում։ Հնարավոր է, հայտարարեն, որ 070 ծածկագրով անձնագրերն անվավեր են (իսկ քաղաքացիության համար դիմել է ընդամենը 8 հազար արցախցի), և տասնյակ հազարավոր մարդիկ կմնան առանց կարգավիճակի, առանց աջակցության և առանց ապագայի։

Հայաստանի քաղաքացիները լուռ հետևում են Հայաստանի իշխանության արցախյան ռազմավարության «էվոլյուցիային», երբեմն գլխով անելով, բայց հասկանալով, որ արցախցիների վրա փորձարկում այն, ինչ տարածվելու է Հայաստանի բոլոր քաղաքացիների վրա։ Ինչպես արցախցիները, այնպես էլ նրանք կկանգնեն երկու տարբերակի առաջ՝ ապրել ներկայիս տներում, բայց օտար դարձած պետությունում, կամ թողնել սեփական տները ցեղասպանության սպառնալիքի տակ ու ապրել օտար հողում։